3.10.3. Lipoproteinlar Lipoproteinlarning nooqsil tabiatli qismi yog‗ va yog‗simon moddalar ‒
lipidlar hisoblanadi. Ular o‗rtasidagi bog‗lanishlar xilma-xil darajadagi
barqarorlikka ega bo‗lishi mumkin. Lipoproteinlar tarkibida nooqsil komponent
sifatida neytral yog‗lar, erkin yog‗ kislotalari, fosfolipidlar va xolesterinlar bo‗lishi
mumkin.
Lipoproteinlar
hujayra
membranasi,
yadro,
mitoxondriya,
mikrosomalarning biomembranalari tarkibiga kirishi, shuningdek, erkin holda
uchrashi mumkin. Lipoproteinlarga yana o‗pkaning tromboplastik oqsili, tovuq
tuxumining lipovitillini, ba‘zi fosfolipidli oqsillar va h.k.lar ham kiradi.
Lipoproteinlar mielin po‗st, nerv to‗qimasi, xloroplastlar, fotoretseptorlar va
elektron-transport tizim, ko‗z to‗ri va boshqalarning strukturaviy kompleks
tuzilmalarining tarkibiga kirishi isbotlangan.
Lipoproteinlar α-lipoproteinlar, β-lipoproteinlar, pre-β-lipoproteidlar va
xilomikronlarga bo‗linadi. Oqsil komponentlarini lipidlar bilan birikish mexanizmi
to‗g‗risida gapirganda, lipoproteinlarni hosil bo‗lishida har xil tabiatli lipid
komponentlardagi ionlangan atomlar guruhlarining bor yoki yo‗qligi bilan
belgilanadigan nokovalent bog‗lanishlar ishtirok etishiga oid ma‘lumotlar mavjud.
Agar lipoproteinlarni hosil bo‗lishida fosfolipid ishtirok etsa, u bilan oqsil
molekulasi o‗rtasidagi bog‗lanish ion tipida bo‗ladi (8-rasm).
Oqsil tarkibidagi Fosfolipidlar α-spiral 8-rasm. Oqsil va fosfolipid o‗rtasidagi ion tipidagi bog‗lanish.
60
Ko‗pincha biomembranalarning yuqori darajali tartibga ega bo‗lgan qo‗sh
zanjirli oqsil-lipid strukturasini hosil bo‗lishida lipoproteinlarning har xil
kombinatsiyadagi nokovalent ta‘sirlanish kuchlari ishtirok etadi.
