Boshqa iqtisodiy

19. Moliyaviy nazorat turlari va metodlari

Moliyaviy nazoratni amalga oshiruvchi sub’yektlarga ko’ra uning quyidagi turlari mavjud:

umumdavlat moliyaviy nazorati;

idoraviy moliyaviy nazorat;

xo’jalik ichidagi moliyaviy nazorat;

jamoatchilik moliyaviy nazorati;

mustaqil moliyaviy nazorat.

Umumdavlat moliyaviy nazorati qonun chiqaruvchi organlar, ijrochi organlar (Oliy majlis, Vazirlar Mahka-masi) tomonidan amalga oshiriladi. Shuningdek, davlat tomonidan tashkil etilan maxsus vakolatli organlar (Hisob palatasi, Moliya vazirligi, Davlat soliq qo’mitasi, Davlat bojxona qo’mitasi va boshqalar) tomonidan amalga oshiriladi. Davlat moliyaviy nazoratining asosiy maqsadi daromad olish va davlat mablag’larini sarflashda davlat va jamiyat manfaatlarini ta’minlashdan iborat.

Ushbu nazoratning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

pul mablag’lari va moddiy boyliklarni talon-taroj qilinishi va kamomadlarga yo’l qo’yilish holatlarini, xo’jasizlik va boshqa qonun buzilishlarini, moliyaviy intizom buzilishlarini aniqlash,

ularni kelib chiqish shart-sharoiti va sabablarini o’rganish, bartaraf etish bo’yicha takliflar ishlab chiqish;

aybdor shaxslar tomonidan etkazilgan zararni qoplash bo’yicha choralar ko’rish va h.k.

Amaliyotda umumdavlat moliyaviy nazorati respublika va mahalliy darajada o’tkaziladi:

respublika darajasida – O‘zbekiston Respublikasi respublika byudjetining, davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlarining va respublika byudjetidan moliyalashtiri-ladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalarining shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan;

mahalliy darajada – Qoraqalpog’iston Respu-blikasi byudjetining, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining, Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjetidan, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan moliyalashtiriladigan byudjet tashkilot-lari byudjetdan tashqari jamg’armalarining shakllanti-rilishi hamda ijro etilishi ustidan amalga oshiriladi.