Asosiy va qo`shimcha adabiyotlar hamda axborot manbalari
Asosiy adabiyotlar:
“O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar
strategiyasi to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7
fevraldagi PF-4947-sonli Farmoni.
2.Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan
birga quramiz. - Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 488 b.
3.Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. -
Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 104 b.
4.Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini
birgalikda barpo etamiz. - Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 56 b.
5.Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash -
yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. - Toshkent: “O’zbekiston” NMIU,
2017.-48 b.
6. Erkin Egamberdiyev “Mikroiqtisodiyot”. T.: ILM ZIYO, 2014. 213 b
7. Bakiyeva I.A. “Mikroiqtisodiyot” fanidan amaliy (seminar) mashg`ulotlar
o`tkazish bo`y`icha uslubiy qo`llanma. T: “Iqtisod - moliya”, 2015. 167 b
8. Salimov B.T., Hamdamov Q.S., O’raqov N.I. Mikroiqtisodiyot. Kasb-
hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma. - T.: Ijod dunyosi, 2016,- 256 b
9. Salimov B.T., O’roqov N.I., Mustafaqulov Sh.I., Salimov B.B.
Mikroiqtisodiyot: Ma’ruzalar matni. – T.: Moliya iqtisodchi, 2016,- 360 b.
10. R.S.Xo`jayev, B. Mahmudov, H.S. Xo`jayev, E.I.Ergashev,
R.I.Egamberdiyev “Mikro va makroiqtisodiyot”. T.: ILM ZIYO, 2012. 351 b
11. Bakiyeva I.A., Xo`jayev H.S., Muxitdinova M.S., Fayziev SH.SH.
“Mikroiqtisodiyot” o’quv qo`llanma. T: “O’FMJN”, 2018. 437 b
12.N.Gregory Mankiw. Principles of Mikroeconomics. 2018. 519 pages.
Qo’shimcha adabiyotlar:
1. Микроэкономика под ред. В.С. Атаманова, С.А. Иванова. М. 2015 240
c
2. Нуреев Р.М. Курс микроэкономики. Учебник. Норма, М: 2013. 293 c
3. Нуреев Р.М. Сборник задач по микроэкономике. Норма, М 2016. 280 c
4. Пол Е. Самуэлсон. Микроэкономика, Учебник, М.: Санкт-Петербург.
Киев, 2016. – 744 с.
5. Пиндайк Р, Рубинфелд Д. «Микроэкономика» Питер 2018. 460 c
6. Хаджаев Х.С., Каримов Ф.Ш., Ходжаев Р.С. Микроэкономика.
Учебное пособие T.: “Iqtisod-moliya”, 2010. 265 c
7. Чеканский А.Н., Флорова Н.Л. Микроэкономика. Промежуточный
уровень. Учебник. М. ИНФРА 2016. 352 c
8. Egamberdiev E. Mikroiqtisodiyot. Darslik. – T.: TMI, 2008, - 226 b.
9. G’ulomov S.S., Alimov R.X., Salimov B.T. Mikroiqtisodiyot. Oliy o’quv
361
yurtlari uchun darslik .-T.: Sharq, 2001, – 320 b.
Internet saytlari:
-
www.lex.uz
(O’zbekiston Respublikasi Qonun xujjatlarini ma’lumotlari
milliy bazasi)
-
www.gov.uz
(O'zbekiston Respublikasi hukumat portali)
-
www.ziyonet.uz
(ZiyoNet ta’lim portali)
-
www.nes.ru
(Rossiya iqtisodiy maktabi rasmiy sayti)
-
www.cer.uz
(Iqtisodiy tadqiqotlar markazi rasmiy sayti)
-
www.cbu.uz
(O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti)
-
www.tfi.uz
(Toshkent moliya instituti rasmiy sayti)
-
www.stat.uz
(O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining
rasmiy sayti)
-
www. iеt. ru
(E.T.Gaydar nomidagi iqtisodiy siyosat institute rasmiy sayti)
363
1. KIRISH: MIKROIQTISODIYOT FANIGA KIRISH
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek
tilida nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus
tilida nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Muqobil qiymat
альтернативная
стоимость
Alternative cost
bu voz kechilgan boshqa iqtisodiy ne’mat qimmati
bilan o`lchanadigan iqtisodiy ne’mat qimmatidir.
Raqobat
соперничество
rivalry
cheklangan resurslarning ko`proq miqdoriga, ulardan
eng ko`p qaytim olish maqsadida ularni o`z ihtiyoriga olish
uchun xo`jalik sub’ektlari o`rtasidagi musobaqadir.
optimallashtirish
tamoyili
принцип
оптимизации
Principle of
optimization
har bir faoliyatdan va resurslardan foydalanishdan
maksimal foyda olish
muqobil xarajatlar
tamoyili
Принцип
альтернативных
издержек
The principle of
alternative costs
noyob resurslardan foydalanish yo`nalishlarining
barchasidan olinadigan foyda va xarajatlarni solishtirish
orqali.
364
2-mavzu: Iqtisodiyotning o`nta tamoyili
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning ingliz tilida
nomlanishi
Atamaning rus
tilida nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Taklif chizig’i
supply curve
кривая предложения
Taklif chizig’i -tovar narxi bilan taklif qilinadigan ushbu tovar, miqdori
o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalovchi egri chiziq.
Taklif
supply
предложение
Taklif -bu ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar tomonidan berilgan narxlarda
sotilishi mumkin bo’lgan tovarlar miqdori.
Taklif qonuni
taklif horsemeat
Закон предложения
Taklif qonuni -to’g’ridan-to’g’ri narx o’zgarishi bilan bog’liq xolda taklifning
o’zgarishi.
Taklif funktsiyasi
supply function
Функция
предложения
Taklif funktsiyasi -taklifga ta’sir qiluvchi omillar mikdori bilan taklif miqdori
urtasidagi boglidlikni ifodalaydi.
Talab
demand
спрос
Talab -berilgan narxlarda xaridorlar tomonidan sotib olinishi mumkin bo’lgan
tovarlar miqdori.
Talab qonuni
the law of demand
закон спроса
Talab qonuni -narxdan boshqa omillar o’zgarmaganda talab miqdori bilan
narx o’rtasidagi bog’liqlik.
Talab funktsiyasi
(demand function)
функция спроса
Talab funktsiyasi -talabga ta’sir diluvchi omillar middori bilan talab mikdori
urtasidagi boglidlikni ifodalaydi.
Talab chizig’i
(demand curve)
кривая спроса
Talab chizig’i -tovar narxi bilan sotib olinadigan ushbu tovar middori o’rtasida
365
3-mavzu: Talab, taklif va bozor muvozanati
GLOSSARIY
bog’liqlikni ifodalovchi egri chiziq.
Atamaning o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus
tilida nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Tashqi ta’sir
external influence
внешнее воздействие
Tashqi ta’sir -bu birshaxsningyaxshiyashashgaharakatita’siridir.
Samaradorlik
enterpreneurship
предпринимательская
способность
Samaradorlik- bu jamiyat cheklangan resurslardan eng yuqori foydani olishid
Ishlab chiqarish
production
производство
Ishlabchiqarish –Ishlab chiqarish omillaridan foydalangan holda mahsulot
yaratish jarayonini yoki ishlab chiqarish omillarini tayyor mahsulotga
aylantirish jarayoni.
Muqobil qiymat
alternative value
альтернативное
значение
Muqobil qiymat -biror narsaga erishish uchun boshqasidan vos kechishdir
Chetlanish
the edge of
край
Chetlanish -Kutiladigan natija bilan xaqiqiy natija o`rtasidagi farq
Kapital
capital
капитал
Kapital - bu inson tomonidan yaratilgan va tovar hamda xizmatlarni ishlab
chiqarish jarayonida foydalanish uchun mo’ljallangan buyumlardir. Kapital
resurslariga misol bo’lib binolar va inshoatlar, asboblar va uskunalar, aloqa
vositalari, transport, shuningdek qayta ishlangan hom ashyo va yarim tayyor
mahsulotlar hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyoti
market economy
market economy
Bozor iqtisodiyoti -iqtisodiyot ko’pchilik firma va uy xo’jaliklarini tovarlar
va xizmatlar uchun bozorlarda muloqotda bo’lishining markazlashmagan
qarorlariga resurslar ajratadi
366
4-mavzu: Elastiklik va uni hisoblash
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus tilida
nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Elastiklik
elasticity
эластичность
Elastiklik-bir uzgaruvchining boshqa bir o’zgaruvchi ta’siri
ostida o’zgarishi
Talabning elastikligi
elasticity of
demand
эластичность спроса
Talabning elastikligi-bu narx o’zgarishiga nisbatan talab
miqdorining o’zgarish reaktsiyasi
Talavning daromad
elastikligi
The income
elasticity of
demand
Доход эластичность спроса Talavning daromad elastikligi-talabning daromad elastikligi
iste’molchi daromadi o`zgarganda talab miqdorining qanday
o`zgarishini bildiradi.
Talabning narx elastikligi
Price elasticity of
demand
Эластичность спроса,
ценовая
Talabning narx elastikligi-bir omil o`zgarishi hisobiga taklif
miqdorining o`zgarishi
taklif miqdori
the amount offered
Предложенная сумма
taklif miqdori-sotuvchilar sotishi mumkin bo’lgan va sotishni
xohlaydigan tovarlar miqdori
taklif qonuni
the law
закон
taklif qonuni-bir xil sharoitda tovarning narxi ko’tarilsa unga
taklif hajmi oshadi
367
5-mavzu: NARX USTIDAN NAZORAT VA BOZOR FAOLIYATI
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus tilida
nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Maksimal narx
The maximum
price
максимальная цена
Maksimal narx-maxsulot sotilishi mumkin bo’lgan narxlarning
qonuniy maksimumi
Minimal narx
The minimum price минимальная цена
Minimal narx-maxsulot sotilishi mumkin bo’lgan narxlarning
qonuniy minimum
Soliq taqsimlanishi
tax distribution
распределение налоговых
поступлений
Soliq taqsimlanishi -soliq yukining bozor ishtirokchilari orasida
taqsimlanish yo’li
Нарх
price
цена
Нарх -бир бирлик товарни сотиб олиш учун тўланадиган
пул миқдори.
Ссуда фоизи
percent of the loan
процентов от стоимости
кредита
Ссуда фоизи-капитал эгасига уни капиталидан
фойдалангани учун иқтисодий субъект томонидан
тўланадиган нарх.
368
6-mavzu: Iste’molchilar, ishlab chiqaruvchilar va bozorlar samaradorligi
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus tilida
nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Raqobatdosh bozor
competitive market конкурентный рынок
Raqobatdosh bozor-o’zida ko’plab sotuv-chi va xaridorlarni
jamlagan bozor guruhidir
Talab miqdori
the amount required требуется сумма
Talab miqdori-xaridorlar sotib olishi mumkin bo’lgan va sotib
olishni xoh-laydigan tovarlar miqdori
Odatiy tovar
the usual trade
обычная торговля
Odatiy Tovar-daromad oshganda talab oshadigan tovarlar
Past darajali tovar
the low level of
trade
низкий уровень торговли
Past darajali tovar-daromad oshganda talab kamayadigan
tovarlar
O’rin bosuvchi tovar
replacement of
goods
замена товаров
O’rin bosuvchi Tovar- bir tovarga bo’lgan narxlarning oshishi
boshqa bir tovarga talabni oshiradigan tovarlar
To’ldiruvchi tovar
complementary
goods
Взаимодополняющие
товары
To’ldiruvchi tovar -bir mahsulot narxining oshishi boshqa bir
mahsulotga bo’lgan talabni kamaytiradigan tovarlar
369
7.mavzu: Iste’molchi tanlovi nazariyasi
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek
tilida nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus
tilida nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Befarqlik chizig’i
indifference curve
равнодушие линия
Befarqlik chizig’i - shaxs uchun bir xil naf beradigan bo’sh vaqt, ish
vaqti va ish xaqi (daromad) kombinatsiyalarini ifodalovchi egri
chiziq.
Byudjet
budget
бюджет
Byudjet -iste’molchining ma’lum vaqt oralig’ida oladigan barcha
daromadlari yirindisi.
Byudjet chegarasi
budget constraint
Граница бюджета
Byudjet chegarasi - «umumiy vaqt - daromad» koordinatalariga ega
bulgan to’g’ri chiziq bo’lib, uning yotiqlik burchagi ish haqini
ifodalaydi.
Byudjet chizig’i
Budget line
Линия бюджета
Byudjet chizig’i -byudjegni to’liq sarflash sharti bilan
iste’molchi sotib oladigan tovarlar kombinatsiyalarini ifodalovchi
chiziq.
Ne’matning nafligi
nafligi favor
нафлиги пользу
Ne’matning nafligi -ne’matning inson ehtiyojini qondira olish xususiyatidir.
Iste’mol nazariyasida ne’mat - bu iste’molchining ehtiyojini qondira oladigan
har qanday iste’mol ob’ektidir.
Chekli naflik
offer limited
предложение
ограничено
Chekli naflik -bu naflik funktsiyasidan biror bir ne’mat o’zgaruvchisi
bo’yicha olingan xususiy hosiladir.
370
8-mavzu: Bozor va tavakkalchilik
Atamaning
o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning
ingliz tilida
nomlanishi
Atamaning
rus
tilida
nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Bozor
market
рынок
Bozor -1) talab va taklif uchrashadigan joy, bu erda ishlab chiqarilgan mahsulotning jamoatchilik
sezayotgan ehtiyojga mos kelish darajasi aniqlanadi, mazkur tovarning boshqa raqobatchi tovarlar bilan
raqobatbardoshligi taqqoslanadi; 2) tovar, xizmat va boshqa mulk turlari bilan almashish sohasi; 3)
iste’molchilar guruhi; 4) mazkur tovarning barcha haridorlari; 5) tashkillashtirilgan savdo joyi; 6) tovar
va xizmatlarni olish manbai; 7) qandaydir mahsulot yoki xizmatlarning virtual yoki tabiiy aks ettirilgan
mavjud yoki potensial haridorlari va sotuvchilari majmui; 8) birja.
Chetlanish
Chetlanish -bu haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o’rtasidagi farq bo’lib, u tavakkalchilikdan
(yo’qotishdan) darak beradi.
Kutiladigan
miqdor
Kutiladigan miqdor -bu mumkin bo’lgan barcha natijalarning o’rtacha o’lchangan qiymatlari. Bu
erda har bir natijaning ehtimoli ushbu mos qiymatlarning takrorlanish chastotasi yoki o’lchovi.
Asimmetrik
axborot
Asymmetric
information
Асимметриче
ская
информация
Asimmetrik axborot -bu shunday holatki, bunda bozorda bo’ladigan savdo-sotiqda bozor
qatnashchilaridan bir qismi kerakli, muhim axborotga ega qolgan qism ega emas.
Sug’urtalash
bozori
Insurance
market
Рынок
строхавания
Sug’urtalashbozori Sug’urtalash bozorida ham avtomobillar bozoridagi holatni kuzatish mumkin.
Sug’urta qilinadigan shax so’zining sug’urta ob’ekti to’g’risida sug’urtalovchiga qaraganda ko’proq
axborotga ega. Shuning uchun ham, bu yerda zaifroq, sog’lig’I yaxshi bo’lmagan shaxslar ko’proq
sug’urta kompaniyasi xizmatidan foydalanishga harakat qiladilar. Ushbu holat sug’urta kompaniyalarini
sug’urta narxini oshishiga olib keladi va yuqori sug’urta narxi o’z navbatida sog’ligi yaxshi bo’lgan
shaxslarni sug’urtalashga bormasligini kuchaytiradi.
Инвестиция
investment
Инвестиция Инвестиция -ишлаб чиқаришни ривожлантириш мақсадида мамлакат ёки чет элларда
иқтисодиётнинг турли тармоқларига узоқ муддатли капитал киритиш. Унинг молиявий ва реал
турлари мавжуд.
371
9- mavzu: Ishlab chiqarish nazariyasi
GLOSSARIY
Atamaning o’zbek tilida
nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus tilida
nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Chekli naflik
marginal utility
предельная полезность
Chekli naflik -oxirgi yoki navbatdagi birlik ne’matni iste’mol
qilishdan olinadigan naflik
Chekli transformasiya
normasi (MRT)
Limited
transformaer quotas
Ограниченные котировки
трансформаторные
Chekli transformasiya normasi -birinchi tovardan qo’shimcha
bir birlik ishlab chiqarish uchun ikkinchi tovardan qancha voz
kechish kerakligini ko’rsatadi. Bu birinchi tovarning alternativ
qimmatini ifodalaydi va ikkinchi tovarni chekli ishlab chiqarish
harajatlarini birinchi tovarni chekli ishlab chiqarish harajati
nisbatiga teng.
Chekli texnologik
almashtirish normasi
marginal rate of
technological
substitution
предельная норма
технологического
замещения
Chekli texnologik almashtirish normasi-ishlab chiqarish hajmi
o’zgarmaganda bir birlik X omilini necha birlik Y omil bilan
almashtirish mumkinligini ko’rsatadi.
Ishlab chiqarish
funksiyasi
Production function Производственная функция Ishlab chiqarish funksiyasi-ishlab chiqarilgan mahsulot
miqdori bilan shu mahsulotni ishlab chiqarishdagi sarflangan
ishlab chiqarish omillari miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni
ifodalovchi funktsiya.
foyda
profit
прибыль
Foyda-umumiy daromad ayiruv umumiy xarajat
chekli mahsulot
limited product
ограниченный продукт
chekli mahsulot-qo’chimcha ishlab chiqarilgan bir birlik
mahsulot
372
10-mavzu Ishlab chiqarish xarajatlari
Atamaning o’zbek
tilida nomlanishi
Atamaning ingliz
tilida nomlanishi
Atamaning rus
tilida nomlanishi
Atamaning ma’nosi
umumiy daromad
gross profit
Общий доход
umumiy daromad-bu firmaning mahsulot sotishdan tushgan tushumlari
yig’indisi
umumiy xarajat
The total cost
общая стоимость
Dostları ilə paylaş: |