Biokimyo va molekulyar biologiya

protomerlar
, birlashgan oligomer molekulalar 
multimerlar 
deb nomlanadi. FKMSHlarni mavjudligi ma‘lum biologik 
ahamiyatga ega. Masalan, hujayrada FKMSHlarning mavjud bo‗lish spektr 
sharoitlarini o‗zgarishi natijasida organizm tashqi muhit sharoitlariga yaxshi 
moslashadi. 
Fermentlarning har xil molekulyar shakllarini differensiatsiya, rivojlanish 
jarayonlarida muhim ahamiyatga ega. Shunday qilib, FKMSHlarning nisbati 
(ularning soni, har bir shaklining faolligi, barqarorligi)ni o‗zgarishlari almashinuv 
jarayonlarining boshqaruv mexanizmlaridan biri hisoblanadi. Ba‘zi ferment-
multimerlarning tuzilishi va ulardagi protomerlarning bog‗lanish uslublarini 
quyidagicha ifodalash mumkin (13-rasm): 
13-rasm. 
Ba‘zi oligomer fermentlarning tuzilish modeli.
 
a – glutamatdegidrogenaza molekulasi, u 6 protomerdan tashkil topgan 
(m.o.33600 Da); b ‒ DNK-polimeraza molekulasi; d – katalaza molekulasining 
yarmi; e – piruvatdegidrogenazaning molekulyar kompleksi. 
Ma‘lumki, oligomerizatsiya jarayoni shakllangan oqsil subbirliklariga 
kimyoviy agentlarning ta‘siri, denaturatsiyani keltirib chiqaruvchi omillarning, 
xususan qizdirish, proteinazalarning ta‘sirlariga nisbatan barqarorlikni ta‘minlaydi. 
Bu xil fermentlarning hayratda qolarlik darajasidagi xossasi butun kompleks 

---

84 
faolligining alohida olingan subbirliklarini bir-biri bilan birikish tartibiga 
bog‗liqligidir. Hozirgi kunda bir necha xil molekulyar shakllarga ega bo‗lgan 
ko‗pdan-ko‗p fermentlar ma‘lum. FKMSH paydo bo‗lishining sababi xilma-xil 
bo‗lishi mumkin. Ular orasida genetik jihatdan 
determinatsiyalangan
FKMSH 
bo‗lib, izofermentlar yoki izoenzimlar (birlamchi strukturasi bilan farqlanadigan) 
deb yuritiladigan, shuningdek,