Bob. Shaxs taraqiyotini davrlarga bo’lishning nazariy asoslari

O’rta yosh davri: yetuklik va ota-onalik.Qarilik davri: qariyoshlik

O'rta yosh davri:Yetuklik: Shaxsga o'rta yosh davrining asosiy xususiyatlari o'rtacha yoshga erishish va o'zini o'zlashtirishdir. Bu davrda shaxs o'z fizikaviy va intellektual rivojlanishiga aloqador o'rtacha o'zgarishlarni tushunadi, o'z o'zinga xosliklarni qabul qilish, o'z ustiga o'zodlik va o'z faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga yo'l qo'yadi.
Ota-onalik: Shaxs o'rta yosh davrinda ota-ona bilan bog'liq munosabatlarni mustahkamlashga ega bo'ladi. Bu davrda ota-onalar bilan yaqin munosabatlar, qiziqish va qo'llab-quvvatlash shaxsga o'z oilasining qadriyatini his etish, o'z o'zinga xosliklarni qabul qilish va o'z oilasiga mas'uliyat olishga imkon beradi.
Qarilik davri:Qariyoshlik: Shaxs qarilik davrining asosiy xususiyati o'zining yoshining ikkinchi devorining boshlanishiga to'g'ri keladi. Bu davrda shaxs yoshga bog'liq fizikaviy va jismoniy o'zgarishlarni tushunadi, o'z o'zini qabul qilishda va o'zining o'zlashtirishda qarilik bilan muomala qiladi. Shaxs o'z o'zinga xosliklarni qabul qilish, o'zligini tushunish va o'zini o'zlashtirishga imkon beradi.
Bu davrlar shaxsning o'zini o'zlashtirish, o'z o'zinga xosliklarni qabul qilish, o'z oilasi bilan bog'liqlikni mustahkamlashga yordam beradi. Ushbu davrlarni o'rganish va amalga oshirish shaxsga o'zining o'zini rivojlantirish, o'z oilasiga hamkorlik qilish va o'zining o'ziga xosliklarni qabul qilishda muvaffaqiyatga erishish imkonini beradi.
Kasb-hunar davri:Kasbiy rivojlanish: Shaxs kasb-hunar davrda o'zining mehnat bilan rivojlanishga e'tibor beradi. Bu davrda shaxs o'zining kasbiy qobiliyatlarini oshirish, yangi bilim va ko'nikmalarni o'rganish, ish bilan bog'liq tajribalarini oshirish va kengaytirishga harakat qiladi.Ish bilan aloqalar: Shaxs kasb-hunar davrda ish bilan bog'liq aloqalarini rivojlantiradi. Bu davrda shaxs o'z kasbiy rivojlanishi uchun kerakli malaka va tajribalarni oshirish uchun o'zining sohangizga mos bo'lgan kishilar bilan aloqalar o'rnatadi va ish o'zgarishlariga moslashtirishga harakat qiladi.
Yashash davri:Oilaviy munosabatlar: Shaxs yashash davrda oilaviy munosabatlarni rivojlantiradi. Bu davrda shaxs o'z oilasi bilan bog'liq hamkorlikni oshiradi, oilaviy aloqalarni mustahkamlashga va oila a'zolari orasidagi munosabatlarni rivojlantirishga intiladi.
Ijtimoiy faollik: Shaxs yashash davrda ijtimoiy muhitda faol bo'lishga intiladi. Bu davrda shaxs ijtimoiy tashabbuslarga qatnashish, guruh bilan ishlash, ijtimoiy muhitdagi masalalar va muammolarni hal qilishga qiziqadi.
Kasb-hunar davri va yashash davri shaxsning o'zini o'zlashtirish, kasbiy rivojlanish, ish bilan aloqalarini mustahkamlash, oilaviy munosabatlarni rivojlantirish va ijtimoiy faollikda ishtirok etishga yo'l qo'yadi. Ushbu davrlarni o'rganish va amalga oshirish shaxsga o'zining kasbiy rivojlanishini, o'zini o'zlashtirishni, oilaviy hamkorlikni va ijtimoiy faollikda muvaffaqiyatga erishish imkonini beradi.
O'z-o'zini tushunish davri: O'z-o'zini tushunish: Shaxs o'z-o'zini tushunish davrda o'zining shaxsiy identitetini, o'ziga xosliklarni va xohishlarni aniqlashga intiladi. Bu davrda shaxs o'zining o'ziga xos qadriyatlarini, istaklarni va talablarni tushunadi, o'ziga xos bo'lishni va o'z o'zinga ishonch hosil qilishni boshlaydi.
Biroq-umarov qabul qilish: Shaxs o'z-o'zini tushunish davrda bilim va tajribalardan foydalanib, bilim olishga intiladi. Bu davrda shaxs o'zining bilimini kengaytirish, o'z istaklarini belgilash, maqsadlarni belgilash va o'z o'zinga moslashtirishga harakat qiladi.
Tayanch davr:Tayanchlik va o'zgarish: Shaxs tayanch davrda o'zining yuqori darajadagi o'zgarish va rivojlanishni tushunadi. Bu davrda shaxs o'zining o'zini rivojlantirish, o'z ko'nikmalarni oshirish, yangi tajribalar olish va o'zining shaxsiy rivojlanishiga e'tibor berishga harakat qiladi.
O'zining joylashishi: Shaxs tayanch davrda o'zining o'zini jamoa va dunyo bilan ta'kidlashga intiladi. Bu davrda shaxs o'zining o'ziga xosliklarni, unikal tajribalarni, xohishlarni qondirishga harakat qiladi va o'z o'zinga moslashtirish uchun o'zining o'ziga xos joy va maqsadni izlaydi.
O'z-o'zini tushunish davri va tayanch davr shaxsning o'zini aniqlash, o'ziga xos qadriyatlarini tushunish, bilim olish, tayanchlik va o'zgarishlarga intilish va o'zining o'ziga xos maqsad va joy izlashga yo'l qo'yadi. Ushbu davrlarni o'rganish va amalga oshirish shaxsga o'z o'zinga ishonch hosil qilish, shaxsiy rivojlanishga yo'l qo'yish va o'zining o'ziga xos joy va maqsadni topish imkonini beradi.
Shaxs taraqiyotining asosiy davrlari va ularning psixologik xususiyatlari davomida quyidagilar kiritiladi:Shaxsning o'z-o'zini tushunish davri uning kimlik va shaxsiyotini aniqlashda muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Bu davrda shaxs o'zining xohishlari, qobiliyatlari, qiyinchiliklari va o'ziga xos xususiyatlari haqida bilishga harakat qiladi. Shaxs o'z-o'zini tushunish orqali o'zining o'ziga xos yo'nalishlarni belgilaydi va shaxsiy rivojlanish uchun maqsadlar qo'yadi.
Shaxsning ijodiy davri uning yangiliklarni qabul qilish, o'z qobiliyatlarini namoyish etish va yangi ideyalarni shakllantirishga imkon beradi. Bu davrda shaxs o'zining ijodiy va muhokamaviy tajribalardan foydalanib, o'z o'zini ifodalash, yaratish va innovatsion fikrlarni o'zlashtirishga intiladi. Shaxs ijodiy davrda o'zining kreativitetini va xarakteristikalarini oshiradi.
Shaxsning o'zgardi davri uning o'ziga xosliklarni, qiziqishlarni va o'zining o'zgartirish va rivojlanishga bo'lgan ehtiyojlarini aniqlashda ahamiyatga ega bo'ladi. Bu davrda shaxs o'zining qabiliyatlarini va maqsadlarini o'zgartirish, o'zini rivojlantirish va o'zining o'ziga xos yo'nalishlarda rivojlanishga harakat qiladi.
O'z-o'zini tushunish davri, ijodiy davr va o'zgardi davr shaxsning o'zini rivojlantirish, o'z qobiliyatlarini oshirish, o'zining o'ziga xos maqsadlar va yo'nalishlarni aniqlashga yordam beradi. Ushbu davrlarni o'rganish va amalga oshirish shaxsga o'z o'zinga ishonch hosil qilish, o'zining o'zgarish va rivojlanishga qiziqish va harakat qilish imkonini beradi.O'rta yosh davri shaxs taraqiyotining asosiy davrlaridan biri bo'lup, unga yetuklik va ota-onalik davrlari kiradi. Bu davrda shaxsning psixologik va jismoniy rivojlanishi yuqori darajada bo'ladi. Quyidagi mavzular bu davrning xususiyatlari haqida ma'lumot beradi:
Yetuklik davri:O'z-o'zini aniqlash: Yetuklik davrda shaxs o'zining o'ziga xos xususiyatlarni, qobiliyatlarni va qiyinchiliklarni tushunadi. Bu davrda shaxs o'z o'zinga ishonch hosil qiladi, o'z xohishlari va maqsadlari haqida mustahkamroq aytib chiqadi.
Mustaqil muhitga kirish: Yetuklik davrda shaxs o'zini o'ziga mos muhitlarda o'rganish va o'z qobiliyatlarini namoyish etishga harakat qiladi. Uning o'zini o'zlashtirishi, o'z xohishlari va maqsadlariga yo'l qo'ymoq uchun mustaqil muhitlar yaratishga intiladi.O'zaro munosabatlar: Yetuklik davrda shaxs o'zaro munosabatlarni rivojlantiradi. Uning yaqin do'stlari, oila a'zolari va boshqalar bilan o'zaro aloqalari oshiriladi va shaxs o'zini jamoatning a'zosi hisoblaydi.
Ota-onalik davri:Oilaviy munosabatlar: Ota-onalik davrda shaxsning oilaviy munosabatlari muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Uning ota-ona bilan bog'liq aloqalar oshiriladi va shaxs o'z oilasiga intiladi.Mas'uliyat va ozodlik: Ota-onalik davrda shaxsga o'z mas'uliyatlarini o'rganish imkoniyati beriladi. U shaxs o'z xohishlari va maqsadlari uchun ozodlik va mustaqillik hissiyatini oshiradi.
O'z-o'zini mustahkamlash: Ota-onalik davrda shaxs o'z-o'zini mustahkamlashga harakat qiladi. Uning o'zining xohishlari, qobiliyatlari va qiyinchiliklarini rivojlantirish uchun zarur vaqtni va imkoniyatlarni topishga intiladi.
Yetuklik va ota-onalik davrlari shaxs taraqiyotida o'rta yosh davriga xos xususiyatlardir. Bu davrlarda shaxsning o'zini o'zlashtirish, o'ziga xosliklarni tushunish, o'zining o'ziga xos maqsadlarni qo'yish, oilaviy munosabatlarni rivojlantirish va o'z-o'zini mustahkamlashga intiladi. Ushbu davrlarni tushunish va amalga oshirish shaxsga o'z rivojlanishi, o'ziga xos maqsadlar va xohishlarni topish imkonini beradi.
O'z-o'zini aniqlash: Shaxs o'zining o'ziga xos xususiyatlarni, qobiliyatlarni va istaklarni tushunishga oid muhim bir ishni amalga oshiradi. U o'z o'zinga xos qadriyatlarini aniqlaydi va o'z istaklarini va maqsadlarini belgilashga harakat qiladi.O'z-o'zinga ishonch hosil qilish: O'rta yosh davrining muhim qismi shaxsga o'z-o'zinga ishonch hosil qilishni o'rgatadi.


Xulosa
Shaxs taraqiyotini davrlarga bo’lish psixologiya fanida muhim va qiyin masaladir. Bu masala shaxsning hayot yo’lida qanday o’zgarishlar va bosqichlar kechirayotganini va ularning psixikasi va xulq-atvori uchun qanday ta’sir qilayotganini aniqlashga yordam beradi.
Shaxs taraqiyotini davrlarga bo’lishda turli yondashuvlar va usullar mavjud. Ba’zi psixologlar shaxs taraqiyotini biologik, fiziologik va genetik omillarga bog’laydilar. Ba’zi psixologlar esa shaxs taraqiyotini ijtimoiy, madaniy va tarbiyaviy omillarga bog’laydilar. Ba’zi psixologlar ham shaxs taraqiyotini aqliy, irratsional va mantiqiy omillarga bog’laydilar.
Shaxs taraqiyotini davrlarga bo’lishda turli nazariyalar va modellar mavjud. Ba’zi psixologlar shaxs taraqiyotini umumlashtirilgan va odatiy bosqichlarga ajratadilar. Ba’zi psixologlar esa shaxs taraqiyotini individual va xususiy bosqichlarga ajratadilar. Ba’zi psixologlar ham shaxs taraqiyotini dinamik va harakatli bosqichlarga ajratadilar.
Shaxs taraqiyotini davrlarga bo’lishda turli misollar va namunalar mavjud. Ba’zi psixologlar shaxs taraqiyotini hayvonlarning rivojlanishiga solishtiradilar. Ba’zi psixologlar esa shaxs taraqiyotini o’simliklarning rivojlanishiga solishtiradilar. Ba’zi psixologlar ham shaxs taraqiyotini tabiiy aniqlovchilarning rivojlanishiga solishtiradilar. Shaxs taraqiyotini davrlarga bo'lish mavzusi o'z ichiga shaxsning rivojlanishi, o'zini o'zlashtirishi va rivojlantirishi jarayonini o'z ichiga oladi. Bu mavzuda quyidagi muhim nuqtalar ko'rsatiladi:
Davrlar: Shaxsning taraqiyotida davrlar aniq ahamiyatga ega bo'ladi. Bu davrlar bolalik davri, yoshlik davri, o'rta yosh davri va qariyoshlik davridan iborat bo'lishi mumkin.Davrlarning xususiyatlari: Har bir davrning o'ziga xos xususiyatlari mavjud bo'ladi. Bolalik davrining xususiyatlari ilk bolalik, bolalik va o'smirlik bilan bog'liqdir. Yoshlik davri esa erkaklik va ayollik bilan bog'liqdir. O'rta yosh davri shaxsga yetuklik va ota-onalikni o'rgatadi. Qariyoshlik davri esa qariyoshlik va oilaviy munosabatlarga e'tibor beradi.
Psixologik xususiyatlar: Har bir davr shaxsning psixologik xususiyatlarini ta'sir qiladi. Bu davrlarda shaxsning o'zini o'zlashtirish, o'z xohishlari va maqsadlari bilan bog'liq o'zining psixologik holati o'zgaradi. Masalan, bolalik davrining xususiyatlari o'zining o'zini aniqlash va o'z-o'zinga ishonch hosil qilishga yo'l qo'yadi.O'zgarishlar va rivojlanish: Davrlar shaxsda o'zgarishlarni olib keladi va shaxsni rivojlantirishga imkon beradi. Shaxsning jismoniy, intellektual, sotsial va emocional rivojlanishi har bir davrda o'ziga xosdir.
Shaxs taraqiyotini davrlarga bo'lish mavzusi shaxsning rivojlanishi, o'zini o'zlashtirishi va o'zini rivojlantirishi jarayoniga e'tibor qaratadi. Davrlar va ularning xususiyatlari shaxsga o'zining o'zini tushunish, o'ziga xosliklarni belgilash, tarbiyalanish, o'zaro munosabatlarni rivojlantirish va o'z mas'uliyatlarini o'rganish imkonini beradi. Shaxsning har bir davrda o'zgarishlarni o'lib kelishi va rivojlantirishga harakat qilishi muhimdir.Shaxs taraqiyotini davrlarga bo'lish mavzusi o'z ichiga shaxsning rivojlanishi, o'zini o'zlashtirishi va rivojlantirishi jarayonini o'z ichiga oladi. Bu mavzuda quyidagi muhim nuqtalar ko'rsatiladi:
Davrlar: Shaxsning taraqiyotida davrlar aniq ahamiyatga ega bo'ladi. Bu davrlar bolalik davri, yoshlik davri, o'rta yosh davri va qariyoshlik davridan iborat bo'lishi mumkin.Davrlarning xususiyatlari: Har bir davrning o'ziga xos xususiyatlari mavjud bo'ladi. Bolalik davrining xususiyatlari ilk bolalik, bolalik va o'smirlik bilan bog'liqdir. Yoshlik davri esa erkaklik va ayollik bilan bog'liqdir. O'rta yosh davri shaxsga yetuklik va ota-onalikni o'rgatadi. Qariyoshlik davri esa qariyoshlik va oilaviy munosabatlarga e'tibor beradi.
Psixologik xususiyatlar: Har bir davr shaxsning psixologik xususiyatlarini ta'sir qiladi. Bu davrlarda shaxsning o'zini o'zlashtirish, o'z xohishlari va maqsadlari bilan bog'liq o'zining psixologik holati o'zgaradi. Masalan, bolalik davrining xususiyatlari o'zining o'zini aniqlash va o'z-o'zinga ishonch hosil qilishga yo'l qo'yadi.O'zgarishlar va rivojlanish: Davrlar shaxsda o'zgarishlarni olib keladi va shaxsni rivojlantirishga imkon beradi. Shaxsning jismoniy, intellektual, sotsial va emocional rivojlanishi har bir davrda o'ziga xosdir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR