Biokimyo va molekulyar biologiya

substratli fosforlanish
deb 
yuritiladi. 
Sakkizinchi reaksiya 
qolgan fosfat qoldiqni molekula ichida ko‗chirilishi 
tufayli sodir bo‗ladi va natijada 3-glitserin kislotasi 2-fosfoglitserin kislotaga 
aylanadi. Yuqoridagi fosfoglukomutaza reaksiyasida glyukoza-1,6-bifosfat 
kofaktor vazifasini bajargani kabi, bu reaksiyada 1,3 bifosfoglitserin kislotasi 
kofaktor sifatida ishtirok etadi: 
 
 
To‗qqizinchi reaksiya 
yenolaza fermenti tomonidan katalizlanadi, bunda 2-
fosfoglitserin 
kislotadan 
suv 
molekulasi 
ajralib 
chiqishi 
natijasida 
u 
fosfoyenolpirouzum kislotaga aylanadi, fosfat bog‗ esa makroergik bog‗ bo‗lib 
qoladi:
 

---

137 
Yenolazaning faollovchisi magniy va marganes ionlari, ingibitori esa 
ftoridlardir.
O‗ninchi reaksiya yuqori
energiyali bog‗ning uzilishi va fosfat qoldiqning 
fosfoyenolpiruvatdan 
ADFga 
ko‗chirilishi (substratli fosforlanish) bilan 
tavsiflanadi. Bu reaksiya piruvatkinazay tomonidan katalizlanadi:
 
O‗n birinchi reaksiya
natijasida pirouzum kislotasining qaytarilishi va sut 
kislotaga aylanishi yuz beradi. Bu reaksiya laktatdegidrogenaza fermenti va 
oltinchi reaksiyada hosil bo‗lgan koferment NADH
2
ishtirokida bo‗lib o‗tadi: 
Glikolizning biologik ahamiyati, eng avvalo, energiyaga boy fosforli 
birikmalarning hosil bo‗lishi bilan bog‗liq. Glikolizning dastlabki bosqichlarida 
ikki molekula ATF (geksokinaza va fosfofruktokinaza reaksiyalari) sarflanadi. 
Keyingi reaksiyalarda to‗rt molekula ATF (geksokinaza va fosfofruktokinaza 
reaksiyalari) hosil bo‗ladi. Shunday qilib, anaerob sharoitdagi glikolizning 
energiya samaradorligi bir moekula glyukoza hisobiga ikki molekula ATFdan 
iborat. Ma‘lumki, glyukozaning ikki molekula sut kislotasigacha parchalanishi 
natijasida erkin energiya o‗zgarishi taxminan 210 kDj/molni tashkil qiladi: