3.10.4. Glikoproteinlar Glikoproteinlarning nooqsil komponenti oqsillar bilan ancha barqaror holda
birikkan karbon suvlar va ularning hosilalari hisoblanadi. Glikoproteinlarning
tarkibiga karbon suv komponenti sifatida:
glyukoza- va galaktozoaminaminlar,
glyukoza, mannoza, ksiloza, arabinoza, glukuron, sirka, sulfat, neyramin va sial
kislotalar va boshqalar kirishi mumkin. Turli glikoproteinlarda karbonsuv
komponenti bilan oqsil molekulasining birikishi: asparagin, serin yoki treonin
aminokislotalaridan biri orqali amalga oshadi.
Gialuron kislota biriktiruvchi to‗qima bo‗lib, hujayralarning pardasi
(obolochkasi), ko‗zning sinovial suyuqligi va shishasimon tanasining asosiy
moddasi
hisoblanadi. Uning molekulyar massasi 10
5
dan 10
7
Da gacha bo‗ladi.
Gialuron kislotaning ipsimon polimer strukturasi β-(1→3) glukozid bog‗lar bilan
birikkan D-glukuron kislotasi va N-atsetil-D-galaktozamindan tashkil topgan
disaxarid birliklarlarning navbatma-navbat almashinib kelishi natidasida hosil
bo‗ladi. Disaxaridlarning bu strukturaviy birliklari o‗zaro bir-biri bilan odatdagi β-
(1→4) – bog‗lar yordamida birikadi.
Xondroitinsulfat kislota ham gialuron kislotaga o‗xshash nohujayraviy asos
sifatida xizmat qiluvchi
moddalar polimeri (m.m.50000Da)dir, lekin undagi N-
atsetil-D-glyukozamin o‗rniga N-atsetil-D-galaktozamin joylashgan bo‗lib, uning
4-gidroksil guruhi karbon atomiga sulfat guruh birikkanligi bilan farqlanadi.
Biologik faol glikoproteinlar jumlasiga yaqinda fanga ma‘lum qilingan
ekzogen stimulyatorlar ta‘siriga
javoban hayvon hujayralarida sintezlanadigan
interferonlarni kiritish mumkin.
Ular antivirus va o‗smaga qarshi xossalarga,
shuningdek, hujayraviy va immunoboshqaruv ta‘sirga ega.
Interferonlarning
karbonsuv komponentlari, aminokislota ketma-ketligi, molekulyar massasi,
farmakologik ta‘siri bilan farqlanadigan xillari mavjud. Interferonlar tarkibi 160 ga
yaqin aminokislota qoldiqlaridan tashkil topgan, ular orasida gidrofob
aminokislotalar ko‗proq bo‗ladi. Ularning tarkibida bittagina prolin uchraydi.
