Bilimlendiriw ministrligi

Nızamlıq
delingende kópshilik hádiyselerdegi tákirarlanıw izbe-izlik hám 
tártip túsiniledi. Bul izbe-izlik, úzliksizlik tek ǵana ol yaki bul tárepke awǵan 
ayrım kórsetkishlerdiń ulıwma toplam ortasında óz-ara sińisip ketiw nátiyjesinde 
júzege shıǵadı. 
Házirgi zaman páni obyektiv barlıq eki túrdegi nızamlılıq haqqında pikir 
júrgizedi. Dinamikalıq hám statistikalıq nızamlıqlar. Tek ǵana ayırım alınǵan 
hádiyselerde payda bolatuǵın nızamlıqlar 
dinamikalıq
nızamlıqlar dep ataladı.
Ǵalabalıq maǵlıwmatlardı ulıwmalastırıw jolı menen anıqlanatuǵın 
nızamlıqlar bolsa 
statistikalıq
nızamlıqlar delinedi. 
Bul nızamlıqlardıń ózine tán ózgeshelikleri, olar toplamdaǵı ayırım 
hádiyselerge elementlerge birliklerge tiyisli bolmastan ulıwma toplamǵa múnásip 
boladı. Statistikalıq nızamnıń payda bolıwı úlken sanlar nızamınıń ámelde 
paydalanıwı menen tikkeley baylanıslı. Bul nızamnıń mazmunı sonnan ibarat, 
hádiyseler toplamı qansha kóbirek jeke elementlerden quralǵan bolsa, onda ayırım 
alınǵan tosınnan sebepler menen baylanıslı ózgeriwshiler óz-ara jetisedi hám 
nátiyjede hádiyselerdiń zárúriy baylanısı hám izbeizliginiń ulıwma nızamlıqları 
anıǵıraq júzege keledi. Mısalı, tuwılıwdaǵı er bala menen qız balalardıń qatınasınıń 

---

11 
ulıwma nızamlıǵın alıp qarayıq. Hár tuwılǵan 100 jas baladan 51 ul bala, 49 qız 
bala boladı. Ulıwma alǵanda tuwılǵanlardıń jalpı sanında er balalardıń sanı qız 
balalardıń sanına salıstırǵanda basımıraq boladı. Biraqta ayırım хojalıqlarda bul 
qatnas túrlishe, yaǵnıy tek ǵana er balalar, tek ǵana qız balalar yaki aralas bolıwı 
múmkin. Demek, bir qansha tosınnan bolǵan sebepler arqalı ózine jol ashatuǵın 
hám olardı tártipke salıwshı ishki nızam tek ǵana úlken toplamdaǵı muǵdar alınǵan 
waqıtta ǵana payda boladı.