Bmt-nin Qadınlara qarşı ayri-seçkiliyin bütün növ

40% qadinların öz arzusuna görə; 

25% yaĢayıĢ və həyat tərzi göstəricilərinə gorə; 

23% sosial göstəricilərə görə; 

12% tibbi gostəricilərə görə. 

 

BMT-nin sağlamlıq hüququ məsələləri üzrə Azərbaycan məruzəçisi Anand Hrover qeyd 

etmişdir  ki,  Azərbaycan  abortların  sayına  görə  lider  ölkələrdən  biridir.    Azərbaycanda  

hər 1000 fertil yaşda olan qadına 10.3% abort düşür

28

.  Bu bir tərəfdən uşağın cinsiyyəti 

ilə  bağlıdırsa  digər  tərəfdən  isə  cinsi  və  reproduktiv  sağlamlıqla  əlaqədar  dövlət 

proqramlarının catışmamazlığı ilə izah olunur.  

 

Abort intim problem olduğundan göstərilən rəqəmlərin nə dərəcədə doğru olması şübhə 

altına düşür. Azərbaycanda da bu rəqəmlər  real vəziyyətə daha uyğun gəlmir. Səhiyyə 

nazirliyi  abortlar  nəticəsində  son  iki  ildə  Azərbaycanda  ölən  olmadığını  bəyan  etsə  də, 

Ümumdünya Səhiyyə  Təşkilatının araşdırmalarına görə, hər il dünyada 70 mindən artıq 

qadın məhz abort nəticəsində dünyasını dəyişir.  

 

                                                 

28

 Azərbaycanda qadınlar və kişilər. Azərbaycan Respublikası Statistika Komitəsi, 2012. 

 

---

 

39 

Aparılan  tədqiqatlardan  məlum  oldu  ki,    Azərbaycanda  abortların  müxtəlif  səbəbləri 

vardır.  Bəzi  qadınlar  ailə  planlaşmasında  üçüncü  və  daha  çox  uşağın  olmasını  nəzərdə 

tutmurlar.  Buna  səbəb  kimi  şəraitin,  evin  olmamasını,  işsiz  olduqlarını  göstərirlər.  Bu 

siyahıya  cinsinə  görə  hamiləliyin  süni  şəkildə  pozulmasını  da  aid  etmək  olar.  Qadınlar 

abort edəndə sənədlərdə öz arzusu ilə abort etdiklərini qeyd etmələrinə baxmayaraq,  bir 

cox hallarda onlar  aborta məcbur edilirlər.  

 

Bu gün selektiv abort dünyanın ən ciddi problemi sayılır. Azərbaycan da bu problemdən 

kənarda  qalmayıb.  Cinslər  üzrə  əhalinin  ümumi  sayına  nisbətən  0-17  yaş  arasında 

uşaqların  1996-ci ildə  oğlanlar  -  39,5%, qızlar  –  36,1%, 2001-ci ildə  oğlanlar  -  37,6%, 

qızlar -36,4%, 2006-cı ildə oğlanlar - 33,1%, qızlar- 30,6%, 2011-ildə oğlanlar - 29,8%, 

qızlar-  26,0%,    2012-ci  ililn  birinci  yarısıda  isə  oğlanlar  -29,4%,  qızlar-  25,6% 

olmuşdur

29

.  

 

Demoqrfik  inkişafa  görə    hər  doğulan  105  oğlan  uşağına  100  qız  uşağı  düşməlidir. 

Azərbaycanda  isə  artıq  kəskin  fərqlənmə  nəzərə  çarpır:  hər  112  oğlana  100  qız  uaşğı 

düşür.  Belə  ki,  hazırda  problem  acıq  aydın  görünməsə  də,  bu  gələcəkdə  demoqrafik 

problemə  cevrilə bilər.  

 

Azərbaycanda  ən  çox  25-29  yaşlı  qadınlar  aborta  gedirlər.  Belə  qadınların  sayı  son  3  il 

ərzində  17425  nəfər  olub.  35-49  yaşlı  qadınların  payına  isə  3  il  ərzində  10488  abort 

düşüb.  Buradan  belə  nəticə  cixarmaq  olar  ki,  Azərbaycanın  şəhər  və  kəndlərində 

maarifləndirici tədbirlər kecirmək məqsədə uyğundur. Bunlar  rəsmi statistikadır. Nəzərə 

alsaq ki, tibb müəssisələrindən kənarda, bəzən evlərdə də bu gün abortlar həyata keçirilir, 

onda mənzərə daha qorxulu olur. Qeyri - rəsmi statistikaya görə 100 hamilə qadından 30-

u abort etdirir.   Bu isə abortların səviyyəsinin  yüksəlməsinə gətirib çıxarır.  Qeyd etmək 

lazımdır  ki,  əgər  2000-ci  ildə  kontraseptivlərdən  istifadə  edənlərin  hər  1  000

 

qadına 

düşən sayı 13,8 % olduğu halda, 2011-ci ildə bu rəqəm azalaraq 7,3 % olmuşdur. Uyğun 

illər üçün hər 1 000 qadına düşən abortların sayı  isə 7,85-dən 10,3 % ə artmışdır

30

. Buna 

                                                 

29

 A. Veysəlova. Abort-müasir cəmiyyətin aktual problemi kimi. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət 

Komitəsinin araşdırmaları. 

30

 

Azərbaycanda səhiyyə, sosial təminat və mənzil şəraiti. Azərbaycan Statistika Komitəsi, 2012 

 

---

 

40 

səbəb  2000-ci  ildə  ölkədə  müxtəlif  təşkilatlar  tərəfindən  kontraseptivlərdən  istifadə 

kampaniyası  aparılmışdır.  Bu  bir  daha  ailə  planlaşdırılması  haqda  məlumatların  kütləvi 

xarakter daşımalı olmasını təsdiq edir.  

 

Fokus  qruplarda  aparılan  müzakirələr  zamanı  məlum  oldu  ki,    həm  kişilər,  həm  də 

qadınlar  öz  reproduktiv  sağlamlıqlarının  nə  olduğunu  bilmədiklərindən    onun  qeydinə 

qalmırlar.  Bunun üçün orta ümumtəhsil və orta ixtisas məktəblərin yuxarı sinif şagirdləri 

və tələbələri, eləcə də, ali təhsil müəssisələrinin tələbələri arasında bu məsələ ilə əlaqədar 

maarifləndirici  tədbirlərin  keçirilməsi  vacibdir.  Eyni  zamanda,  abort  məqsədi  ilə  qadın 

məsləhətxanalarına  müraciət  edən  hamilə  qadınları  fikrlərindən  daşındırmaq  üçün 

həkimlər  abortun  fəsadları,  psixoloqlar  isə  bunun  psixi  cəhətdən  törədə  biləcəyi 

problemləri  onların  nəzərinə  çatdırmalıdırlar.  Qadın  məsləhətxanalarında  abortun  qadın 

sağlamlığına  mənfi  təsirlərinə  aid  plakatlar,  fotolar  və  digər  təbliğat  vasitələri  olsa,  bu 

aborta  hazırlaşan  qadına  müsbət  mənada  təsir  edə  bilər.  Bundan  əlavə  sosial  çarxların 

hazırlanması  və  KİV-də  bu  məlumatların  daha  ətraflı  işıqlandırılması  da  zəruri 

məsələlərdəndir.  

 

2011-ci ildə   qadınlar arasında  xərçəng xəstəliklərindən süd vəzisinin xərçəngi 32.6% , 

digər  cinsi  orqanların  xərçəngi  isə  19%  təşkil  etmişdir.  Müşahidə  olunan  problem  bu 

xəstəliklərin  vaxtında  aşkar  edilməməsidir.  Qadın  poliklinikalarında  demək  olar  ki, 

mamoqraf  yoxdur.  Özəl  klinikalarda  isə  mamoqraf  müaniyəsi  baha  olduğundan 

profilaktik  müayinədən keçənlərin sayı çox aşağıdır.   

 

Ana  və  uşaq  ölümü  göstəricisinin  yüksək  olması  xüsusi  ilə  ciddi  narahatlıq  doğurur. 

İnzibati  məlumatlara  əsasən  qadınlar  arasında  ölüm  əmsalı  kənd  yerlərində  daha 

yüksəkdir.  Bu  artımın  bir  neçə  səbəbi  ola  bilər.  İlk  növbədə  kənd  yerlərində  zəruri 

avadanlıqların və təcrübəli tibb işçilərinin çatışmamazlığını qeyd etmək lazımdır.  

 

Ana  ölümünə  səbəb  olan  digər  bir  amil  də  təcrübəli  tibb  işçilərinin  iştirakı  olmadan 

doğuşların  qəbul  olunmasıdır.  Bəzi  kəndlərdən,  xüsusilə  dağ  kəndlərindən  xəstəxanaya 

məsafənin uzaq olması, yolların bərbad vəziyyəti, nəqliyyat problemləri eləcə də maliyyə 

vəsaitinin  məhdudluğu  səbəbindən  kənd  yerlərində  qadınların  bir  qismi  hamiləlikdən 

                                                                                                                                                             

 

---

 

41 

evdə azad olma məcburiyyətində qalır. Bütün bu səbəblər kənd yerlərində həm də körpə 

ölümünə səbəb olur.    

 

11  may  2010-cu  ildə    ―İnsanın  İmmunçatışmazlığı  Virusunun  (İİV)  törətdiyi  xəstəliklə 

mübarizə  haqqında‖  Azərbaycan  Respublikasının  qanunu  qəbul  edilmişdir.  Bu  Qanun 

Azərbaycan  Respublikası  ərazisində  İİV-in  törətdiyi  xəstəliyin  (İİV  infeksiyasının) 

profilaktikasının, diaqnostikasının, müalicəsinin, İİV-lə yaşayan şəxslərə tibbi və sosial-

psixoloji  yardım  göstərilməsinin  hüquqi  əsaslarını  müəyyən  edir,  bu  sahədə  yaranan 

münasibətləri tənzimləyir.  

 

Azərbaycanda  ilk  dəfə  İİV    infeksiyasının  aşkar  edildiyi  1987-ci  ildən  2012-ci  ilin 

dekabrına  qədər  3720  nəfərdə  İİV  infeksiyasının  olduğu  təsdiqlənib.  İİV-ə  yoluxmuş 

Azərbaycan  vətəndaşlarının  2879-u  kişi,  714-ü  qadındır.  QİCS  (Qazanılmış  İmmun 

Çatışmazlığı  Sindromu)  mərhələsində  olanların  sayı  1098  nəfərdir.  Onlardan  1082-si 

Azərbaycan vətəndaşıdır.  

2011-ci  ilin  9  ayı  ərzində  Azərbaycanda  İİV-ə  yoluxması  yeni  aşkar  olunan  insanların 

sayı  412  nəfər  təşkil  edib.  Onlardan  403-ü  (97,8%)  Azərbaycan  vətəndaşı,  9  nəfəri 

(2,8%)  isə  əcnəbi  vətəndaşdır.  Qeydiyyata  alınmış  403  Azərbaycan  vətəndaşından  296-

nəfəri  (73,4%)  kişi,  107-nəfər  isə  (26,6%)  qadındır.  Bu  dövr  ərzində  QİÇS  mərhələsinə 

keçən insanların sayı 160 nəfər, onlardan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı 155 nəfər, İİV-

infeksiyasından  dünyasını  dəyişmiş  insanların  sayı  39  nəfər,  onlardan  Azərbaycan 

vətəndaşların sayı 38 nəfər olub. Qadınlara aid göstərilən rəqəmlər o qədər də real deyil, 

belə ki, bir çoxları kimi qadınlar da bu xəstəliyin ancaq cinsi yolla keçdiyini hesab edib, 

özlərini  şübhə  altına  qoymaq  istəməyərək  qeydiyyatlı    həkim  müayinəsindən 

keçməyiblər.   

 

Səhiyyə Nazirliyinin mətbuat xidmətindən verilən statistik rəqəmlərə görə, Azərbaycanda 

təkcə 2011-ci ilin 9 ayı ərzində aşkar olunan QİÇŞ-in ilkin mərhələsi olan İİV  yoluxma 

hallarının 56,8%-i, ümumilikdə isə 1987-ci ildən - 01.10.2010-cu il tarixinə olan dövrdə 

bütün yoluxma hallarının 61,7%-i infeksiyalı  narkotik maddələrin istifadəsi nəticəsində 

baş verib.  

 

---

 

42 

QİÇS  haqda,  onun  insandan  insana  keçməsi  haqda  məlumatı  olmayanlar  çoxdur.  Bu 

xəstəliyə  yoluxanların  böyük  əksəriyyəti  də  rayon  sakinləridir.   Məlumatsızlıq 

nəticəsində bu xəstəliyin yoluxma yollarını bilmədikləri üçün  bir tərəfdən xəstə insanlara 

münasibət  dəyişir,  digər  tərəfdən  isə  cəmiyyətdən  təcrid  olunmaqlarından  qorxduqları 

üçün  İİV-ə yoluxanlar  vaxtında həkimə müraciət etmirlər. Əksər İİV-ə yoluxan qadınlar 

xəstəliyə iş üçün başqa ölkələrə gedən ərlərindən yoluxublar.  Bu sahədə qadınların hansı 

profilaktik tədbirlər aparmaları haqda məlumatları olmur.   

 

Aparılan təhlil  problemləri aşağıdakı kimi qruplaşdırılmasına gətirir: 

 

 

Qadınların keyfiyyətli tibbi xidmətlərdən, o cümlədən reproduktiv sağlamlıqla 

əlaqədar tibbi imkanlardan istifadə edə bilməməsi; 

 

 Ailə planlaşdırılmasına dair müasir metodlardan istifadə edilməməsi; 

 

 İİV / QİÇS -ə görə diskriminasiya; 

 

 Döş vəzisinin və uşaqlıq yolunun xərçənginin aşağı səviyyəli diaqnostikası.