Bilimlendiriw ministrligi

Seriyalı saylaw.
Bunda tekseriwge toplamnıń bólek birlikleri emes, al 
tosınanlı hám meхanikalıq usılda saylanǵan bir pútin gruppaları (seriyalar) alınadı. 
Hár bir gruppa (seriya)da jalpı baqlaw ótkeriledi hám bas toplamǵa tarqatıladı.
Máselen, sawda bazasına 4 mıń dana televizor shet elden import qılınǵan 
bolıp, olar markaları boyınsha 20 danadan konteynerlerge jaylastırılǵan.
15 procentli saylanba baqlawdı seriyalı usılda ótkeriw ushın tosınanlı tárizde 
200 konteynerden (4000:20=200) 30 ın (600:20=30) saylaw zárúr hám baqlaw 
nátiyjelerin bas toplamǵa tarqatıw kerek. Saylanbanıń anıqlıǵı saylaw ótkeriw 
sхemasınada baylanıslı boladı. Saylaw tákirarlanıwshı hám tákirarlanbaytuǵın 
saylaw sхemaları boyınsha ótkeriliwi múmkin.
 
Kombinaciyalı saylaw.
Bas toplam eki bólimge bólinip, olardan birlikler 
ǵárezsiz túrde hár qıylı (tosınanlı hám meхanik) usıllar menen saylap alınsa 
bunday saylaw kombinaciyalı saylaw delinedi.
Bas toplam úyrenilip atırǵan belgiler boyınsha birdey (tipde, turde) bolmasa 
joqarıdaǵı tosınanlı yamasa 
meхanik usıllardı qollanıp saylanbanıń 
reprezentativligin támiyinlew qıyın boladı. Bunday jaǵdayda bas toplam tiplerge 
bólinip (yaki rayonlastırılıp) keyin kútilmegen yamasa meхanik usılda birlikler 
saylap alınadı. Bul tómendegishe tártipde ótkiziledi: 
-
bas toplam birdey gruppalarǵa bólinedi. 
-
hár bir gruppanıń toplamdaǵı salmaǵı anıqlanadı. 
-
hár bir gruppadan birlikler olardıń salmaǵına qarap ǵárezsiz túrde 
kútilmegen yamasa meхanik usılda tańlanadı. 
8.3. Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw 
Saylanbanıń reprezentativlik qáteleri (Δ) saylanba toplamnıń 
(𝑥̃, 𝜎̃
2
, 𝜔) 
hám 
bas toplamnıń 
(𝑥̅, 𝜎
2
, 𝜌)
kórsetkishleriniń ayırmalarına teń. Yaǵnıy: 
𝛥
𝑥̅
= 𝑥̃ − 𝑥̅
𝛥
𝜎
2
= 𝜎̃
2
− 𝜎
2
𝛥
𝜔
= 𝜔 − 𝜌
Saylanba kórsetkishlerde eki túrdegi qáteni anıqlaw múmkin: 
-
saylanba kórsetkishlerdegi ortasha qátelerdi; 

---

128 
-
saylanba kórsetkishlerde jol qoyılıwı múmkin bolǵan qáteler. 
Reprezentativ 
ortasha 
qáte saylanba toplam ushın esaplanǵan 
ulıwmalastırıwshı kórsetkishler (ortasha hám salmaqtıń) bas toplamnıń 
ulıwmalastırıwshı kórsetkishlerinen qansha ózgeris engiziw múmkinligin 
anıqlaydı. 
Saylanba kórsetkishleriniń ortasha qáteler tómendegishe esaplanadı. (8.2-
keste).