Biokimyo va molekulyar biologiya

 
Monoto‗yinmagan yog‗ kislotalari quyidagilar
: 
1) Kroton kislota 
СН
3
―СН==СН―СООН 
2) Palmitolein kislota 
СН
3
―(СН
2
)
5
―СН==СН―(СН
2
)
7
―СООН 
3) Olein kislota 
СН
3
―(СН
2
)
7
―СН==СН―(СН
2
)
7
―СООН 
4) Eruk kislota 
СН
3
―(СН
2
)
7
―СН==СН―(СН
2
)
11
―СООН 
5) Nervon kislota 
СН
3
―СН
2
)
7
―СН==СН―(СН
2
)
13
―СООН 
 
Polito‗yinmagan yog‗ kislotalari quyidagilar
::
 
1)Linol kislota 
СН
3
―(СН
2
)
4
―СН==СН―СН
2
―СН==СН―(СН
2
)
7
―СООН 
2) Linolen kislota 
СН
3
―СН
2
―СН==СН―СН
2
―СН==СН―СН
2
―СН==СН―(СН
2
)
7
--
СООН 
3) Araxidon kislota 
СН
3
―(СН
2
)
4
―СН=СН―СН
2
―СН==СН―СН
2
―СН==СН―СН
2
―СН==
СН― (СН
2
)
3
СООН 
Odatda, to‗yinmagan yog‗ kislotalarining qo‗sh bog‗lari, 
asosan, 9- va 10-
uglerod atomlari o‗rtasida va qo‗shimcha qo‗sh bog‗lar esa 10-uglerod atomi 
hamda -CH
3- 
guruhi o‗rtasida
joylashadi. Kislota molekulasining o‗rtasida 
joylashgan qo‗shbog‗lar orasida hech bo‗lmasa bitta 
metilen
(–CH
2
-)
guruhi 
bo‗ladi. To‗yinmagan yog‗ kislotasi bir necha qo‗sh bog‗lar evaziga buralib 
yig‗ilishi mumkin, bu esa membrana uchun juda muhim.
Yog‗ kislotalari amaliy jihatdan suvda erimaydi, ularning natriyli va kaliyli 
tuzlari suvda misellalar hosil qiladi. Bu misellalarda -
COONa 
va –
COOK
guruhlar 
suv fazasiga
qarab turgan bo‗lsa, uning 
qutbsiz (radikallar)
zanjir qismi 
esa, mitsellar 
strukturaning ichida
yashiringan bo‗ladi. Bu xildagi misellalar 
manfiy zaryadga ega bo‗ladi va bir-biridan
itarilib
turgani sababli eritmada 

---

174 
suspenziyalangan holda bo‗ladi. To‗yingan yog‗ kislotalarining erish darajasi 
to‗yinmaganlarga nisbatan yuqori (stearin ‒ 69
0 
C, palmitin ‒ 61
0 
C, olein ‒15
0
C, 
linol ‒ 13
0
S, linolen ‒ 5
0
C) bo‗ladi.
Neytral yog‗lar 
yuqorida e‘tirof etilganidek, glitserin va yuqori molekulyar 
kislotalarining murakkab efirlaridir. Neytral yog‗larning nomlanishi, ularning 
tarkibiga kirgan yog‗ kislotalarini nomlariga asoslanadi (masalan, tristearin yog‗i, 
oleodipalmitin yog‗i). Ko‗pincha tabiiy yog‗lar tarkibida olein kislotasi uchraydi, 
uning miqdori 30 % dan ziyodroq, keyingi o‗rinda palmetin kislotasi turadi, u 15 
% va undan biroz ko‗proq miqdorda bo‗ladi. Moy va kapron kislotalar hayvon 
yog‗lari tarkibida, kapron va kapril kislotalar kokos moyi tarkibida uchraydi. 
Shuningdek, laurin kislotasi, laur yog‗i, miristin – 
muskat
yong‗og‗i, 
araxidon, 
begen va lignoserin 
kislotalar – 
yeryong‗oq 
va
 soya
yog‗lari tarkibida uchraydi.
Poliyen (polito‗yinmagan) yog‗ kislotalari ‒ 
linolen
va 
linol
kislotalar – 
zig‗ir, 
kanakunjut, kungaboqar, paxta
va boshqa o‗simlik yog‗lari tarkibida uchraydi. 
O‗simlik yog‗lari tarkibida, asosan,