Biokimyadan mühazirələr. MƏRuzəÇİ: prof. Yusifov Nazim Məhəmməd oğlu

Laktoza. Laktozaya süd şəkəri də deyilir. Bu disaxarid α─D─qlükoza ilə 
β─D─qalaktozanın qalığından ibarətdir. Odur ki, hidroliz etdikdə qlükozaya və 
qalaktozaya ayrılır.
Laktozada göstərilən monosaxaridlərin rabitəsi qalaktozanın birinci karbonu 
ilə qlükozanın dördüncü karbonu arasında yaranır.
Onun quruluş formulu aşağıdakı kimidir: 
downloaded from KitabYurdu.org

---

12 
H─C H─C─OH 
│ │ 
H─C─OH O H─C─OH 
│ │ 
HO─C─H O HO─C─H O 
│ │ 
H─C─OH C─OH 
│ │ 
H─C H─C 
│ │ 
CH
2
OH CH
2
OH 
 
Maltoza 
 
Süd şəkəri optik fəaldır, az şirindir. Felinq mayesini reduksiya edir. Laktoza 
əsasən insan və heyvanların südündə olub, 4-7% arasında dəyişir.
Maltoza. Maltoza nişastanın və qlikogenin fermentativ hidrolizi zamanı 
əmələ gəlir. Maltoza və ya səməni şəkəri də disaxaridlərdəndir. O, iki molekul α-
D-qlükozanın qalığından ibarətdir. Bunların rabitəsi isə birinci və dördüncü 
karbonlar arasındadır.
Maltozaya α, D-qlükozid-D-qlükoza və ya 4─α─D─ qlükopiranozid─1, α, 
─D─qlükopiranozid də deyilir. O, saxarozaya nisbətən az şirindir. Felinq mayesi 
ilə müsbət reaksiya verir. Optik fəaldır, polyarizasiya müstəvisini 130,4
0
sağa 
döndərir.
Sellobioza. Sellobioza iki molekul β─D qlükozadan əmələ gəlir. Buna 4─β, 
D─qlükozid─qlükoza da deyilir.
Sellobiozada qlükozanın rabitəsi birinci və dördüncü karbonlar arasında 
gedir. Optik fəaldır.
HO─C H─C─OH 
│ │ 
H─C─OH O H─C─OH 
│ │ 
HO─C─H O HO─C─H O 
│ │ 
H─C─OH C─OH 
│ │ 
H─C H─C 
│ │ 
CH
2
OH CH
2
OH 
Sellobioza 
 
H 
O 
H 
HO 
OH 
O 
CH
2
OH 
CH
2
OH 
OH 
H 
H 
H 
OH 
H 
O 
H 
O
H
H 
H 
OH
H 
downloaded from KitabYurdu.org

---

13 
Trisaxaridlər. Trisaxaridlər 


16
32
18
O
H
C
üç molekul monosaxariddən iki 
molekul suyun kənar edilməsi ilə əmələ gəlir. Monosaxaridlər oksigen rabitəsi ilə 
bağlanır. Trisaxaridlərin nümayəndələrindən rafinozanı və melesitozanı göstərmək 
olar. 
Rafinoza üç molekul monosaxariddən: qlükoza, fruktoza və qalaktozadan 
əmələ gəlir. Rafinoza invertazanın təsiri ilə hidroliz olunub melibioza adlanan 
disaxarid və α-fruktoza əmələ gətirir. Onun düsturu aşağıdakı kimidir: 
Rafinoza az şirindir. Felinq mayesini reduksiya etmir, optik fəaldır. Rafinoza 
ən çox şəkər çuğundurunda və pambığın toxumunda olur.