Ekstratsiyalashning eng oddiy usullari bu statik usullar bo‘lib,
ular ichida eng oddiy
usul bu − tindirish, matseratsiya usulidir (lot. macerare – namlash, bo‘ktirish),
bu usul
ekstrakt va tindirmalar (nastoykalar) olishda qo‘llaniladi.
Rematseratsion va qisman bismatseratsion usullar ancha murakkabroq usullar bo‘lib
(bir necha bor tindirish), quyuq va quruq ekstraktlarni ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi.
Xozirgi vaqtda matseratsiya o‘zining «mumtoz» ko‘rinishida ishlab chiqarish
jarayonining intensifikatsiyasiga yetarli darajada
javob bermaganligi uchun, kam xollarda
qo‘llanmayapti.
Diffuziyaning barcha ko‘rinishlarini maksimal
dinamikasini oshirgan xolda
matseratsiyaning yangi shakllari kashf etilmoqda va ishlab chiqarishga joriy etilmoqda.
Matseratsiyaning ana shunday modifikatsiyalangan usullaridan, bular:
1. Girdobli ekstraksiya − turboekstraksiya;
2. Ultratovush ishtirokidagi ekstraksiya (akustik);
3. Elektroimpulsli va xom ashyoni impulsli qayta ishlashning boshqa usullari;
4. Markazdan qochuvchi ekstraksiya va b.q.
Dinamik usullardan (davriy usul) ishlab chiqarishda − bir pog‘onali davriy usul
− perkolyatsiya qo‘llaniladi.
Perkolyatsiya
− usul nomi lot. rercolare − suzib olish so‘zidan olingan.
Perkolyatsiya −
bu uzluksiz filtratsiya jarayoni bo‘lib,
ekstragentni xom ashyo
qatlamidan suzib olinadi. Jarayon mahsus murakkab tubli va pastki qismida kranga ega
bo‘lgan sig‘imlarda olib
boriladi
Ekstraksiyalash jarayoni xom ashyoda ta’sir etuvchi moddaning butunlay
qolmagunicha
olib boriladi, bunda keyingi ekstraksiyalash iqtisodiy jihatdan maqsadga
muvofiq bo‘lmaydi.
Kimyoviy usullar.
Usulning
mohiyati shundaki, bunda xom ashyo oldin reagentlar bilan ishlov berilib
ekstraksiya jarayonida qo‘llanadigan ekstragentda eriydigan yangi
kimyoviy birikma hosil
qilinadi
Masalan, o‘simlik xom ashyosidagi alkoloidlar tuz shaklida bo‘lganligi uchun, xom
ashyo avval ammiakning 5-% li eritmasi bilan ishlov beriladi va alkoloidlar asos ko‘rinishiga
o‘tadi, ular esa xloroformda yaxshi eriydi.
Dostları ilə paylaş: 
