Tayanch tushunchalar Tovar – biron-bir naflilikka va qiymatga ega bo‘lgan ayriboshlash uchun
yaratilgan mahsulotdir.
Natural ishlab chiqarish – bunda mahsulotlar ishlab chiqaruvchining o‘z
ehtiyojlarini qondirish, ichki xo‘jalik ehtiyojlari uchun mo‘ljallanadi.
Tovar ishlab chiqarish – bunda tovarlar o‘zining iste‘moli uchun emas, balki
bozorda sotish, ayriboshlash uchun va boshqalarning iste‘molini qondirish
maqsadida ishlab chiqariladi.
Naflilik – tovarlarning kishilarning biron-bir iste‘molini qondirish layoqati.
Almashuv qiymati – bu biror turdagi tovarning boshqa turdagi tovarga
ayribosh qilinadigan miqdoriy nisbat.
Mehnat unumdorligi – ma‘lum vaqt davomida ishlab chiqarilgan mahsulot
miqdori yoki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqt bilan
aniqlanadi.
Mehnat intensivligi – mehnatning sarflanish tezligi yoki jadalligi.
Hozirgi zamon puli – tovarlarni ayriboshlashda umumiy ekvivalent rolini
bajaruvchi, umum ko‘pchilik tomonidan tan olingan va davlat tomonidan
qonuniylashtirilgan vosita.
Muhokama uchun savollar 1.
Ijtimoiy xo‘jalik shakllariga umumiy tavsif bering. Tovar ishlab chiqarish
va bozorning vujudga kelishining umumiy shart-sharoitlarini tushuntiring.
2.
Nima uchun tovarga naflilik va qiymatning birligi sifatida qaraladi?
Tovardagi bu xususiyatlar nimadan kelib chiqadi?
3.
Keyingi (oxirgi) qo‘shilgan miqdor (tovar va xizmat) nafliligi nima va
uning pasayish sababini tushuntiring.
81
4.
Tovarlarning qiymatini aniqlashga bo‘lgan quyidagi fikrlarga o‘zingizni
munosabatingizni bildiring:
a) ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari bilan belgilanadi;
b) keyingi qo‘shilgan tovarlarning nafliligi bilan aniqlanadi;
v) keyingi qo‘shilgan tovarlarning nafliligi va ishlab chiqarish xarajatlari
bilan aniqlanadi;
5.
Pulning mazmunini va vujudga kelishining umumiy shart–sharoitlarini
tushuntirib bering.
6.
Oltin va qog‘oz pullar o‘rtasidagi umumiylik va farqlarini ko‘rsatib bering:
qog‘oz va kredit pullarning qadr-qiymati va barqarorligi nima bilan belgilanadi?
