Biznes va tadbirkorlik
Yüklə 14,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6-rasm. Bozor hajmi kichik bo`lganda narxlarni diversifikatsiyalash.
- Talonlar va narxdan berilgan siylovlarning iqisodiy taxdili
|
15.2 Narxlar diversifikatsiyasi Narxlar diversifikatsiyasi haridorning daromadi, iste’mol hajmi va tovar toifasiga qarab uch xil shaklga ega bo`ladi, ulardan har birini ko`rib chiqamiz. Narxlarnikg haridorlar daromadiga qarab diversifikatsiyasi
Firma uchun eng ma’kuli o`zining xdr bir haridoriga harxil narx belgilashdir. Agar imkon bo`lganda firma o`zining har bir haridori sotib oladigan harbir buyumga uning pulini tulash mumkin bo`lgan maksimal narx belgilagan bo`lur edi. Biz bu maksimal narxni haridorning zahiralangan narxi deb ataymiz. Har bir haridor uchun zabiralangan narxni belgilash amaliyoti haridorning daromadiga qarab narxning ideal diversifikatsiyasi deyiladi. Bu firma foydasiga qanday ta’sir etishini ko`rib chiqmiz. Birinchidan, biz firma yagona narx (2-rasmdagi) R* narxni belgilagan paytda olinadigan foydani bilishimiz kerak. Buni anshdtash uchun biz har bir qo`shimcha ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot birligidan olingan foydani mahsulot chiqarishning umumiy hajmi Q* bilan birgaliqaa qarashimiz kerak. Mana shu qo`shimcha foyda chegarali daromad — ayiruv har bir mahsulot birligining chegarali harajatlaridan iborat bo`ladi.
2-rasm.
Iste’molchi daromadiga bog`liq holda
narxni mukammal diversifikatsiyalashdan kelgan qo`shimcha foydaning chizma tasviri. 2-rasmda birinchi birlik maxsulot uchun chegarali daromad eng yuqori, chegarali harajatlar esa eng past bo`lgan. Har bir qo`shimcha maxsulot birligining cheklangan daromadi pasayadi, cheklangan harajatlar esa ortib boradi. Shuning uchun firma umumiy hajmi Q* maxsulot ishlab chiqaradi, bunda chegarali daromad chegarali harajatlarga teng bo`ladi. Maxsulotni Q* dan ko`p bo`lgan har qavday miqdorda ishlab chiqarish chegarali harajatlarni chegarali daromadtsan oshirib yuborgan va shunday qagsib, foydani pasaytirgan bo`lar edi. Jami foyda har bir sotilgan maxsulot birligi keltiradigan barcha foyda summasi bo`lib 2- rasmdagi chegarali daromad egri chizigi bilan chegarali harajatlar egri chizig`i orasidagi chiziqlar tortilgan yuzada ifoda etilgan. Iste’molchi yutugi o`rtacha
232
daromad chizigi bilan haridorlar tulaydigan narx R* oraligida bo`lib, u yuqorida uchburchak shaklida tasvirlangan. Agar firma narxning mukammal diversifikatsiyasiga qo`l ursa, unda nima bo`ladi? Har bir haridor uchun u tulay oladigan narx belgilanar ekan, chegarali daromad egri chizigi endi firmaning qancha maxsulot ishlab chiqarish xaqadagi qaroriga bogliq emas. Buning urniga har bir qo`shimcha maxsulot birligini sotishdan kelgan qo`shimcha daromad narx funktsiyasining uzginasi bo`ladi, bu narxga binoan esa tovarga pul tulanadi va natijada chegarali daromad egri chizigi talab egri chizigiga mos keladi. Biroq, narx diversifikatsiyasi harajatlar tarkibiga ta’sir etmaydi va har bir qo`shimcha birliqaagi maxsulotni chiqarish harajati chegarali harajatlar egri chizishchda ifodalanadi. Demak har bir qo`shimcha maxsulotni ishlab chiqarish va sotish keltirgan foyda endilikda talab bilan chegarali harajatlar o`rtasidagi farqaan iborat bo`ladi. Talab chegarali harajatlardan qancha ortiq bo`lsa, firma ishlab chiqarishni shungacha kengaytirib foydani oshirishi mumkin. Firma ishlab chiqarish hajmi Q** ga erishmaguncha shunday qaladi ham. Ishlab chiqarish hajmi Q** ga etganda talab chegarali harajatlarga teng bo`ladi va ishlab chiqarishni yanada ko`paytirish foydani keskin kamaytirib yuboradi. Jami foyda endiliqaa talab egri chiziga bilan chegarali harajatlar egri chiziga orasidagi yuzaga teng bo`ladi. 2-rasmga qaraydigan bo`lsak jami foytsa ancha ko`paydi. (Narxni diversifikatsiyalash keltirgan qo`shimcha foyda chiziqaar tortilgan yuzaning ung tomonida kursatilgan). Shuni aytish joizki, xdr bir haridor uchun u tulashga tayyor narx belgilanganligi sababli firma iste’molchi yutugini butunlay uz kuliga kiritib oladi. Biroq firma har bir haridor uchun alohida narx belgilay olishi amri mahol. (Bu tovarning fakat bir necha haridori bo`lgandagina mumkin). Birinchidan, firma odatda har bir haridor uchun rezervlangan narx qanday bo`lishini bilmaydi. Ikkinchvdan, agar firma har bir haridordan tovarga qancha pul tulashga tayyor ekanligini undan suragan taqairda ham vijdonan to`g`ri javobni ola bilmas edi. Haridorning tovarni kimmat bo`lmagan narxda olishga tayyor ekanligini bayon etishi uning manfaatlariga mos keladi. (Haridor shunday qapsa tovarga past narx kuyishadi). Amalda narxning mukammal diversifikatsiyasi deyarli mumkin bo`lmaydi. Biroq, gohida firmalar uz haridorlari uchun zabiralangan narxni hisoblash asosida turli narxlarni belgilab, ideal diversifikatsiyani amalga oshirishi mumkin. Bu shifokorlar, yuristlar, buxgalterlar yoki arxitekgorlar kabi mutaxassislar uz holicha “firma” bo`lib, uz mijozlarini yaxshi bilgan taqairdagina bo`lishi mumkin. Shunday bo`lganda bo`lg`usi mijozlar harid imkoniyatini
233
baholashi va differentsiyalashgan (farklangan) xizmat hakini o`rnatishi mumkin. Masalan shifokor daromadi past, bemordan kam haq olishga rozi bo`ladi, chunki uning imkoniyatlari oz. Ammo u daromadi ko`p va katta miqdordagi pulga sugurtalangan kishidan ko`p pul talab qalishi mumkin. Buxgalterni olsak u o`z mijozi uchun daromad soligi tulash xususida hisobot to`zishni tugallagan bo`lsa, eng kulay ahvolda bo`ladi, chunki u mijoz xizmati uchun qancha pul tulay olishini aniqoq belgilashi mumkin. 3-rasm shunday diversifikatsiyani namoyish etadi. Narx bozor sharoitida shakllanganda edi, u R 4 darajasida o`rnatilgan bo`lar edi. 3-rasm. Iste’molchi daromadiga bogliq bo`lgan narx diversifikatsiyasidan amalda foydalanish. Buning urniga oltita har xil narx belgilanib, ulardan eng kami bo`lgan R 6
vaziyatda R 4 , ga teng va undan yuqori narxda pul tulashga kshchir bo`lmagan haridorlar yutib chiqatsilar, chunki ular har xolda tovarni harid etib, hech bo`lmaganda qandaydir iste’molchi yutugiga erishadilar. Amalda, agar narxlar diversifikatsiyasi etarli miqdordagi yangi haridorlarning bozorga kirib borishiga imkon bersa, yalpi farovonlik ortadi va shunday qalib ishlab chiqaruvchi ham, iste’molchi Ham yutuqaa erishadi. Iste’mol hajmiga qarab narxlarning diversifikatsiyalanishi Ayrim bozorlarga kuyidagi vaziyat xos bo`ladi: har bir iste’molchi ma’lum vaktda bir necha tovar birligini sotib oladi va sotish hajmi ko`payishi bilan iste’molchi talabi qisqaradi. Shunday tovarlar jumlasiga, masalan: suv, binolarni isitishga muljallangan yonilgi va elektroenergiya kiradi. Iste’molchilardan har biri oyiga bir necha yuz kilovat elekgroenergiyaga pul tulay oladi, lekin ularning pul tulashga tayyorligi iste’mol usishi bilan kamayib boradi. (Iste’molchi muzlatgichining ishlab turishi va uyining me’yoriy yoritilishi uchun zarur bo`lgan birinchi yuz kilovat-soatlarning kadri ayniqa yuqori bo`ladi. Iste’mol ko`payganda elektroenergiyani tejashning ma’nosi bor, agar elektroenergiya narxi yuqri bo`lsa, albatta). Shunday vaziyatda firma iste’mol hajmiga qarab narxni diversifikatsiyalashi mumkin va bu aynan bir tovar yoki xizmat uchun ularning turli miqdorda sotib olinishiga tsarab har xil narx belgilashdan iborat bo`ladi. Narxni shunday tartibda diversifikatsiyalashga elektr ta’minoti bilan shugullanuvchi kompaniyalarning narx o`rnatishi misol bo`la oladi. Kulam samarasi natija berib ishlab chiqarish hajmi ortishi jarayonida o`rtacha va 234
chegarali harajatlar kamayishi yuz berganda kompaniyalar narxini nazorat qanuvchi davlat maxzkamalari diversifikatsiyalashgan narx o`rnatilishini ma’qo`llaydilar. Kulamning ijobiy samarasi ancha yuqori bo`lib ishlab chiqarish kengaygan paytda bunday narx o`rnatish iste’molchi farovonligini oshirish bilan bir vaqgda kompaniyalar foydasini ham ko`paytiradi. Buning sababi shunda-ki, narx minimal darajada bo`lishiga qaramay maxsulot birligini yaratish harajatlarining pasayishi elektrkompaniyalariga foydani jidtsiy ravishda oshirish imkonini beradi. 4-rasmda o`rtacha va chegarali harajatlar pasayib boruvchi firmalarda iste’mol hajmiga qarab narxni diversifikatsiyalash kursatilgan. Agar yagona narx o`rnatilganda edi, bu narx R 0 ga teng bo`lur edi. Buning urniga har xil bo`lgan uchta iste’mol hajmi bloki uchun uchta xdr xil narx — R, R 2 va R 3 belgilangan.
4-rasm. O`rtacha va chegarali harajatlar pasayib boruvchi firmalarda iste’mol hajmiga qarab narxni diversifikatsiyalash Spirtli ichimliklar ishlab chiqaruvchi mashxur kompaniyaning amaliyotda narx belgilashi bir qrashda galati tuyuladi. Kompaniya aroq ishlab chiqaradi va uni yutumi engil va ta’mi yoqamli aroqaardan biri sifatida reklama qagsadi. Bu aroqsh uch yulduzli «Oltin toj» deb atashadi va bir shishasini 12 dollardan sotishadi. Biroq kompaniya xuddi shu aroqaing o`zini shishalarga kuyib «Eski savat» nomi bilan har shishasini taxminan 4 dollardan sotadi. Kompaniya nima uchun shunday qaiadi? Kompaniya prezidenti o`z maxsuloti bor bochka oldida haddan tashqari ko`p vaqt o`tkazmaydimi? Mazkur kompaniya tovar toifalariga qarab narx diversifikatsiyasini amalga oshiradi, chunki bu unga foyda keltiradi. Mazkur kompaniya narxni diversifikatsiyalash orqali iste’molchilarning har birini talab egri chizigi turlicha bo`lgan ikkita yoki undan ortiq guruhlarga ajratib chiqadi. Shunday usulda narxni diversifikatsiyalash eng ustuvor bo`lib, unga misollar ham ko`p: aviachiptalar — sayyoxlar uchun va birinchi toifali bo`ladi, birinchi navli spirtli ichimliklar va boshqa navli alkogolli ichimliklar bor, konservalangan maxsulotlar
235
va yangiligida muzlatilgan sabzavotlar mavjud, talabalar va pensionerlar uchun arzonlashtirilgan narxlar bo`ladi va xk. Ayrim xolatlarda iste’molchilarni ochiq-oydin turt toifaga bo`lish uchun turli mezonlar qo`llanadi. Masalan, talabalar va keksa kishilar axolining boshqa toifalariga nisbatan tovarlar uchun pulni o`rtachadan kamroq tulashga qodir bo`ladilar (chunki ularning daromadi oz bo`ladi) Bu mezonlar oldindan inobatga olinib, talabalar guvoxnomasi yoki ijtimoiy ta’minot kartochkalari kiritiladi. Xuddi shunga uxshash usulda aviakompaniyalar yulovchilarni sayyoxlarga va xizmat safariga ketayotgan kishilarga (sunggilar uchun chipta narxi yuqori bo`ladi) ajratadilar, aviachiptalarning narxini diversifikatsiyalashtirib, oldindan sotiladigan arzon chiptalarni joriy etadilar. Spirtli ichimliklar chiqaruvchi kompaniya misoliga qaytgan shishalardagi aroq navini kursak etiketkalar (tovar belgisi) ning o`zi iste’molchilarni tegishli toifalarga bo`ladi. Kupchilik iste’molchilar «Ekstra» navli ichimliklarga, ular boshqa odatdagi ichimliklardan deyarli farq qalmasalar-da va ularni aynan bir firma ishlab chiqargan bo`lsa-da, ko`proq pul tulashga shay bo`ladilar. Agar narx diversifikatsiyasining mazkur turini amalga oshirish mumkin bo`lsa, unda har bir toifa iste’molchilar uchun narxni firma qanday belgilaydi? Bu haqida ikki bosqachda o`ylab ko`ramiz. Birinchidan, biz shuni bilamiz-ki, ishlab chiqarish hajmidan qat’iy nazar, chiqarilgan maxsulotlar miqdori uning guruhlari o`rtasida taqsimlanganda sotilgan har bir maxsulot birligining chegarali daromadi teng bo`lishiga erishish zarur bo`ladi. Aks xolda firma foydasi maksimumlashmaydi. Masalan, ikki guruh haridorlar ajratilsa, birinchi guruh iste’molchilariga maxsulot sotishdan tushgan chegarali daromad, ya’ni birinchi navning daromadi MR 1
ikkinchi navli tovarni sotish keltirgan daromad MR 2 dan ko`p bo`lishi turgan gap. Bunda firma uchun birinchi navli maxsulot sotishni ko`paytirish va ikkinchi navli maxsulot ishlab chiqarishni qaoqartirish foydali bo`ladi. Firma bunga birinchi navli tovarlar narxini tushirib, ikkinchi navli tovarlar narxini oshirish orqaii erishadi. Har xolda narxlar shunday bo`lishi kerak-ki, turli navdagi maxsulotlarni sotishdan keladigan chegarali daromadlar bir xil bo`lishi talab qalinadi. Ikkinchidan, biz shuni bilamizki, ishlab chiqarishning umumiy hajmi har bir nav maxsulotni sotishdan keladigan chegarali daromad uni ishlab chiqarishning chegarali harajatlariga teng bo`lishini ta’minlay oladigan darajada bo`lishi kerak. Agar bu tenglikka erishilmasa, firma uz foydasini jami ishlab chiqarish hajmini oshirish yoki qstsartirish (va shuningdek har ikkala navli maxsulot narxini oshirish 236
yoki kamaytirish) xisobidan maksimumlashtirishi mumkin. Masalan, aytaylik har bir nav tovardan kelgan chegarali daromad bir xil, lekin chegarali daromad chegarali harajatlardan ko`p. Shunday bo`lganda firma ishlab chiqarishning jami hajmini oshirgan xolda uz foydasini ko`paytirishi mumkin bo`ladi. Bu har ikkala navli maxsulot narxini tushiradi va shu sababli har bir navdagi maxsulotni sotishdan tushgan chegarali daromadlar kamayadi (lekin ular uzaro tenglashadi) va chegarali harajatlar darajasiga kelib kol ad i (bu harajatlar ishlab chiqarish jami hajmi ortishi bilan usib boradi). Buning algebrik ifodasini ko`rib chiqamiz. R 1 birinchi navli maxsulot narxi, R 2
ikkinchi navli maxsulot narxi bo`lsin, C (Q T ) esa Q T =Q
Q 2 hajmidagi maxsulot ishlab chiqarishning jami harajatlari bo`lsin. Bunday xolda jami foyda quyidagiga teng bo`ladi:
Firma oxirgi birlik tovarni sotishdan kelgan qo`shimcha foyda nulga teng bo`lib qolgungacha har ikkala navdagi tovarlar Q, va Q 2
NI sotishni ko`paytirib boradi. Shuni xisobga olib birinchidan, biz birinchi navli maxsulot qo`shimcha birligini sotishdan kelgan qo`shimcha foydani nulga tenglashtiramiz:
Bu erda
birinchi nav maxsulotning qo`shimcha birligini sotishdan kelgan qo`shimcha daromad bo`ladi (ya’ni bu MR 1 ) esa qo`shimcha birlik maxsulot ishlab chiqarishning qo`shimcha harajati, ya’ni chegarali harajatlar MC bo`ladi. Shunday qalib biz MR 1 = MC tengligiga ega bo`lamiz. Xuddi shunga o`xshash tartibda ikkinchi navli maxsulot uchun MR 2 = MC Tenglamasiga ega bo`lamiz. Unda berilganlarni yaxlitlab, ko`rishimiz mumkin-ki, narx va ishlab chiqarish xrjmi kuyidagi tenglikni ta’minlashi zarur: MR 1 = MR 2 = MC (1) 237
Yana yangidan har ikkala navli mahsulotlar chegarali daromadlari uzaro va chegarali harajatlarga teng bo`lishi zarur bo`ladi. Firma rahbarlariga xdr bir navli maxrulotta o`rnatiladigan narxlarni uzgartirish uchun ularni talab uzgarib turishiga qarab shchsoblab chiqsh osondek tuyulishi mumkin. Biz yana bir bor chegarali daromadning talab uzgarib turishi orqali kuyidagicha ifodalanishini yodga olamiz. MR= P (1 + 1/E d ) Bunda MR 1 = P 1 (1+1/E
1 ) va MR
2 = P
2 (1+1/E
2 ) hosil bo`ladi. Bu erda E 1 va E
2
tegishli ravishda birinchi va ikkinchi navli mahsulotlarga talabning uzgaruvchanligini bildiradi. Endi MR 1 va MR 2 ni tenglashtirib quyidagi narxlar nisbatiga ega bo`lamiz:
Siz kutganingizdeq eng yuqori narx talabi kamroq uzgaruvchan bo`lgan tovarga kuyiladi. Agar, masalan, birinchi navli mahsulotga talab uzgaruvchanligi — 2 bo`lsa, ikkinchi navli mahsulotga talab uzgaruvchanligi —4ga teng bo`ldi. Bunda
hosil bo`ladi. Boshqcha aytsaq birinchi navli tovarlar narxi, ikkinchi navli mahsulot narxidan 1,5 marta yuqori bo`lishi kerak. 5-rasm tovarlar toifasiga kura narxlar diversifikatsiyasini kursatadi. Birinchi navli maxrulotga bo`lgan talab egri chizoti D,, ikkinchi navli tovarlarga talab egri chizigaga nisbatan kamroq uzgaruvchanlikka ega va binobarin, birinchi navli mahsulotga kuyilgan narx yuqriroq bo`ladi. Ishlab chiqarishning ja’mi hajmi hisoblangan Q, = Q,+Q 2 chegarali daromadlar egri chi3 HFH
MR, va MRj ni qasmlariga tsarab kushish ortsali aniqaanadi. Buning natijasida uzuk-uzuk chiziqai MR,, xosil bo`ladi va daromadning chegarali harajatlar egri chiziga bilan kesishgan nukgasi belgilanadi. MC MR 1 va MR 2 ga
teng bo`lishi zarurligini xisobga olib, biz ishlab chiqarish hajmi Q 1 va Q 2 ni
aniqaash uchun mana shu kesishuv nuqasidan chap tomonga ufqay to`g`ri chiziqni tortishimiz mumkin. 238
5-rasm. Tovarlar toifasiga qarab narxlarni diversifikatsiyalashning chizma tasviri. Firma uchun iste’molchilarni guruhlarga bo`lib ularga maxsulot sotish har doim ham foydali bo`lavermaydi. Xususan, ikkinchi guruh iste’molchilarining talabi katta bo`lmasligi va chegarali harajatlar keskin ravishda oshib ketishi mumkin.
Shunday bo`lganda ikkinchi navli (ikkinchi guruhga mo`ljallangan) mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish harajatlari oshib ketib chegaraning daromadlardan yuqori bo`lishi yuzaga keladi. 6-rasmga qarab mulohaza qalsaq firma yagona narx R o`rnatib va maxsulot sotishni iste’molchilarni yagona umumiy guruhiga qaratsa o`zini yaxshi his etishi mumkin. Chunki, aks holda, ikkinchi, hajmi kichiqoq bozorga xizmat kursatishning qo`shimcha harajatlari qo`shimcha daromaddan oshib ketishi mumkin. 1-m i s o l. Talonlar va narxdan berilgan siylovlarning iqisodiy taxdili Konservalangan mahsulotlar va ularga yuldosh tovarlar ishlab chiqaruvchilar ko`pincha talonlar ham chiqarishadi. Bu talonlar tovarni arzonlashtirilgan narxda siylov bilan sotilishini bildiradi. Talonlar maxsulot reklamasining bir kismi sifatida tarqatiladi, gazeta va jurnallarga yopishtirilgan holda chiqariladi yoki pochta orqali yuboriladi. Masalan, nonushtaga muljallangan butqa talonini taqaim etish uning narxi 25 tsentga past bo`lishini anglatadi. Firmalar nima sababdan shunday
239
talonlarni chiqaradilar? Nima uchun tovar narxini osongina tushirib, shu asnoda talonlar chop etish va tarkatishdan ketadigan pulni tejab qolsa bo`lmaydimi? Talonlar narxlarni diversifikatsiyalash vositasi sifatida xizmat qaladilar. Tadqiqotlar ko`rsatishicha hamma iste’molchilarning faqat 20 — 30% talonlarni kesib olib, ularni saqaar va ishlatar ekanlar. Bu iste’molchilar talonlarga e’tibor bermaydiganlarga qaraganda narx o`zgarishini sezgirlik bilan qabo`l etishar ekan. Ularning narxga bokliq talabi uzgaruvchanroq, rezervlangan narxi pastroq bo`lar ekan. Demak butqa kontsentratini chiqaruvchi kompaniya talonlarni chiqara borib o`zining haridorlarini ikki guruhha bo`lishi mumkin va mazmunan narxga sezgir bo`lgan haridorlariga undan siylov berishlari mumkin ekan. Siylov berish programmalari ham shunday qaladi. Masalan, “Kodak” profammasiga kura haridor uchta uram fototasmani olishini isbotlovchi talabnomani pochta orqali yuborib 1,50 dollarga teng kompensatsiya olishi mumkin. Nima uchun bir uram fototasma narxini shundaygina 50 tsentga tushursa bo`lmaydimi? Gap shundaki, faqat narx o`zgarishiga sezgirlik bilan javob beruvchi haridorlargina narxdan siylov surovchi talabnomani yuborib uzlarini ovora qaiishlari mumkin. Shunday yul bilan haridorlarni aniq guruhdarga ajratish mumkinmi? 1- jadvalda talonlardan foydalanuvchi va ulardan foydalanmaydigan haridorlarning narxga bogliq talablarini butun bir qator tovarlar assortimenti (turlari) bo`yicha o`zgaruvchanligini statistik tadqaq etish natijalari keltirilgan. Bu tadqiqot talonlardan foydalanuvchilar narxga sezgirroq bo`lishlarini tasdiqaydi, mazkur tadqaqot, shuningdeq ikki guruh haridorlar talabining uzgaruvchanligi farqaanishini hamda bu farq tovarlarga tadbiqan qanday chegarada uzgarib turishini tasdiqaaydi. Uzgaruvchanlikning bu xisob-kitoblari firmalar qanday narx belgilashlari va talonlar yordamida narxdan qancha siylov berishlari kerakligini uz- o`zidan kursatib bermaydi, chunki bu xisobkitoblar firmaning ayrim tovarlariga bo`lgan talabga emas, balki bozor talabiga daxldordir. Masalan, 1-jadvalning ma’lumotlariga ko`ra tort tayyorlashga muljallangan qrishmaga talabning Uzgaruvchanligi talondan foydalanmaydigan haridor uchun — 0,21, talovdan foydalanuvchilar uchun esa — 0,43 bo`lgan. Ammo eng tanilgan sakkizta yoki unta qrishmalardan har qandayiga bozor talabining uzgaruvchanligi keltirgan har bir raqamdan anchagina (8-10 baravar) ko`p bo`ladi. Shu sababli tort tayyorlashga muljallangan korishmaning har qnday naviga bo`lgan talabning uzgaruvchanligi talonlardan foydalanuvchilar uchun
— 4 ga yaqan, talonlardan 240
foydalanmaydiganlar uchun — 2 bo`lishi mumkin. 11.2. tenglama asosida talonlardan foydalanmaydiganlar uchun narx undan foydalanuvchilar uchun belgilangan narxdan 1,5 marta yuqri bo`lishini aniklab olishimiz mumkin. Boshqacha aytsak bir korobka (kuticha) tort tayyorlashga muljallangan qrishma 1,5 dollarga sotilsa, kompaniya 50 tsentlik siylovi bor talonlarni taklif etishi mumkin bo`ladi. 1-jadval Yüklə 14,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|