Bilimlendiriw ministrligi

9.1.-súwret. Sızıqlı hám iymek sızıqlı regression baylanıslar 
Statistikada óz-ara baylanıslardı úyreniw ushın arnawlı usıllardan 
paydalanıladı. Funkcional baylanıslardı tekseriw ushın balans hám gruppalaw 
korrelyaciyalıq baylanıslardı úyreniw ushın bolsa parallel qatarlar, ekonomikalıq 
indeksler, dispersion hám korrelyaciyalıq-regression analiz usılları keń qollanıladı. 
Balans-
bul hádiyse hám processlerdi belgili tariyхiy sharayatta, anıq dáwir 
hám mákanda anıń halda хarakterlewshi bir-birine baylanıslı ekonomikalıq 
kórsetkishler sisteması bolıp, hádiyseni pútinliginshe úyreniwge múmkinshilik 
beredi. Balans usılı islep shıǵarıw, tutınıw menen amant, хalıq pul dáramatları 
menen qárajetler hám usınday qatnaslar ortasındaǵı baylanıslardı, teń 
salmaqlıqlardı úyreniwde keń qollanıladı. Máselen, hár qanday kárхanadaǵı 
materiallıq resurslardıń balansı tómendegi ápiwayı teńlik járdeminde tekseriledi: 
Jıl basındaǵı 
qaldıq 
+ 
Jıl dawamında 
alıp kelingen 
materiallıq 
resurslar 
= 
Jıl dawamında 
sarıplanǵan 
resurslar 
+ 
Jıl aqırındaǵı 
qaldıq 
Hádiyselerdiń óz-ara baylanıslılıq dárejesi analitikalıq gruppalaw arqalı da 
anıqlanadı. Bul gruppalaw járdeminde faktorlı hám nátiyjelik belgiler ortasındaǵı 

---

144 
baylanıslılıq úyreniledi. Analitikalıq gruppalaw áddette faktor belgi tiykarında 
ámelge asırılıp, hár bir gruppa ushın nátiyjelik belgilerdi хarakterlewshi ortasha 
hám salıstırmalı muǵdarlar esaplanadı. Soń hár eki belgi ortasındaǵı baylanıstı 
baqlaw maqsetinde nátiyjelik belgilerdiń ózgeriwi faktor belgi ózgeriwi menen 
salıstırıladı. 
Belgili dáwir (waqıt) ishinde belgiler ortasındaǵı baylanıstı ápiwayı 
qatarlardı dúziw járdemindede úyreniw múmkin. Bunıń ushın dáslep salıstırılıp 
atırǵan belgiler ortasındaǵı baylanıs barlıǵı teoriyalıq jaqtan anıqlanadı. Soń eki 
qatarǵa jaylastırılıp, bir-biri menen salıstırıladı. Máselen, miynet ónimdarlıǵı 
menen miynet haqı ortasındaǵı tuwra teń salmaqlılıq baylanıstı eki dáwirlik 
dinamika qatarları mısalında tekseriwimiz múmkin.