Bu g‘doy va boshqa g‘alla ekinlarining unayotgan uru g‘lari mo g‘orlashi va maysalarining ildizlari chirishi

Makkaj o‘xorini pufak qorakuya kasalligi Ustilago zeae (Besk) Under
Kasallik q o‘z g‘atuvchisi Uredinales- tartibi, bazidiomitsetlar sinfiga kiradi. Bu kasallik bilan makkaj o‘xorining hamma yer ustki qismi, ya’ni bargi, poyasi, doni yoki s o‘taning bir qismi, sultoni va tayanch ildizi kasallanadi. Kasallanish o‘simlikning hamma o‘sish davrida, asosan yosh o‘suvchi organlarida doimiy ravishda boradi. Kasallangan qismlarida shu kasallikka xos har xil shakldagi va kattalikdagi oqish kul rang, kumush rang shishlar (b o‘rtmalar) hosil b o‘ladi, keyinchalik shishlarning rangi qoramtir b o‘ladi, chunki shishlar ichidagi xlamidospora massasining rangi qoramtir - yashil rangga kiradi, shish p o‘sti pishib yetilguncha yorilmaydi.
B o‘rtmalar barglarda - asosiy tomirlar b o‘ylab poyalarda, k o‘proq b o‘ g‘imlarda r o‘vak hamda s o‘talarda - gul va don o‘rnida hosil b o‘ladi.
Etilgan b o‘rtmalarning p o‘sti yirtiladi va ichidagi xlamidosporalar t o‘kilib shamol bilan tarqaladi. Kasallikni q o‘z g‘atuvchi zamburu g‘ xlamidospora stadiyasida k o‘pincha tuproq betida qishlab chiqadi. Xlamidosporalar o‘sib, bazidiosporalar beradi. Keyinchalik bazidiosporalar kurtaklanuvchi sporidiylar hosil kiladi, ular havo orqali tarqalib, makkaj o‘xorining har xil organlariga tushadi.
Qulay sharoitda sporidiylar o‘sadi va o‘simtasi makkaj o‘xorining yosh nozik t o‘qimasiga kiradi.
Makkaj o‘xori butun o‘sish davrida, ya’ni yosh t o‘qimalar bor vaqtlarda yangidan zararlanishi mumkin.
Kasallikni q o‘z g‘atuvchi zamburu g‘ning xlamidosporalari tuproqda makkaj o‘xorining qoldiqlarida, s o‘talarida, donida qishlaydi. Agar kasallik uru g‘ orqali yuqsa, o‘simlik umuman zararlanmaydi, bunda tuproqdagi uru g‘ nishlari kasallanadi. Zamburu g‘ tanasi g‘allagullilarning boshqa xil qorakuyalari singari, butun o‘simlik b o‘ylab tarqalib makkaj o‘xorini esa faqat s o‘ta va r o‘vaklarida k o‘rinadi. S o‘ta va r o‘vaklari batamom zararlanadi.
O‘simlikni zararlashdan boshlab kasallik alomatlari paydo b o‘lguncha 7-12 kun o‘tadi. Qorakuya pufaklari 7-15 kun davomida rivojlanadi, inkubatsion davrining o‘tish vaqti bu zararlangan o‘simlik organiga, naviga, ob-havo sharoitiga bo g‘liq.
Makkaj o‘xorining pufakchasimon qorakuyasi juda zararli kasallikdir. Bunda makkaj o‘xorining k o‘k poyasi 25-50 % va s o‘talarining hosili 50-100 % kamayadi. Rivojlanishning erta stadiyasida zararlangan o‘simliklar butunlay nobud b o‘ladi, yosh o‘simliklar nobud b o‘ladi, s o‘tada don paydo b o‘lmaydi.
Sporalar tuproq harorati 8-10 °S daraja b o‘lganda o‘sa boshlaydi, bunda 98-100 % nisbiy namlik kerak.
Bir tomchi namlikda teliosporalari bir necha soat davomida o‘sadi. Optimal harorat 23-25 °S daraja b o‘lib hisoblanadi. 12 °S darajadan past haroratda sporalar o‘smaydi. O‘sayotgan teliosporalar 15-20 soatdan keyin tez o‘suvchi o‘simta - bazidiya va bir hujayrali rangsiz, ch o‘zinchoq bazidiospora hosil qiladi. Zamburu g‘ fakat vegetativ organlarni zararlaydi. Teliospora (quruklari) t o‘rt oygacha hayotchanligini y o‘qotmaydi.
Pufak qorakuya kasalligini rivojlanish darajasi tuproq namligiga bo g‘liq.
Makkaj o‘xori hosilini kamayishi katta pufakchalar paydo b o‘lsa 60 %, o‘rta pufakchalarda 25%, mayda pufaklarda esa 10-15 % ni tashkil qiladi.
Pufak qorakuya bilan kasallangan o‘simliklar bilan uy hayvonlarini oziqlantirish mumkin emas, chunki bularni tarkibida toksin (zaharli) moddalar bor.
Kollektivniy 100 TV, Dneprovskiy 247 MV, YUgoslavskiy gibrid-BTS-66 va boshqa navlar kam kasallanadi.
Qarshi kurash:
1. Hamma agrotexnika qoidalariga t o‘liq amal qilish
a) erni shudgorlash, 30-32 sm
b) O‘simlik qoldiqlaridan tozalash
v) Almashlab ekish (2-3 yilgacha) makkaj o‘xori ekmaslik
g) Su g‘orish
d) Uru g‘ni tuproq harorati 9-12 °S ga yetganida ekish
e) Urugni tuproq turiga qarab 4-5, 6-8 sm chuqurlikda ekish
j) Begona o‘tlardan tozalash
z) O‘g‘itlash (mineral va organik) k o‘proq fosforli va kaliyli
o‘ g‘itlar berish agrokimyokartogramma asosida o‘ g‘itlash
i) Uru g‘larni ekishdan oldin dorilash.