Fruktoza-6-fosfat Fruktoza-1,6-bifosfat To‗rtinchi reaksiya aldolaza fermenti tomonidan katalizlanadi. Bu ferment
ta‘sirida fruktozo-1,6-bifosfat ikkita fosfotriozalarga aylanadi:
Bu reaksiya, ya‘ni dioksiatsetonfosfat va glitseraldegid-3-fosfatlarning hosil
bo‗lish reaksiyasi qaytar reaksiya sanaladi. Haroratga bog‗liq holda reaksiya
muvozanati yo chap yoki o‗ng tomonga siljishi mumkin. Xususan, harorat
ko‗tarilganda reaksiya trifosfatlar hosil bo‗lishi tomonga qarab siljiydi.
135
Beshinchi reaksiya triozofosfatlarning
izomerizatsiyasi,
ya‘ni
triozofosfatizomeraza fermenti ishtirokida dioksiatsetonfosfatning glitseraldegid-3-
fosfatga aylanishi:
Glitseraldegid-3-fosfatning hosil bo‗lishi bilan glikolizning
birinchi bosqichi o‗z nihoyasiga yetadi. Uning
ikkinchi bosqichi ancha murakkab va muhimdir. U
oksidlanish-qaytarilish reaksiya (glikolitik oksireduksiya) ning substratli
fosforlanish bilan bog‗langan reaksiyalari bo‗lib, bu jarayon natijasida ATF hosil
bo‗ladi.
Oltinchi reaksiya natijasida
glitseraldegid-3-fosfat
glitseraldegid-
fosfatdegid-regenaza, koferment NAD va anorganik fosfat ishtirokida o‗ziga xos
oksidlanishga duch kelib, 1,3-bifosfoglitserin kislota va NADH
2
(NADFH
2
)larning
qaytarilgan shakllarini hosil qiladi. Bu reaksiya quyidagicha sodir bo‗ladi:
Hosil bo‗lgan 1,3-bifosfoglitserat yuqori energiyali birikma (makroergik bog‗
shartli
ravishda
~
―tilde‖
bilan
belgilanadi)
hisoblanadi.
Glitseraldegidfosfatdegidrogenazaning ta‘sir mexanizmi shundayki, anorganik
fosfor mavjudligida NAD+ glitseraldegid-3-fosfatdan ajralayotgan vodorodning
akseptori bo‗lib xizmat qiladi. NADH
2
ni hosil bo‗lish jarayonida glitseraldegid-3-
fosfat ferment molekulasiga uning SH-guruhi yordamida birikadi. Hosil bo‗lgan
bog‗lanish energiyaga boy, lekin u barqaror emas va anorganik fosfor ta‘sirida
parchalanadi. Bunda 1,3-bisfosfoglitserin kislotasi hosil bo‗ladi.
Yettinchi reaksiya fosfoglitseratkinaza tomonidan katalizlanadi, bunda
energiyaga boy fosfat qoldiq (1-o‗rindagi)ning ADFga ko‗chirilishi orqali ATFga
aylanishi, shuningdek, 3-fosfoglitserin kislotaning hosil bo‗lishi kuzatiladi:
136
Shunday qilib, glitseraldegidfosfat-degidrogenaza va fosfoglitseratkinazalar
ishtiroki tufayli glitseraldegid-3-fosfatning karbonil guruhgacha oksidlanishidan
hosil bo‗lgan energiya ATF shaklida zaxiralanadi. Oksidlanuvchi fosforlanishdan
farqli o‗laroq, ATFning bu yo‗sinda hosil bo‗lishini
