Boshlashich sinflarda matematika u
Yüklə 1,53 Mb.
|
|
Ukituvchi doimo uz oldiga “darslikdagi ukuv materiali ukuvchiga kanday tarbiyalarni beradi” degan savolni kuyishi kerak. Darslikdan berilgan kupchilik mazmun va matnli masalalar fakattalim maksadlarini xal kilishi kerak, degan fikr mutlako notugri. Balki, bu va mashklar kupgina tarbiyaviy ishlarni xam
amalga oshiradi. Masalan, kishilarning turmush va mexnatlari, xal k, xujaligi rejalari, rejalarni bajarishdagi kurashish, tadbirkorlikning mox,iyati, mustakillik uchun mexnat kilish va kurashish, unumdorligi, xom-ashyo, vaktni tejash, narx, savdo, texnika va boshkapar tugrisida malumotlar beradi. Darslikda tavsiya kilingan xar xil turdagi mashklar boshlangich sinfda matematika Ukitish orkali amalga oshiriladigan tarbiyaviy masalalarning bajarilishi uchun imkoniyat yaratadi. Mashklar sistemasi shunday tuziladiki, bu orkali ukuvchilar bilimlarni kuzatish, takkoslash orkali kuzatiladigan fakglarning farkli tomonlarini aniklaydi, xulosapar chikaradi. Darslik maxsus yunalishdagi vazifalarni tavsiya kiladi. Masalan, “kuyidagi masalalar kaysi tomonlari bilan uxshash va kaysi tomonlarni bilan fark kelishini ayting”. Ukitishning effektivligi ana shu imkoniyatlarni xisobga olish orkali amalga oshiriladi. Bunda kup sondagi mashklar turli xil ifodalarni takkoslash bilan boglikdir. Masalan, amal komponentlari va amal natijalari orasidagi boglanishni aniklash uchun tuzilgan jadvallar orkali bu komponentlarning uzgarish sabablarini bilib oladilar. Tarbiyaviy vazifalarni echish uchun darslikda ilyustrativ osatma) materiallar kureatilgan. Ular ukuvchilarning konkret va abstrakt fikrlashining rivojpanishiga yordam beradi. Predmet kurgazmasidan shartli kurgazmaga (sxema, chizma) utish Xar xil formadagi matematik munosabatlarni modellashtirish bilan ukuvchilarni tanishtirish taminlanadi. Darslikdagi ilyustrativ kurgazmalar matematika ukitish bilan turmushni mustaxkam boglashda katta rol uynaydi, ular matematik boglanishlar bilan tanishadilar va ularga amaliy kuplanish imkoniyatlarini kurishda yordam, beradi, matematikani umumlashtirish uchun material beradi, bolaning shaxsiy tajribasini boyitadi. Darslikdagi ilyustratsiyalar ukuvchilarning bilim boyliklarini kengaytirishga, atrofdagi turmushning xar xil tomonlari bilan tanishtirishga imkon beradi. Bu ilyustrativlarning mazmuni xar xil. Ular ukuvchilarni uy turmushi va maktabidagi uyinlari, tabiat xayoti, urab turgan tabiatga odamning munosabatini tushuntirishda yordam beradi. Aks eggirgan ilyustratsiyalar xdr kasbdagi odamlar bilan bolalarni tanishtiradilar. Rasmlar yangi texnikani foydalnishdagi mexnat faoliyati va bolalarning kattalarga Karaganda madaniy dam olishining kuprok, vak,t egallashini kursatuvchi ilyustratsiyalardir. Barcha darslikdagi ilyustratsiyalar tavsiya kilingan matematik masalalarning turli xilligi va boyligini aks ettiradi. Ramlardan foydalanishda shu narsa diktat markazda turishi kerakki, matematikaga kizikish uygonsin, boshlangich matematika kursini uzlashtirishga yordam bersin. Ukuvchilarda tarbiyani shakllantirishda ularning kitob ustida mustakil ishlashi katta axamiyatga ega. Darslik bu bilimlarni uzlashtirishda keng imkoniyatlar ochib beradigan birdan-bir manbadir. 15-mavzu Oz komplektli maktabda matematika ukitish xususiyatlari Reja: Oz komplektli maktablar xakida. Oz komplektli maktablarda ish xususiyatlari. Oz komplektli maktablarda dare jadvali va matematika darsi. Oz komplektli maktablarda ukitish vositalaridan foydalanish. Oz komplektli maktablar x&krda Mamlakatimizda, xususan bizning Respublikamizda kishlok joylarda kichik va uzokaxoli yashaydigan punktlar mavjud bulib, bu punktlarga bir sinfga belgilangan normadan anchagina kam bulgan 7 yoshli bolalar bulganda oz komplektli maktablar ochiladi. Oz komplektli maktab bu shunday maktabki, undan bir ukuvchi bir vakщa bir necha sinfda ishlaydi. Bu sinflarda soni 3 tadan 30 tag a ukuvchi bulishi mumkin. Bir ukituvchi xamma (I-IV) sinflar bilan bir vaktda ishlaydigan maktab bir komplektli maktab deyiladi. Ikkita ukituvchi uchta (ba’zan turtta) sinf bilan ishlaydigan maktab ikki komplektli maktab deyiladi. Ikki komplektli maktablarda turt sinfni ikki komplektga birlashtirishningushbu variantlarini amalga oshirish mumkin: 1 - va 2- sinflarni bir komplektli kilib birlashtirish (bu xolda birinchi sinf bilan uchinchi sinf uk^tuvchisi ishlaydi), 1- va 3- sinflarni 2- va 4-sinflarni bir komplekta birlashtirishning mos variantlarini tanlaydi. Oz komplektli maktablarda ishlash ukuvchilar uchun bir kator tusiklar bilan boglik,: Ukituvchi kar kuni darsga tayyorlanishi va turli fanlardan eng kamida 8 soat dare Ugish kerak. Oz komplektli maktablarda darslar buyicha reja tuzish oddiy maktabda bir sinf bilan ishlashdagiga Karaganda kup vakg tapab kilishi bilan ishlash darajasi kiyin. Xar kuni 8 yoki 12 ta reja ustida ishlash kiyingina bulmay, balki bularni uzaro koordinatsiyalash anchagina vakt tapab kilishi bilan, ularga optimal pedagogik samara beradiganlarni bir butun birlashtirish zarurligi bilan kam kiyindir. Bularning xammasi ukituvchidan tegishli bilimlarni bilishdan tashkari maksimal darajada kuch, sabot, uyushkoklik, matonat, katiyatlikni tapab kiladi. Ukituvchilarning bir necha sinfga dikkat e’tiborini taksimlashi juda kiyin. Ukituvchi bir sinf bilan darsning yarmi yoki 1/3 kismi davomida shugullanishga, darsning kolgan vaktida ukuvchilar mustakil ishlashiga turri keladi. Ukuvchilar mustakil ish bajarayotganida darxol ukituvchidan yordam olish niyatidan maxrumdirlar chunki bu vakda ukituvchi boshka sinf bilan band buladi. Bir sinf ukuvchilari, ayni vaktda Ukituvchi raxbarligida ishlayotgan boshka sinf Ukuvchilarining xalakit berishiga karamay, mustakil ishlayverishlari kerak. SHunga karamay oz komplektli maktab ukuvchilari uchun bir kator afzalliklari xam mavjud. Sinf ukuvchilarni sonnining kamligi (ba’zan 2-3 ta ukuvchi). Bu ukituvchiga tez-tez surab turish, ukuvchilar bilimlaridagi kamchilliklarni topish va ularni tuzatish imkoniyatlarini beradi. Oz komplektli maktablarda ukuvchi daftarlarini tekshirishga oz vakg sarflaydi, u bu daftarlar orkali ukuvchi kanday va nimadan kiynalayotganini oson aniklaydi. Oz komplektli maktablar maktab xususiyatiga kura ukuvchi darsning taxminan 1/3 kismida mustakil ishlashga turri keladi. Buningukuv maksadparidan tashkari, katta tarbiyaviy axamiyati xam bor: iroda mustaxkamlanadi, kiyinchiliklarni bartaraf Kilish mapakasi tarbiyalanadi. YUkori sinf ukuvchilari kuyi sinf ukuvchilariga yordam berishlari mumkin, chunki ular xar kuni bir sinf xonasida birga bulishadi. Darslarni rejalashtirish xam oz komplektli maktablarlarda ish tashkil kutinib aniklab beruvchi omillardan biridir. Bu rejalashtirish esa xar xil ishlarni bir necha sinf bir vaktda bajarishni ta’minlashdan iborat.
Dare jadvali tuzish turrisidagi keng tavsiyalar shuni kursatmokdaki bunga binoan 1- yarim yillikda xar kuni oldingi 1 -2 dare fakdt 1 -sinf bilan utkaziladi. Bunga kundalik darslar sonini 6 taga etkazish yuli bilan erishib buladi. Buning uchun darslar vaktini 30 minutgacha k,isk,artirish kerak buladi. Masalan, bir komplektli maktablarda dushanba kuni uchun dare jadvali kuyidagicha. Demak, sinflar ikki darsni oldin ukiydi va ikki dare oldin tugatadi. Ukituvchi uchun eng ofhp soatlar 3 chi va 4 chi soatlardir. Oz komplektli maktablarda ukuv ishini rejalashtirish tegishli metodik kullanmalarda bosilib, ukщuvchilarga etkazilmokda. Uch sinfda bir vak,tda utkaziladigan bir predmetli (matematika) darsining taxminiy sxemasini keltiramiz: 1 - sinfda “sondan yijndini ayirish” (mustaxkamlash); 2-sinfda “21 dan 100 gacha bulgan sonlarni ogzaki nomerlash” (ya’ni tushuncha berish), 3-sinfda "100 ichida ogzaki nomerlash” (ya’ni tushuncha berish). (L.SH.Levenberg va boshkdpar. “Boshlangich sinflarda matematika ukitish metodikasi”).
Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|