Biokimyo va molekulyar

1. Ksantoprotein reaksiyasi. 
Oqsillarga azot kislotasi bilan ta’sir 
etilganda sariq rang hosil bо‘ladi. Bu rang ammiak ta’sirida zarg‘aldoq rangga 
о‘tadi. Bu reaksiya yordamida radikalida aromatik tabiatli halqalar tutgan (
-
aminokislota (fenilanilin, tirozin, gitsidin, triptofan) lar aniqlanadi. Ammiak 
ta’sirida zarg‘aldoq rangning hosil bо‘lishi fenol gidroksilning ionlanishi va 
anion bilan halqadagi (-
yelektronlar о‘zaro ta’sirlanishining kuchayishi bilan 
tushuntiriladi. 
2. Biuret reaksiyasi. Oqsil eritmasiga suyultirilgan mis sulfat va natriy 
gidroksid eritmalari ta’sir ettirilsa, binafsha rang paydo bо‘ladi. Bu reaksiya 
peptid bog‘li hamma moddalarda sodir bо‘ladi. Agar mis sulfat tuzi ortiqcha 
miqdorda olinsa hosil bо‘ladigan kо‘k rangli mis
-(II)-gidroksid binafsha 
rangni niqoblab, kо‘rinishiga xalal beradi.
3. Oltingugurt saqlovchi (-aminokislotalarga sifat reaksiyasi. Tarkibida 
oltingugurt saqlagan (-aminokislotalar sitsein, sitsin, metionin bor oqsillar 
eritmasini ortiqc
ha natriy gidroksidi eritmasi bilan qaynatilib, sо‘ngra unga bir 
necha tomchi qо‘rg‘oshin atsetat eritmasi qо‘shilsa eritma qо‘ng‘ir
-qora rangli 
bо‘ladi yoki qora chо‘kma hosil bо‘ladi.
4. Erlix reaksiyasi. Triptofanni aniqlash uchun uning eritmasiga sulfat 
kislota ishtirokida para-dimetilaminobenzaldegid kushiladi. Bunda eritma 
qizil-binafsha rangga buyaladi. Boshqa aminokislotalar bu reaksiyani 

---

16 
bermaydi. Bu reaksiyadan foydalanib, oqsilning parchalanish mahsulotlarida 
triptofan miqdori aniklanadi. 
2.2.
§.
 Oqsillarning sinflanishi. 
Oqsillar ikki guruhga proteinlar (oddiy oqsillar) va proteidlar (murakkab 
oqsillar) ga b
о‘linadilar. Proteinlar gidrolizlanganda faqat aminokislotalar 
aralashmasi hosil bо‘ladi. Proteidlar gidrolizlanganda esa aminokislotalar 
bilan birga fosfor kislota, glyukoza, geterotsiklik birikmalar va boshqalar hosil 
bо‘ladi. Proteinlar eruvchanligi va 
izoyelektrik nuqtaning holatiga qarab 
quyidagi guruhlarga bо‘linadilar.
Albuminlar. Suvda eriydilar, qizdirilganda iviydilar. Tuzlarning 
tо‘yingan eritmalari ta’sirida chо‘kadilar. Nisbatan katta bо‘lmagan 
molekulyar massaga ega. Gidrolizlanganda katta miq
dorda glikol hosil bо‘ladi. 
Tuxum, kon, sut oqsillar tarkibida uchraydilar. 
Globulinlar. Suvda erimaydilar. Tuzlarning suyultirilgan eritmalarida 
eriydilar. Tо‘yingan eritmalari ta’sirida chо‘kadilar. qizdirilganda iviydi. 
Tuxum, sut, non, о‘simlik urug‘la
ri tarkibida uchraydilar.
Protaninlar
. Kuchli asosli xususiyatga ega bо‘lib, tarkibida oltingugurt 
bо‘lmaydi. Oddiy aminokislotalardan tarkib topgan va kichik molekulyar 
massaga ega. Baliq ikrasi, jinsiy garmonlar tarkibida uchraydilar.