Bilimlendiriw ministrligi

adekvat model 
delinedi. 
Model adekvat bolǵan jaǵdayda onıń kórinisi ózgertiledi. Jańa model 
aldıńǵısınan mánissiz faktorlardı shıǵarıw jolı menen anıqlanadı. 
Regressiyalıq hám korrelyaciyalıq analizdi qollanıw ushın statistikalıq 
toplam tómendegi bir neshe talaplarǵa juwap beriwi kerek: 

nátiyjelik belginiń ortasha muǵdarı jalǵan bolmaslıǵı lazım; 

úlken sanlar nızamına tiykarlanıp tosınarlıq qátelerdiń tásiri derlik joǵalıp 
ketiwi ushın toplamnıń muǵdarı jeterlishe úlken bolıwı zárúr; 

toplamnıń birlikleri óz-ara baylanıspaǵan bolıwı kerek; 

nátiyjelik belgi faktorlarınıń barlıq mánislerinde normal bólistiriw nızamına 
boysınıw yaki oǵan jaqın bolıwı zárúr. 
9.3. Baslanǵısh maǵlıwmatlar tiykarında regressiya teńlemesin hám
korrelyaciya koefficientin anıqlaw
Nátiyje belginiń ortasha dárejesi (
Y
х
) menen faktor (
X
) ortasındaǵı 
korrelyaciyalıq 
baylanıstı 
kórsetetuǵın 
regressiyanıń 
sızıqlı 
teńlemesi 
tómendegishe: 
𝑌 = 𝑎
0
+ 𝑎
1
𝑥
Bul jerde: a
0
–erkin aǵza; 

---

147 
a
1 
–regressiya teńlemesiniń koefficenti. 
Regressiya teńlemesiniń parametrleri 
(a
0
, a
1
)
ortasha arifmetikalıq 
muǵdardıń qásiyetlerine tiykarlanıp «eń kishi kvadratlar» usılı menen anıqlanadı. 
Bunda regressiya teńlemesiniń parametrlerin esaplaw ushın tómendegi normal 
sızıqlı teńlemeler sisteması kelip shıǵadı. 
{
𝑛𝑎
0
+ 𝑎
1
∑ 𝑥 = ∑ 𝑦
𝑎
0
∑ 𝑥 + 𝑎
1
∑ 𝑥
2
= ∑ 𝑥𝑦
Bul jerde: 
n 
–toplamnıń muǵdarı; 
x
1 
,x
2
, x
3
…x
n
–faktor belginiń haqıyqıy mánisleri; 
y
1
, y
2
,y
3
…y
n
–nátiyje belginiń haqıyqıy mánisleri. 
Sistemanıń parametrler ulıwma sheshimi tómendegi kóriniste boladı: 
𝑎
0
=
∑ 𝑦 ∑ 𝑥
2
− ∑ 𝑥𝑦 ∙ ∑ 𝑥
𝑛 ∑ 𝑥
2
− (∑ 𝑥)
2
𝑎
1
=
𝑛 ∑ 𝑦𝑥 − ∑ 𝑥 ∙ ∑ 𝑦
𝑛 ∑ 𝑥
2
− (∑ 𝑥)
2
Regressiya teńlemesi kórinisinen funkcional baylanısqa uqsaǵanı menen, 
mazmunı jaǵınan parqlanadı. Sebebi parametrlerdiń 
(a
0
, a
1
)
mánisleri toplam 
muǵdarı (n) baylanıslı ózgeredi. Toplamnıń muǵdarı artıwı menen parametrlerdiń 
mánisleri ózleriniń teoriyalıq mánislerine jaqındasıp baradı. 
Mısal. Rayondaǵı 7 fermer хojalıqlar esabat maǵlıwmatları tiykarında paхta 
zúráátliligi (
Y
) menen 1 ga egin maydanına berilgen mineral tógin muǵdarı (
x
) 
ortasındaǵı korrelyaciyalıq baylanıs ushın regressiyanıń sızıqlı teńlemesin 
anıqlaymız. Maǵlıwmatlarǵa tiykarlanıp normal sızıqlı teńlemeler sistemasınıń 
koefficientlerin tómendegi keste járdeminde esaplap shıǵamısh (9.1-keste).