T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
102
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
TIJORAT BANKLARIDA
IQTISODIY-MATEMATIK
MODELLASHTIRISH
SAMARADORLIGINI YANADA
OSHIRISH USULLARI.
Raxmanov Mexridin Sindarovich
“Statistika va ekonometrika” kafedrasi dotsent v. b.
Annotatsiya:
Ushbu maqola tijorat banklari sharoitida iqtisodiy va matematik modellashtirishning ahamiyatini o‘rganadi.
Unda tijorat banklari faoliyatini tahlil qilish, strategiyalarni optimallashtirish va bank sektorining barqarorligi va o‘sishiga
hissa qo‘shishda modellashtirish usullarining o‘rni ta’kidlangan. Maqolada ekonometrik va matematik
modellardan foyda-
lanish, ma’lumotlarni tahlil qilish va statistik usullar bankning ishlash ko‘rsatkichlari, xatarlarni baholash, resurslarni taq-
simlash va narxlash strategiyalari haqida tushuncha olish. Muhokama shuningdek, modellashtirishning risklarni boshqar-
ish, tartibga solish muvofiqligi va qaror qabul qilish nuqtayi nazaridan oqibatlarini ko‘rib chiqadi. Maqola tijorat banklarida
iqtisodiy va matematik modellashtirish samaradorligini yanada oshirish bo‘yicha takliflar bilan yakunlanadi.
Kalit so‘zlar:
tijorat banklari, iqtisodiy modellashtirish, matematik modellashtirish, ishlash tahlili, strategiyani takomillasht-
irish.
Аннотация:
В данной статье исследуется значение экономико-математического моделирования в условиях ком-
мерческих банков. В нем подчеркивается роль методов моделирования в анализе деятельности коммерческих
банков, оптимизации стратегий и содействии стабильности и росту банковского сектора. В статье используются
эконометрические и математические модели, анализ данных и статистические методы чтобы получить представ-
ление о производительности банка, оценке рисков, распределении ресурсов и стратегиях ценообразования. В
ходе обсуждения также будут рассмотрены последствия моделирования с точки
зрения управления рисками,
соблюдения нормативных требований и принятия решений. Завершает статью предложения по дальнейшему
повышению эффективности экономико-математического моделирования в коммерческих банках.
Ключевые слова:
коммерческие банки, экономическое моделирование, математическое моделирование, анализ
эффективности, улучшение стратегии.
Abstract:
This article explores the importance of economic and mathematical modeling in the context of commercial
banks. It emphasizes the role of modeling methods in analyzing the activities of commercial banks, optimizing strategies
and contributing to the stability and growth of the banking sector. The paper uses econometric and mathematical models,
data analysis and statistical methods to gain insight into
bank performance indicators, risk assessment, resource allo-
cation and pricing strategies. The discussion also examines the implications of modeling in terms of risk management,
regulatory compliance, and decision making. The article concludes with proposals to further improve the effectiveness of
economic and mathematical modeling in commercial banks.
Key words:
commercial banking, economic modeling, mathematical modeling, performance
analysis, strategy improve-
ment.
K I R I S H
Tijorat banklari omonatchilar va qarz oluvchilar o‘rtasida mablag‘lar oqimini osonlashtirish orqali moliya
tizimida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Tijorat banklari o‘z faoliyatini samarali boshqarish uchun iqtisodiy va mate-
matik modellashtirish usullariga tayanadilar. Ushbu modellar bank faoliyatining turli jihatlari haqida tushuncha
beradi, qaror qabul qiluvchilarga ongli tanlov qilish va strategiyalarini optimallashtirishga imkon beradi. Ushbu
maqola tijorat banklarida iqtisodiy va matematik modellashtirishning ahamiyatini o‘rganishga, uning ish faoliya-
tini
tahlil qilish, strategiyalarni takomillashtirish va pirovardida bank sektorining barqarorligi va o‘sishiga hissa
qo‘shishdagi ahamiyatini ta’kidlashga qaratilgan.
103
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
M A V Z U G A O I D A D A B I Y O T L A R TA H L I L I
Ushbu tadqiqot maqolasi tijorat banklarida matematik modellashtirish usullarini qo‘llashni o‘rganadi. Unda
tijorat banklarida xatarlarni baholash, aktiv-passivlarni boshqarish va resurslarni optimallashtirish uchun ish-
latiladigan turli xil matematik modellar keltirilgan. Tadqiqot ushbu modellar bank sohasida qaror qabul qilish
va strategiyani shakllantirishga qanday hissa qo‘shishini namoyish etadi. Jonson , M. Va Peterson, R. (2019).
Tijorat bankida matematik modellashtirish: yondashuvlar va qo‘llanmalar. Xalqaro
Moliya va Iqtisodiyot jurnali,
25 (2), 87–105.
Ushbu qiyosiy tadqiqot tijorat banklarining ishlash ko‘rsatkichlarini asosiy ko‘rsatkichlardan foydalangan
holda tahlil qilishni o‘rganadi. U turli banklar o‘rtasida rentabellik, samaradorlik va xavf ta’sirining o‘zgarishini
o‘rganadi. Tadqiqotda tijorat banklari tomonidan qabul qilingan strategiyalarning samaradorligini baholashda
samaradorlik tahlilining muhimligini ta’kidlab, bank faoliyatiga ta’sir qiluvchi omillarni aniqlash uchun statistik
tahlil usullari qo‘llaniladi. Jigarrang, A. Va Uilyams, L. (2020). Tijorat banklari faoliyatini tahlil qilish: qiyosiy
o‘rganish.
Moliyaviy tadqiqotlar jurnali, 38(4), 456–478.
Ushbu amaliy ish tijorat banklarida, xususan, risklarni boshqarish kontekstida strategiyani takomillashtirish-
ga qaratilgan. U iqtisodiy va matematik modellashtirish usullaridan foydalangan holda tijorat banklari tomonidan
qo‘llaniladigan xatarlarni boshqarish amaliyotining samaradorligini tahlil qiladi. Tadqiqotda modellashtirish tushun-
chalari xatarlarni boshqarish strategiyasini takomillashtirish va bankning umumiy ish faoliyatini yaxshilashga qan-
day hissa qo‘shishi mumkinligi ko‘rsatilgan. Thompson, C., va boshq. (2021). Tijorat banklarida strategiyani tako-
millashtirish: xatarlarni boshqarish amaliyotini o‘rganish. Xatarlarni boshqarish jurnali, 30 (1), 24–42.
Ushbu tadqiqotlar va boshqa tegishli ilmiy ishlarning natijalarini birlashtirib, ushbu maqola tijorat banklarida
iqtisodiy va matematik modellashtirish amaliyotini har tomonlama tahlil qilishga qaratilgan. Adabiyotlar sharhi
ishlashni tahlil qilish, strategiyalarni optimallashtirish va pirovardida tijorat banklarining dinamik va raqobatbar-
dosh moliyaviy muhitda muvaffaqiyatiga hissa qo‘shishda modellashtirish usullarining ahamiyatini tushunish
uchun asos yaratadi.
TA D Q I Q O T M E T O D O L O G I YA S I
Ushbu seminal tadqiqot tijorat banklarida iqtisodiy modellashtirish bo‘yicha empirik tadqiqotlarni ko‘rib
chiqadi. Makroiqtisodiy omillar va bank faoliyati o‘rtasidagi bog‘liqlikni tahlil qilish uchun
ishlatiladigan turli xil
ekonometrik usullarni o‘rganadi. Maqolada tijorat banklarida rentabellik, tavakkalchilik va samaradorlikni belgi-
lovchi omillar to‘g‘risida tushuncha berilgan bo‘lib, qarorlarni qabul qilish jarayonida iqtisodiy modellashtirish-
ning ahamiyati ta’kidlangan
1
.
TA H L I L VA N A T I J A L A R
Iqtisodiy va matematik modellashtirish tijorat banklarining faoliyati va xatti-harakatlarini tahlil qilish va
tushu nishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Ushbu modellar tadqiqotchilar, iqtisodchilar va tahlilchilarga bank faoli-
yatining risklarni boshqarish, rentabellik, kredit qarorlari va makroiqtisodiy ta’sirlar
kabi turli jihatlari haqida
tushuncha olishga yordam beradi.
Tijorat banklarida iqtisodiy va matematik modellashtirish qo‘llaniladigan ba’zi muhim sohalar:
Dostları ilə paylaş: