bob. Inson taraqqiyoti konsepsiyasi iqtisodiy o‘sish va inson taraqqiyoti
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Теодор Уильям Шульц
( Theodore William Schultz, 1902 йил 30 апрель, Арлингтон —1998 йил 26 февраль, Иванстон, АҚШ) — америкалик иқтисодчи, “ривожланаётган мамлакатлардаги иқтисодий ривожланиш муаммолари тадқиқотлари учун” 1979 йилги Нобель мукофоти лауреати. Асосий асарлари: “Жаҳон учун озиқ- овқат” (“Food for the World”, 1945); “Анъанавий аграр соҳасининг трансформацияси” (“Transforming Traditional Agriculture”, 1964). 9 Shultz T. Human Capital, family planning and their etfects on population growth // American Economic Review. - 1994. –May. P.45. o‘z kapitalidan turli samaradorlik bilan foydalanishi mumkin. Amaliyotda aholida mavjud bo‘lgan inson kapitali zahirasibilan uning mehnat bozorda foydalanilayotgani o‘rtasida katta tafovut bo‘lishi mumkin. Ashyoviy kapital boylikning bevosita moddiy shakliga – binolar va inshoatlar, er va boshqa tabiiy resurslar, dastgohlar, moddiy–tovar boyliklari zahiralariga egadir. Ashyoviy bo‘lmagan kapital o‘z moddiy shakliga ega bo‘lmasdan, jismoniy kapitalda mujamlashadi va ushbu kapital sifati yoki samaradorligini oshirishi mumkin. Kapital jamlanmasining bu ikki qismi o‘z navbatida insonlarda mujassamlashmagan kapital va inson kapitaliga bo‘linadi. Odamlarda mujassamlangan ashyoviy kapital insonni shakllantirish uchun zarur bo‘lgan, ya’ni bolalarni tarbiyalashga chiqimlardir. Iqtisodchi J. Kendrik noashyoviy inson kapitali qatoriga umumiy ta’lim va maxsus tayyorgarlik uchun, sog‘liqni saqlash va ish kuchi harakatlanishiga xarajatlarni kiritadi. Insonda mujassamlashmagan noashyoviy kapitalga ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar kiradi 10 . Inson kapitali nazariyasini shakllantirish, uni rivojlantirish, ilmiy jamoatchilik tomonidan e’tirof etilishiga T. SHuls ulkan hissa qo‘shgan. U birinchilardan bo‘lib inson kapitali tushunchasiga ishlab chiqaruvchi omil sifatida qaragan. Olim sanoat rivojlanishi va sanoat rivojlanishidan keyingi iqtisodiyotda inson kapitalining asosiy harakatlantiruvchi kuch sifatidagi rolini anglab etish uchun ko‘p ish qildi. T. SHuls o‘zining “An’anaviy agrar sohasining transformatsiyasi” asarida qishloq xo‘jaligidagi texnologiyalarning roliga alohida e’tibor qaratgan. Uning fikriga ko‘ra, bu texnologiyalarning darajasi, eng avvalo fermerlar egallagan bilimlarga bog‘liqdir. Fermerlar bilimi darajasining pastligi hosildorlik o‘sishi va qishloq xo‘jaligi samaradorligi ortishi yo‘lidagi asosiy to‘siqlardan biridir. T.SHulsning hismoblashicha, insonga investitsiya kiritishning asosiy natijalari odamlarda mehnat qobiliyatining ortishi, ularning jamiyatda samarali bunyodkorlik faoliyatini amalga oshirishi, salomat bo‘lishi va hokazolarda o‘z ifodasini topadi. U inson kapitali jamlanish va takror hosil qilinishga qodir deb hisoblagan. Olimning baholashicha, jamiyatda ishlab chiqarilayotgan jamlanma mahsulot umumiy hajmining to‘rtdan uch qismi inson kapitalini to‘plashga sarflanmoqda. Holbuki, XX asrdagi takror hosil qilishga doir ko‘pchilik nazariyalarda bu ko‘rsatkich to‘rtdan bir qismni tashkil etadi, deb ko‘rsatilar edi. Inson kapitali nazariyotchilaridan G. Bekker 11 inson kapitali tushunchasini birinchi bo‘lib mikrodarajada qo‘llay boshladi. U korxonadagi inson kapitalini inson ko‘nikmalari, bilim va mahoratining jamlanmasi deb belgilagan. Bunda u xodimlarni maxsus o‘qitish, ularda maxsus bilim va ko‘nikmalar hosil qilishga alohida ahamiyat bergan. 10 Кендрик Дж. Совокупный капитал США и его функционирование. – М.: Прогресс, 1976. - С.113. 11 Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|