Biznes va tadbirkorlik
Yüklə 14,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Talab va taklif — bozor iqtisodiyotining fundamental tushunchalari. Talab (tovarlar va xizmatlarga talab) — xaridor, isteʼmolchining bozorda muayyan tovarlarni, neʼmatlarni sotib olish istagi; bozorga chiqqan va pul imkoniyatlari bilan taʼminlangan ehtiyojlari. Ehtiyoj pul va narx vositasida talabga aylanadi. Rasman olganda talab isteʼmol kattaligi mik,doridir. Tovarlar dunyosidagi xilmaxillikka moye ravishda talab hosil boʻladi. Mac, oziqovqat tovarlari, sanoat mollari, maishiy va ijtimoiy xizmatlarga boʻlgan talablar tovarlarga talab tuzilmasini tashkil etadi. Mazmuni va harakati jihatidanhaqiqiy, oʻsayotgan, barqaror qondirilgan, qondirilishi kechiktirilgan, qondiri lma gan, meʼyordagi va boshqa talablarga boʻlinadi. Har bir isteʼmolchining , yaʼni alohida shaxe, oila, korxona, firmaning biror tovar toʻplamiga yoki tovarlarga bildirilgan talablari yakka talab deyiladi. Muayyan tovarga yoki tovarlar toʻplamiga barcha xaridorlar bildirgan talab yigʻindisi bozor talabi , barcha bozorlarda barcha tovarlarga jamiyat miqiyosida bildirilgan ijtimoiy talab yalpi talab deyiladi. Talab miqdorining oʻzgarishiga bir kancha omillar taʼsir qiladi. Ularning orasida eng muximi narx omilidir. Tovar narxining pasayishi sotib olinadigan tovar miqdorining oʻsishi va aksincha, narxning oʻsishi xarid miqdorining kamayishiga olib keladi. Taklif — muayyan vaqtda va muayyan narxlar bilan bozorga chiqarilgan va chiqarilishi mumkin boʻlgan tovarlar va xizmatlar miqdori bilan ifoda etiladi;taklif ishlab chiqaruvchi (sotuvchi)larning oʻz tovarlarini sotishga (bozorga) taklif etish istagi. Bozorda tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasqda bevosita bogʻliqlik mavjud: narx qanchalik yuqori boʻlsa, boshqa sharoitlar oʻzgarmagan hollarda, sotish uchun shuncha koʻproq tovar taklif etiladi, yoki aksincha, narx pasayishi bilan taklif hajmi qisqaradi. Mas., 10 soʻm narxda 3 tovar birligi taklifetiladi, agar narx 15 soʻmga
423
koʻtarilsa, taklif hajmi 5 birlikka qadar koʻpayadi, agar narx 20 soʻmga yetsa, taklif hajmi 6 birlikka yetadi. Shunday qilib, taklif miqdorining oʻzgarishlari taklif egri chizigʻida bir nuqtadan ikkinchisiga koʻchishida oʻz ifodasini topadi. Egri chiziqning ijobiy ogʻishi tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasidagi bevosita bogʻliqdikni aks ettiradi. Tovar taklifiga, tovarning oʻz narxidan tashqari bir qator omillar: shu tovarni ishlab chiqarish uchun zarur boʻlgan resurslar narxlari; qoʻllaniladigan texnologiya; soliqlar va dotatsiyalar; taqchillik yoki narxlar oʻzgarishlarini kutish; bozordagi sotuvchilar soni va boshqa taʼsir koʻrsatadi. Mas., resurelarning arzonlashuvi muayyan tovarni ishlab chikarish xarajatlarini kamaytiradi, bu esa uning taklifi oʻsishini stimullaydi. Taklifning oʻziga taʼsir koʻrsatadigan omillar oʻzgarishlariga, birinchi navbatda, narx oʻzgarishlariga sezgirligi taklif elastikligi deb ataladi. T. va t.ning tub mazmuni ularning narx orqali oʻzaro aloqadorlikda mavjud boʻlishidir. Bu aloqadorlik — talab va taklif qonuni bozor iqtisodiyotining obʼyektiv qonuni hisoblanadi. T. va t. qonuniga koʻra bozordagi taklif va talab faqat miqdoran emas, balki oʻzining tarkibi jihatidan ham bir-biriga moye kelishi kerak, shundagina bozor muvozanatiga erishiladi. Bu qonun ayirboshlash qonuni boʻlib, bozorni boshqaruvchi va tartiblovchi kuch darajasiga koʻtariladi. Unga koʻra bozordagi talab oʻzgarishlari darhol ishlab chiqarishga yetkazilishi kerak. Bozordagi T. va t. nisbatiga qarab ishlab chiqarish surʼatlar va tuzilmasi tashkil topadi. Jamiyat bu qonundan bozor muvozanatiga alokador omillarga taʼsir etish orkali foydalanadi. T. va t. qonunning nazariy asoslari dastlab A. Marshall asarlarida ifodalab berilgan.
424
1.«Elastiklik» termini 1885 yilda ilk bor kim tomonidan talab va taklif elastikligida qo`llanildi? a) Alfred Marshall b) Adam Smit c) Jon Keyns d) David Rikkardo
a) to`g`ri bog`lanish mavjud b) bog`lanish mavjud emas c) teskari bog`lanish mavjud d) korrelyatsion bog`lanish mavjud
a) teskari bog`lanish mavjud b) bog`lanish mavjud emas c) to`g`ri bog`lanish mavjud d) korrelyatsion bog`lanish mavjud
a) (K
2 - K
1 )
b) ∆K∕K1 c) (P1∕K 1 )
5.∆L qanday aniqlanadi? a) (L
2 - L
1 ) b) ∆L∕Q1 c) ∆L∕L d) (P1∕L 1 )
a) (Q 2 - Q 1 ) b) ∆Q∕Q1 c) ∆Q∕Q d) (P1∕Q1) 7.Agar AFC=150, AVC=300 bo`lsa, ATC=? a) 450 b) 302 c) 600 d) 298
a) 500 b) 302 c) 600 d) 298
a) 1700 b) 302 c) 600 d) 298
a) 200 b) 302 c) 600 d) 298
425
a) defitsit paydo bo`ladi b) ortiqcha taklif paydo bo`ladi c) iste`molchilar bozori paydo bo`ladi d) resurslar narhi kamayadi
a) no elastik bo‘ladi b) elastik bo‘ladi c) mutloq elastik bo‘ladi d) birlik elastik bo‘ladi
a) birlik elastik bo‘ladi b) elastik bo‘ladi c) mutloq elastik bo‘ladi d) no elastik bo‘ladi
a) elastik bo‘ladi b) no elastik bo‘ladi c) mutloq elastik bo‘ladi d) haridorlar sotuvchilar soniga qaraganda kam bo`lgan bozor
a) 150 b) 50 c) 80
d) 250 16.Agar FC=300, Q=2 bo`lsa, AFC=? a) 150 b) 302 c) 600 d) 298
a) 200 b) 302 c) 600 d) 298
a) aralash iqtisodiyot b) bozor iqtisodiyoti c) natural iqtisodiyot d) ma'muriy-byuruqbozlik iqtisodiyoti
a) Q = f (K, L) b) Q = f (K, L, M) c) Q = f ( L ) d) Q = f (K, L, M,r)
a) maksimal foyda bo`ladi b) eng kam foyda bo`ladi c) Minimal zarar bo`ladi
426
d) Maksimal zarar bo`ladi 21.Agar TC=70, Q=2 bo`lsa, ATC=? a) 35
b) 302 c) 600 d) 298
a) 600 b) 302 c) 600 d) 298
a) 250 b) 1000 c) 502 d) 498
a) 20
b) 500 c) 105 d) 95
a) naflik darajasi o`zgarmaganda, tovarlar narxi o`zgarishi munosabati bilan iste`mol tovarlar talabi tarkibining o`zgarishidir b) turli hil tovarlar ishlab chiqarilishi c) past toifali tovarlarni oliy toifali tovarlar bilan almashtirilishi d) tanaffuslar vaqtining uzunligi 26.Amortizatsiya bu… a) ishlab chiqarish xajmiga qarab o‘zgamaydi bosqichma-bosqich asosiy kapital qiymatining ma`lum bir qismini ishlab chiqariladigan mahsulot qiymatiga o`tkazish yo`li bilan uni qoplash tushuniladi b) ishlab chiqarish xajmiga ko‘ra o‘zgaradigan daromad c) ishlab chiqarish xajmiga qarab o‘zgarib turuvchi xarajatlar d) bir hil naf beruvchi ne`matlar kombinatsiyasi 27.Asimmetrik axborotlashgan bozor bu – a) bozordagi ayrim sub`yektlar muhim axborotga ega, qolganlari esa bexabar bo’lgan bozor b) bozordagi barcha sub’yektlar yetarli ma’lumot bilan ta’minlangan bozor c) bozor sub’yektlari o’rtasida bo’ladigan savdo-sotiqda ularning hech biri kerakli, muhim axborotga ega emas d) faqat iste’molchilar etarli axborot bilan ta’minlangan bozor 28.Auksion turlari: a) ingliz va golland auksioni b) ingliz va o`zbek auksioni c) nemis va golland auksioni d) ingliz va fransuz auksioni
a) deduktsiya usuli b) tahlil usuli c) sintez usuli d) normativ usul
a) uzoq muddatli davr b) qisqa muddatli davr
427
c) 1 oy d) 15 kun 31.Barter deb… a) bir mahsulotni boshqasiga to`g`ridan-to`g`ri va ma`lum bir miqdoriy nisbatda ayirboshlashga aytiladi b) mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog`liq bo`lmagan harajatdir c) oldin qilingan harajatlar bo`lib, ularni qaytadan tiklash mumkin emas d) bir birlik mahsulotga to`g`ri keladigan o`zgarmas harajat 32.Befarqlik egri chizig`i bu… a) bir hil naf beruvchi ne`matlar kombinatsiyasi b) inson ehtiyojini qondira olish hususiyati c) biror ne`matdan qo`shimcha bir birlik iste`mol qilish natijasida iste`molchi tomonidan olinadigan qo`shimcha naf d) ishlab chiqarish xajmiga ko‘ra o‘zgaradigan daromad 33.Berilgan narxlarda haridorlar tomonidan sotib olinishi mumkin bo’lgan tovarlar miqdori bu… a) talab b) bozor muvozanati c) elastiklik d) taklif
a) befarqlik egri chizig`i b) talab egri chizig`i c) taklif egri chizig`i d) budjеt chizig’i
a) benzin, avtomobil b) sariyog`, margarin c) mol go’shti, qo’y go’shti d) qand, shakar.
a) to`ldiruvchi tovarlar b) o`rindosh tovarlar c) noyob tovarlar d) oziq-ovqat tovarlari
a) E. Engel b) R. Pindayk c) R.Kouz d) K.Menger
a) muqobil xarajatlar b) o`zgaruvchan harajatlar c) yalpi harajatlar d) chekli harajatlar
a) uy xo’jaliklari b) korxonalar c) davlat tashkilotlari d) davlat muassasalari
428
ne’matlar bilan ta’minlaydi? a) davlat b) tadbirkorlik sektori c) uy xo’jaliklari d) chet ellik jismoniy va huquqiy shaxslar
a) baho, talab, taklif, raqobat b) foyda, talab, taklif, raqobat c) baho, talab, ehtiyoj, raqobat d) baho, talab, taklif, tovar
a) sotuvchilar soni b) o'zaro to’ldiruvchi tovarlar narxi c) o’rinbosar tovarlar narxi d) istemolchilarning daromadi
a) oligopoliya b) monopoliya c) monopsoniya d) auksion
a) asimmetrik axborot b) simmetrik axborot c) diversifikatsiya d) chetlanish
a) bozor signallari b) haridorlar c) loyihalar d) bozor mexanizmi
a) simmetrik axborot b) asimmetrik axborot c) diversifikatsiya d) chetlanish
a) yopiq auksion b) Nemis auksioni c) Kurno auksioni d) Smit auksioni
a) oligopoliya b) monopoliya c) monopsoniya d) duopoliya
a) fyucherslar b) sug`urtalash
429
c) oldin qilingan harajatlar bo`lib, ularni qaytadan tiklash mumkin emas d) mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog`liq bo`lmagan harajatdir 50.Budjet chegarasi tenglamasi a) P1X1+P2X2=R b) ∆TC:Q c) MSB=MPB+MEB d) P 1
1 - P
2 X 2 =R 51.Budjеt chizig’i bilаn bеfаrqlik egri chizig’ining burchаk kоeffitsiеnti bir birigа tеng bo’lgаn nuqtаgа … a) istе’mоlchining muvоzаnаt hоlаti deyiladi b) maksimal foydaga erishiladi c) eng kop xarajat bo`ladi d) eng kam xarajat bo`ladi
a) istе’mоlchi dаrоmаdi oshsa b) istе’mоlchi dаrоmаdi kamaysa c) sotuvchilar soni oshsa d) sotuvchilar soni kamaysa
a) tоvаr оrtiqchаligi pаydо bo’lаdi b) tоvаr tаnqisligi yuz bеrаdi c) istеmоlchilаr bоzоri shаkllаnаdi d) rеsurslаr nаrхi аrzоnlаshаdi
a) resurslardan foydalanishdan turli muqobil variantlaridan eng ko’p mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlaydiganini tanlab olish b) muqobil mahsulotlarni ishlab chiqarish c) ehtiyojlarning qondirishning maqbul darajasini aniqlash d) resurslarni taqsimlash 55.Chekli mahsulot bu… a) boshqa omillar sarfi o`zgarmaganda bir birlik biror omildan qo`shimcha foydalanish hisobidan ishlab chiqarilgan qo`shimcha mahsulot b) bir xil hajmda mahsulot ishlab chiqarishni ta`minlovchi omillar sarflari kombinatsiyalarini ifodalovchi egri chiziq c) ishlab chiqarish xajmiga qarab o‘zgarib turuvchi xarajatlar d) ishlab chiqariladigan maxsulot tannarxi
a) biror ne`matdan qo`shimcha bir birlik iste`mol qilish natijasida iste`molchi tomonidan olinadigan qo`shimcha naf b) inson ehtiyojini qondira olish hususiyati c) bir hil naf beruvchi ne`matlar kombinatsiyasi d) ikki hil naf beruvchi ne`matlar kombinatsiyasi 57.Chekli texnologik almashtirish normasi bu… a) ishlab chiqarish hajmi o`zgarmaganda bir birlik X omilini necha birlik Y omil bilan almashtirish mumkinligini ko`rsatadi b) ishlab chiqarish davrining uzunligi c) boshqa omillar sarfi o`zgarmaganda bir birlik biror omildan qo`shimcha foydalanish hisobidan ishlab chiqarilgan qo`shimcha mahsulot d) bir xil hajmda mahsulot sotilishini ta`minlovchi egri chiziq
58.Chetlanish bu… 430
a) haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o‘rtasidagi farq bo‘lib, u tavakkalchilikdan (yo‘qotishdan) darak beradi. Ushbu farq qancha kichik bo‘lsa yo‘qotish, ya’ni tavakkalchilik ham shuncha yuqori bo‘ladi
b) voqea va hodisalar jarayonida takrorlanishlarni hisob-kitob qilishga asoslangan ehtimol c) mumkin bo‘lgan barcha natijalarning o‘rtacha o‘lchangan qiymatlari d) taklif etilgan tovarlar almashuvi
a)
TC : ∆Q
b) ∆TC:Q c) FC : Q d) (P • Q) : ∆Q 60.Davlat tomonidan ishlab chiqarish, taqsimot, almashuv va iste’mol ustidan to’liq nazorat o’rnatishga asoslangan tizim a) ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot b) aralash iqtisodiyot c) tartiblangan iqtisodiyot d) bozor iqtisodiyoti
a) tavakkalchilikni pasaytirish usuli bo`lib, bunda tavakkalchilik bir qator tovarlarga shunday taqsimlanadiki, tovarlardan bittasini sotib olishdan tavakkalchilikning ortishi boshqa tovarni sotib olishdagi tavakkalchilikning pasayishini bildiradi b) daromad olish uchun qo`yiladigan kapital c) kutiladigan natija bilan haqiqiy natija o`rtasidagi farq d) mumkin bo‘lgan barcha natijalarning o‘rtacha o‘lchangan qiymatlari.
a) tavakkalchilkni kamaytirishga qaratilgan faoliyat turi b) qimmatli qog’ozlar portfeli qiymatini aniqlash jarayoni c) fond bozori operatorlari o’rtasidagi hisob-kitob harakati d) bir xil turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish
a) aksionerlik jamiyati sof foydasining aksionerlarga tegadigan bir qismi b) qimmatli qog`oz c) muddatli qarz d) iqtisodiy yordam
a) mahsulot o’sishiga bog’liq bo’lmagan harajatlar b) amortizatsiya ajratmalari, kreditdan olingan foiz miqdori c) ijara haqi to’lovlari, kreditdan olingan foiz miqdori d) mahsulot hajmiga qarab qilinadigan harajatlar
a) mutloq noelastik bo‘ladi b) elastik bo‘lad c) mutloq elastik d) noelastik bo‘ladi
bir o`zgaruvchining boshqa bir o`zgaruvchi ta`siri ostida o`zgarishini o`lchaydigan o`lchov a) ikki o`zgaruvchining boshqa bir o`zgaruvchi ta`siri ostida o`zgarishini o`lchaydigan o`lchov b) taklifning taklif chizig`i bo`yicha o`zgarishi c) talabning taklif chizig`i bo`yicha o`zgarishi
a) TC=500 b) TC=300
431
c) TC=100 d) TC=3 68.FC=50, VC=150, TC=? a) TC=200 b) TC=300 c) TC=100 d) TC=3
a) TС=210 b) TС=300 c) TС=100 d) TС=3
a) ishlаb chiqаrish hаjmigа bоg’liq bo’lmаgаn harаjаtlаr b) hаr qаndаy mаhsulоt ishlаb chiqаrish hаjmidа minimаl miqdоrdа sаrflаnаyotgаn harаjаtlаr c) rеsurslаr sоtib оlinаyotgаndа ulаrgа kеtgаn harаjаtlаrdir d) ishchi хоdimlаrgа to’lаnаyotgаn hаqdir
a) foyda olish maqsadida harakat qilmaydigan kasaba uyushmalari b) firmani birgalikda tashkil qilib, birgalikda egalik qiluvchi va boshqaruvchi shahslar guruhi c) paychilikka asoslangan jamiyat bo`lib, har bir mulk egasining mas`uliyati ushbu korxonaga qo`shgan hissasi bilan cheklangan d) yopilb ketgan tashkilotlar 72.Foydasini maksimallashtirayotgan firma mahsulot ishlab chiqarishning shunday hajmini tanlashi kerakki, bunda: a) chekli tushum chekli harajatga teng bo’lishi kerak b) o’rtacha tushum o’rtacha umumiy harajatalarga teng bo’lishi kerak c) o’rtacha harajatlar minimal bo’lishi kerak d) umumiy tushum maksimal bo’lishi kerak
a) bu matematik tushuncha bo‘lib bog‘liq o‘zgaruvchi bilan erkin o‘zgaruvchilar o‘rtasida miqdoriy bog‘liqlikni ifodalaydi b) talab bilan taklifni tenglashtiruvchi narx c) mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo‘ladigan sarflar yig‘indisi d) taklif miqdori o‘rtasidagi bo‘gliqlikni ifodalaydi 74.Golland auksionida birinchi e’lon qilingan mahsulot narxining necha foizidan tushib ketsa Yüklə 14,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|