Biznes va tadbirkorlik


Asosiy va qo`shimcha adabiyotlar hamda axborot manbalari



Yüklə 14,48 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə43/51
tarix07.03.2020
ölçüsü14,48 Mb.
#30618
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   51
2- Mikroiqtisodiyot Oquv Uslubiy Majmuasi 24.08.2018.2019


Asosiy va qo`shimcha adabiyotlar hamda axborot manbalari 

 

Asosiy adabiyotlar: 

 

“O’zbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo’yicha  Harakatlar 

strategiyasi  to’g’risida”gi  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017  yil  7 

fevraldagi PF-4947-sonli Farmoni. 

2.Mirziyoyev  Sh.M.  Buyuk  kelajagimizni  mard  va  olijanob  xalqimiz  bilan 

birga quramiz. - Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 488 b. 

3.Mirziyoyev  Sh.M.  Tanqidiy  tahlil,  qat’iy  tartib-intizom  va  shaxsiy 

javobgarlik  -  har  bir  rahbar  faoliyatining  kundalik  qoidasi  bo’lishi  kerak.  - 

Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 104 b. 

4.Mirziyoyev  Sh.M.  Erkin  va  farovon,  demokratik  O’zbekiston  davlatini 

birgalikda barpo etamiz. - Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. - 56 b. 

5.Mirziyoyev  Sh.M.  Qonun  ustuvorligi  va  inson  manfaatlarini  ta’minlash  - 

yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. - Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 

2017.-48 b. 

6. Erkin Egamberdiyev “Mikroiqtisodiyot”. T.: ILM ZIYO, 2014. 213 b 

7. Bakiyeva I.A.  “Mikroiqtisodiyot” fanidan amaliy (seminar) mashg`ulotlar 

o`tkazish bo`y`icha uslubiy qo`llanma. T: “Iqtisod - moliya”, 2015. 167 b 

8.  Salimov  B.T.,  Hamdamov  Q.S.,  O’raqov  N.I.  Mikroiqtisodiyot.  Kasb-

hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma. - T.: Ijod dunyosi, 2016,- 256 b 

9.  Salimov  B.T.,  O’roqov  N.I.,  Mustafaqulov  Sh.I.,  Salimov  B.B. 

Mikroiqtisodiyot: Ma’ruzalar matni. – T.: Moliya iqtisodchi, 2016,- 360 b. 

10.  R.S.Xo`jayev,  B.  Mahmudov,  H.S.  Xo`jayev,  E.I.Ergashev, 

R.I.Egamberdiyev “Mikro va makroiqtisodiyot”. T.: ILM ZIYO, 2012. 351 b 

11.  Bakiyeva  I.A.,  Xo`jayev  H.S.,  Muxitdinova  M.S.,  Fayziev  SH.SH. 

“Mikroiqtisodiyot”  o’quv qo`llanma. T: “O’FMJN”, 2018. 437 b 

 12.N.Gregory Mankiw. Principles of Mikroeconomics. 2018. 519 pages. 



 

 

 

Qo’shimcha adabiyotlar: 

1. Микроэкономика под ред. В.С. Атаманова, С.А. Иванова. М. 2015 240 

c  

2. Нуреев Р.М. Курс микроэкономики. Учебник. Норма, М: 2013. 293 c 



3. Нуреев Р.М. Сборник задач по микроэкономике. Норма, М 2016. 280 c  

4. Пол Е. Самуэлсон. Микроэкономика, Учебник, М.: Санкт-Петербург. 

Киев, 2016. – 744 с. 

5. Пиндайк Р, Рубинфелд Д. «Микроэкономика» Питер 2018. 460 c  

6.  Хаджаев  Х.С.,  Каримов  Ф.Ш.,  Ходжаев  Р.С.  Микроэкономика. 

Учебное пособие T.: “Iqtisod-moliya”, 2010. 265 c 

7.  Чеканский  А.Н.,  Флорова  Н.Л.  Микроэкономика.  Промежуточный 

уровень. Учебник. М. ИНФРА 2016. 352 c 

8. Egamberdiev E. Mikroiqtisodiyot. Darslik. – T.: TMI, 2008, - 226 b. 

9. G’ulomov S.S., Alimov R.X., Salimov B.T. Mikroiqtisodiyot. Oliy o’quv 



361 

 

yurtlari uchun darslik .-T.: Sharq, 2001, – 320 b. 



 

 

Internet saytlari: 

www.lex.uz



  (O’zbekiston  Respublikasi  Qonun  xujjatlarini  ma’lumotlari 

milliy  bazasi)  

www.gov.uz



  (O'zbekiston Respublikasi hukumat portali) 

www.ziyonet.uz



(ZiyoNet ta’lim portali) 

www.nes.ru



 (Rossiya iqtisodiy maktabi rasmiy sayti) 

www.cer.uz 



(Iqtisodiy tadqiqotlar markazi rasmiy sayti)  

www.cbu.uz



 

(O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti)  

www.tfi.uz



  (Toshkent moliya instituti rasmiy sayti) 

www.stat.uz



 (O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining    

           rasmiy  sayti)  

www. iеt. ru



 (E.T.Gaydar nomidagi iqtisodiy siyosat institute rasmiy sayti) 

 


362 

 

 



 

 

 

 

 

GLOSSARIY

 

363 

 

1. KIRISH:  MIKROIQTISODIYOT FANIGA KIRISH 



 GLOSSARIY 

 

Atamaning  o’zbek 



tilida nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus 

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Muqobil qiymat 

альтернативная 

стоимость 

Alternative cost 

bu  voz  kechilgan  boshqa  iqtisodiy  ne’mat  qimmati 

bilan o`lchanadigan iqtisodiy ne’mat qimmatidir. 

Raqobat 


соперничество 

rivalry 


cheklangan resurslarning ko`proq miqdoriga, ulardan 

eng ko`p qaytim olish maqsadida ularni o`z ihtiyoriga olish 

uchun xo`jalik sub’ektlari o`rtasidagi musobaqadir. 

optimallashtirish 

tamoyili 

принцип 


оптимизации 

Principle of 

optimization 

har  bir  faoliyatdan  va  resurslardan  foydalanishdan 

maksimal foyda olish 

muqobil xarajatlar 

tamoyili 

Принцип 


альтернативных 

издержек 

The principle of 

alternative costs 

noyob  resurslardan  foydalanish  yo`nalishlarining 

barchasidan  olinadigan  foyda  va  xarajatlarni  solishtirish 

orqali. 


364 

 

2-mavzu: Iqtisodiyotning o`nta tamoyili 



 GLOSSARIY 

Atamaning  o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning ingliz tilida 

nomlanishi 

Atamaning rus 

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Taklif chizig’i 

supply curve 

кривая предложения 

Taklif chizig’i -tovar narxi bilan taklif qilinadigan ushbu tovar, miqdori 

o’rtasidagi bog’liqlikni ifodalovchi egri chiziq. 



Taklif 

supply 


предложение 

Taklif -bu ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar tomonidan berilgan narxlarda 

sotilishi mumkin bo’lgan tovarlar miqdori. 



Taklif qonuni 

taklif horsemeat 

Закон предложения 

Taklif qonuni -to’g’ridan-to’g’ri narx o’zgarishi bilan bog’liq xolda taklifning 

o’zgarishi. 



Taklif funktsiyasi 

supply function 

Функция 

предложения 



Taklif funktsiyasi -taklifga ta’sir qiluvchi omillar mikdori bilan taklif miqdori 

urtasidagi boglidlikni ifodalaydi. 



Talab 

demand 


спрос 

Talab -berilgan narxlarda xaridorlar tomonidan sotib olinishi mumkin bo’lgan 

tovarlar miqdori. 



Talab qonuni 

the law of demand 

закон спроса 

Talab qonuni -narxdan boshqa omillar o’zgarmaganda talab miqdori bilan 

narx o’rtasidagi bog’liqlik. 



Talab funktsiyasi 

(demand function) 

функция спроса 

Talab funktsiyasi -talabga ta’sir diluvchi omillar middori bilan talab mikdori 

urtasidagi boglidlikni ifodalaydi. 



Talab chizig’i 

(demand curve) 

кривая спроса 

Talab chizig’i -tovar narxi bilan sotib olinadigan ushbu tovar middori o’rtasida  


365 

 

3-mavzu: Talab, taklif va bozor muvozanati 



GLOSSARIY 

bog’liqlikni ifodalovchi egri chiziq. 



Atamaning o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus 

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Tashqi ta’sir 

external influence 

внешнее воздействие 

  Tashqi ta’sir -bu birshaxsningyaxshiyashashgaharakatita’siridir. 



Samaradorlik 

enterpreneurship 

предпринимательская 

способность 



Samaradorlik- bu jamiyat cheklangan resurslardan eng yuqori foydani olishid 

Ishlab chiqarish 

production 

производство 

Ishlabchiqarish –Ishlab chiqarish omillaridan foydalangan holda mahsulot 

yaratish jarayonini yoki ishlab chiqarish omillarini tayyor mahsulotga 

aylantirish jarayoni. 

Muqobil qiymat 

alternative value 

альтернативное 

значение 



Muqobil qiymat -biror narsaga erishish uchun boshqasidan vos kechishdir 

Chetlanish 

the edge of 

край 

Chetlanish -Kutiladigan natija bilan xaqiqiy natija o`rtasidagi farq 

Kapital 

capital 


капитал 

Kapital  -  bu  inson  tomonidan  yaratilgan  va  tovar  hamda  xizmatlarni  ishlab 

chiqarish  jarayonida  foydalanish  uchun  mo’ljallangan  buyumlardir.  Kapital 

resurslariga  misol  bo’lib  binolar  va  inshoatlar,  asboblar  va  uskunalar,  aloqa 

vositalari,  transport,  shuningdek  qayta  ishlangan  hom  ashyo  va  yarim  tayyor 

mahsulotlar hisoblanadi. 

Bozor iqtisodiyoti 

 

market economy 

market economy 

Bozor iqtisodiyoti -iqtisodiyot  ko’pchilik firma va uy xo’jaliklarini tovarlar 

va xizmatlar uchun bozorlarda muloqotda bo’lishining markazlashmagan 

qarorlariga resurslar ajratadi 

 


366 

 

4-mavzu: Elastiklik va uni hisoblash 



 GLOSSARIY 

Atamaning o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus tilida 

nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Elastiklik 

elasticity 

эластичность 

Elastiklik-bir  uzgaruvchining  boshqa  bir  o’zgaruvchi  ta’siri 



ostida o’zgarishi 

Talabning elastikligi 

elasticity of 

demand 

эластичность спроса 



Talabning  elastikligi-bu  narx  o’zgarishiga  nisbatan  talab 

miqdorining o’zgarish reaktsiyasi 



Talavning daromad 

elastikligi 

The income 

elasticity of 

demand 


Доход эластичность спроса  Talavning  daromad  elastikligi-talabning  daromad  elastikligi 

iste’molchi  daromadi  o`zgarganda  talab  miqdorining  qanday 

o`zgarishini bildiradi. 

Talabning narx elastikligi 

Price elasticity of 

demand 

Эластичность спроса, 



ценовая 

Talabning  narx  elastikligi-bir  omil  o`zgarishi  hisobiga  taklif 

miqdorining o`zgarishi  



taklif  miqdori  

 

the amount offered 

Предложенная сумма 

taklif  miqdori-sotuvchilar sotishi mumkin bo’lgan va sotishni 

xohlaydigan tovarlar miqdori 

 

taklif qonuni  

 

the law 


закон 

taklif qonuni-bir xil sharoitda tovarning narxi ko’tarilsa unga 

taklif hajmi oshadi 

 


367 

 

5-mavzu: NARX USTIDAN NAZORAT VA BOZOR FAOLIYATI 



 GLOSSARIY 

Atamaning o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus tilida 

nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Maksimal narx 

 

The maximum 

price 

максимальная цена 



Maksimal narx-maxsulot sotilishi mumkin bo’lgan narxlarning  

qonuniy maksimumi 



 

Minimal narx 

The minimum price  минимальная цена 



Minimal narx-maxsulot sotilishi mumkin bo’lgan narxlarning  

qonuniy minimum 

 

Soliq taqsimlanishi 

tax distribution 

распределение налоговых 

поступлений 



Soliq taqsimlanishi -soliq yukining bozor ishtirokchilari orasida 

taqsimlanish yo’li 

 

Нарх 

price 


цена 

Нарх -бир бирлик товарни сотиб олиш учун тўланадиган 

пул миқдори. 



Ссуда фоизи 

percent of the loan 

процентов от стоимости 

кредита 


Ссуда фоизи-капитал эгасига уни капиталидан 

фойдалангани учун иқтисодий субъект томонидан 

тўланадиган нарх. 

 

 



 

368 

 

6-mavzu: Iste’molchilar, ishlab chiqaruvchilar va bozorlar samaradorligi 



 GLOSSARIY 

Atamaning o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus tilida 

nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Raqobatdosh bozor 

competitive market  конкурентный рынок 



Raqobatdosh bozor-o’zida ko’plab sotuv-chi va xaridorlarni 

jamlagan bozor guruhidir

 

 

Talab miqdori 



 

the amount required  требуется сумма 



Talab miqdori-xaridorlar sotib olishi mumkin bo’lgan va sotib 

olishni xoh-laydigan tovarlar miqdori 

 

Odatiy tovar 

 

the usual trade 

обычная торговля 

Odatiy Tovar-daromad oshganda talab oshadigan tovarlar 

Past darajali tovar  

 

the low level of 

trade 

низкий уровень торговли 



Past darajali tovar-daromad oshganda talab kamayadigan 

tovarlar 

 

O’rin bosuvchi tovar  

 

replacement of 

goods 

замена товаров 



O’rin bosuvchi Tovar- bir tovarga bo’lgan narxlarning oshishi 

boshqa bir tovarga talabni oshiradigan tovarlar 

 

 

To’ldiruvchi tovar 



complementary 

goods 


Взаимодополняющие 

товары 


To’ldiruvchi tovar -bir mahsulot narxining oshishi boshqa bir 

mahsulotga bo’lgan talabni kamaytiradigan tovarlar 

 

 

 



369 

 

7.mavzu: Iste’molchi tanlovi nazariyasi 



 

GLOSSARIY 

 

 

Atamaning  o’zbek 

tilida nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus 

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Befarqlik chizig’i  

indifference curve  

равнодушие линия

 

Befarqlik chizig’i - shaxs uchun bir xil naf beradigan bo’sh vaqt, ish 

vaqti va ish xaqi (daromad) kombinatsiyalarini ifodalovchi egri 

chiziq.  



Byudjet  

budget 


бюджет 

Byudjet -iste’molchining ma’lum vaqt oralig’ida oladigan barcha 

daromadlari yirindisi. 



Byudjet chegarasi 

budget constraint 

Граница бюджета 

Byudjet chegarasi - «umumiy vaqt - daromad» koordinatalariga ega 

bulgan to’g’ri chiziq bo’lib, uning yotiqlik burchagi ish haqini 

ifodalaydi. 

Byudjet chizig’i 

Budget line 

Линия бюджета 

Byudjet  chizig’i  -byudjegni  to’liq  sarflash  sharti  bilan 

iste’molchi  sotib  oladigan  tovarlar  kombinatsiyalarini  ifodalovchi 

chiziq. 

Ne’matning nafligi 

nafligi favor 

нафлиги пользу 

Ne’matning nafligi -ne’matning inson ehtiyojini qondira olish xususiyatidir. 

Iste’mol nazariyasida ne’mat - bu iste’molchining ehtiyojini qondira oladigan 

har qanday iste’mol ob’ektidir. 

Chekli naflik 

offer limited 

предложение 

ограничено 



Chekli  naflik  -bu  naflik  funktsiyasidan  biror  bir  ne’mat  o’zgaruvchisi 

bo’yicha olingan xususiy hosiladir. 



370 

 

8-mavzu: Bozor va tavakkalchilik 



Atamaning  

o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning 

ingliz tilida 

nomlanishi 

Atamaning 

rus 

tilida 

nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Bozor 

market 


рынок 

Bozor -1) talab va taklif uchrashadigan joy, bu erda ishlab chiqarilgan mahsulotning jamoatchilik 

sezayotgan ehtiyojga mos kelish darajasi aniqlanadi, mazkur tovarning boshqa raqobatchi tovarlar bilan 

raqobatbardoshligi  taqqoslanadi;  2)  tovar,  xizmat  va  boshqa  mulk  turlari  bilan  almashish  sohasi;  3) 

iste’molchilar guruhi; 4) mazkur tovarning barcha haridorlari; 5) tashkillashtirilgan savdo joyi; 6) tovar 

va xizmatlarni olish manbai; 7) qandaydir mahsulot yoki xizmatlarning virtual yoki tabiiy aks ettirilgan 

mavjud yoki potensial haridorlari va sotuvchilari majmui; 8) birja. 

Chetlanish 

 

 



Chetlanish  -bu  haqiqiy  natija  bilan  kutiladigan  natija  o’rtasidagi  farq  bo’lib,  u  tavakkalchilikdan 

(yo’qotishdan) darak beradi. 

Kutiladigan 

miqdor 


 

 

Kutiladigan miqdor -bu mumkin bo’lgan barcha natijalarning o’rtacha o’lchangan qiymatlari. Bu 

erda har bir natijaning ehtimoli ushbu mos qiymatlarning takrorlanish chastotasi yoki o’lchovi. 

Asimmetrik 

axborot 

Asymmetric 

information 

Асимметриче

ская 

информация   



Asimmetrik axborot -bu shunday holatki, bunda bozorda bo’ladigan savdo-sotiqda bozor 

qatnashchilaridan bir qismi kerakli, muhim axborotga ega qolgan qism ega emas. 



Sug’urtalash

bozori 

Insurance 

market 

Рынок 


строхавания  

Sug’urtalashbozori  Sug’urtalash  bozorida  ham  avtomobillar  bozoridagi  holatni  kuzatish  mumkin. 

Sug’urta  qilinadigan  shax  so’zining  sug’urta  ob’ekti  to’g’risida  sug’urtalovchiga  qaraganda  ko’proq 

axborotga  ega.  Shuning  uchun  ham,  bu  yerda  zaifroq,  sog’lig’I  yaxshi  bo’lmagan  shaxslar  ko’proq 

sug’urta kompaniyasi xizmatidan foydalanishga harakat qiladilar. Ushbu holat sug’urta kompaniyalarini 

sug’urta  narxini  oshishiga  olib  keladi  va  yuqori  sug’urta  narxi  o’z  navbatida  sog’ligi  yaxshi  bo’lgan 

shaxslarni sug’urtalashga bormasligini kuchaytiradi. 



Инвестиция 

investment 

Инвестиция   Инвестиция -ишлаб чиқаришни ривожлантириш мақсадида мамлакат ёки чет элларда 

иқтисодиётнинг турли тармоқларига узоқ муддатли капитал киритиш. Унинг молиявий ва реал 

турлари мавжуд. 



371 

 

9- mavzu: Ishlab chiqarish nazariyasi 



 GLOSSARIY 

Atamaning o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus tilida 

nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Chekli naflik 

marginal utility 

предельная полезность 

Chekli naflik -oxirgi yoki navbatdagi birlik ne’matni iste’mol 



qilishdan olinadigan naflik 

Chekli transformasiya 

normasi (MRT) 

Limited 


transformaer quotas 

Ограниченные котировки 

трансформаторные 

Chekli  transformasiya  normasi  -birinchi tovardan qo’shimcha 

bir  birlik  ishlab  chiqarish  uchun  ikkinchi  tovardan  qancha  voz 

kechish  kerakligini  ko’rsatadi.  Bu  birinchi  tovarning  alternativ 

qimmatini ifodalaydi  va  ikkinchi  tovarni  chekli ishlab chiqarish 

harajatlarini  birinchi  tovarni  chekli  ishlab  chiqarish  harajati 

nisbatiga teng. 



Chekli texnologik 

almashtirish normasi  

marginal rate of 

technological 

substitution 

предельная норма 

технологического 

замещения 

Chekli texnologik almashtirish normasi-ishlab chiqarish hajmi 

o’zgarmaganda  bir  birlik  X  omilini  necha  birlik  Y  omil  bilan 

almashtirish mumkinligini ko’rsatadi. 

Ishlab chiqarish 

funksiyasi 

 

Production function  Производственная функция  Ishlab chiqarish funksiyasi-ishlab chiqarilgan mahsulot 

miqdori bilan shu mahsulotni ishlab chiqarishdagi sarflangan 

ishlab chiqarish omillari miqdori o’rtasidagi bog’liqlikni 

ifodalovchi funktsiya. 

 

foyda 



 

profit 


прибыль 

Foyda-umumiy daromad ayiruv umumiy xarajat 

 

chekli mahsulot 



 

limited product 

ограниченный продукт 

chekli mahsulot-qo’chimcha ishlab chiqarilgan bir birlik 

mahsulot 

 


372 

 

10-mavzu Ishlab chiqarish xarajatlari 



Atamaning  o’zbek 

tilida nomlanishi 

Atamaning ingliz 

tilida nomlanishi 

Atamaning rus  

tilida nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

umumiy daromad 

gross profit 

Общий доход 

umumiy daromad-bu firmaning mahsulot sotishdan tushgan tushumlari 

yig’indisi 



umumiy xarajat 

The total cost 

общая стоимость 


Yüklə 14,48 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin