«biologiya» fakulteti «ekologiya va tuproqshunoslik» kafedrasi

Baland tog’ jigarrangli otlaq-qır tuproqlarning kimyoviy tarkibi.

Kesindi	Qatlam	Terenlik, sm	Gumus,5	Azot, 5	С:N	Р2О5	К2О	CО2 karbonatlar	PН
6. 1965. Angren platosı	А1	0-8	5,31	0,354	8,7	0,244	2,63	0,33	5,8
	А2	8-27	3,63	0,245	8,6	0,254	2,67	0,20	6,0
	B1	27-45	1,35	0,085	9,2	0,146	2,36	0,25	6,1
	С1	45-65	0,08	0,051	1,0	0,090	2,46	0,17	6,6
	С2	65-110	0,03	0,018	1,1	0,042	2,58	0,55	6,8
	Д1	110-185	0,02	0,010	1,2	0,078	2,31	0,63	6,8
	Д2	185-230	0,02	0,006	2,0	0,095	2,35	0,80	6,8

BALAND TOG’ TUPROQLARI
Bu tuproqlar baland tog'larda tarqalgan asosiy tuproq tipı hisoblanadi. Ular g'arb Tyanshan, Zarafshan va Gisar tog'larining eng baland bo'limlari qaptalların egallaydi.
Baland tog' jigarranli o'tloq - adir tuproqlari 2600-2800 m absolyut balandliklarda rivojlangan bo'lib, farqli baland tog' kontinentini paydo qiladi. Tuproq hosil qiluvchi ona jinslari oz qatlamli elyuviy va delyuviydan iborat bo'lib, tuproq paydo bo'lish jarayoniga o’ziga hos ta'sir ko’rsatadi. O'sha boisdan o'tloq - adir tuproqlar profili o'zining qatlam qalinligining ozligi bilan boshqa tog' tuproqlaridan ajıralıp turadi. Geologiyalıq eroziyanıng davrli bo'lishi va tuproq toifasina o’ziga hos ta'sir ko’rsatadi.
Baland tog' jigarranli o'tloq -adir tuproqlari F3 s57 ka 58 an8 f9 l8 a, PO a V7 lb9 sa, 4 an7 nc7 l7 s ps37 d9 h84 c7 l7 c, Ca43 x m3 lanan5 ha kabi o'simliklar ostida rivojlanadi.
Baland tog' jigarranli o'tloq -adir tuproqlari profili juda qalin bo'lmasada, gumuslı toifasi 25-27 sm ge teng bo'ladi. Yuza bo'limidagi 0-10 sm toifasi yumshoq, shımlı qatlamdan iborat. Rangi jigarrang -sur, oz strukturali, untoq va kesakli. O’tuvchi qatlam 50-70 sm atırapında, jigarrang, kesakli, odatte mayda chag’alli, karbonatsiz. Tuproq hosil qiluvchi ellyuviy tarkibidagi tuzlar va karbonatlar yuvilgan.
Baland tog' jigarranli o'tloq -adir tuproqlari o’ziga hos morfologik belgilarga ega. Mikroagregatlı tuzilma faxat yuqori gumuslı qatlamda kuzatiladi. O’tuvchi V, va ozroq S qatlamda loyqa moddalar tog' jinslarining bo'laklari va minerallari bilan yoqilgan holatda uchraydi. Bundan tashqari V qatlamda loyqa moddalar temir gidroksidı bilan qo'shilib, F3293 ti paydo qiladi. Bu tuproqlar turli darajada yemirilish jarayoniga uchragan bo'lib, bu jarayon tuproq profilining pastki qatlamlarida kuchliraq ko'ringan bo'ladi. Sababi tuproqning shuqur qatlamlarida yemirilish jarayoniga oz uchragan minerallar va og’ir mineralli frakciyalarning miqdori ortib boradi.
Baland tog' jigarranli o'tloq - adir tuproqlarining mexanik tarkibi minerallarning yemirilishi va parchalanishi jarayonlari bilan bevosita aloqador bo'lib, yuqori va o'rta qatlamlarida o'rta qumoqli, pastki qatlamlarida bo'lsa yengil qumoqli, qumli, chag’alli va toshli hisoblanadi. Sababi granodiorit, haktas va boshqa toshli jinslarining yemirilishi va parchalanishi sababdan og’ir loyqa, tolqanlı minerallar A va V qatlamlarida tuplansa, S qatlamda turli darajada shag'alli frakciyalar miqdori ko’payadi. Gumuslı qatlam ochiq ranli bo'lishiga qaramay, u yerdagi organik narsa miqdori, 5-75 ke teng bo'ladi va pastki qatlamlarida anchagina kamayadi. Azot miqdori gumuslı qatlamda 0, 354-0, 2455 ke teng, o'rta va pastki qatlamlarida gumus miqdoriga mos ravishda kamayadi. C:N nisbatin gumuslı qatlamda 8, 6- 9, 0 ga, o'rta va pastki qatlamlarida bo'lsa 1, 0- 2, 0 ge teng. Ushbu tuproq fosfor va kaliyga to'yingan
Tuproqning muhiti achchiq - pH 5, 8- 6, 8 ge teng. Tuproq qatlamlari deyarli karbonatsiz, sababi ular tuproq profilidan pastki tomonga yuvilgan.
Tuproq gumus, azot, fosfor va kaliy zapası bo'yicha yaxshi taminlangan