Iste’molchining farovonligi iste‘molchi ega bo‘lgan barcha moliyaviy
aktivlarga (aktsiya va obligatsiya) hamda uy va yer kabi ko‘chmas mulklarga
egaligiga bog‘liq bo‘ladi. Ularning real qiymatining keskin kamayishi tovar xarid
qilishining kamayishiga olib keladi. Iste‘molchilik sarflarining qisqarishi natijasida
yalpi talab kamayadi. Aksincha moddiy va moliyaviy qimmatliklar real
qiymatining oshishi natijasida, narxlarning mavjud darajasida iste‘molchilik
sarflari o‘sadi. Uy va yer real qiymatining keskin kamayishi, narx umumiy
darajasining o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmagan holda iste‘molchi farovonligining
pasayishiga olib keladi.
Iste’molchining kutishi . Iste‘molchilik sarflari hajmidagi o‘zgarish, uning
narxlar va daromadlar darajasidagi kelajakdagi o‘zgarishlarni oldindan bilishiga
bog‘liq. Jumladan, agar odamlar kelajakda o‘zlarining real daromadi ko‘payadi,
deb hisoblasa, ular joriy daromadlarining ko‘proq qismini sarflashga tayyor
bo‘ladi. Natijada bu davrda iste‘molchilik sarflari ko‘payadi, jamg‘arish esa
kamayadi va yalpi talab ortadi. Aksincha, agar odamlar kelajakda o‘zlarining real
daromadlari kamayadi deb hisoblasa, ularning iste‘molchilik sarflari va demak,
yalpi talabi qisqaradi.
Xuddi shunday inflyatsiyaning kutilishi bugungi yalpi
talabni oshiradi. Chunki iste‘molchilar narxlar oshguncha tovarlarni xarid qilib
qolishga harakat qiladi. Aksincha, yaqin kelajakda narxlar pasayishining kutilishi,
bugungi iste‘mol miqdorining kamayishiga olib keladi.
Iste’molchi qarzlari . Iste‘molchi qarzlari ko‘p bo‘lganda, u joriy
daromadini unga to‘lab, o‘zlarining bugungi sarflarini qisqartirishi mumkin.
Soliq. Daromad solig‘i stavkasining kamayishi, narxlarning mavjud
darajasida iste‘molchilik sarflarini ko‘paytiradi, soliqlarning oshishi esa
iste‘molchilik sarflarini kamaytiradi.
