Bu vəsaitdəki fikirlər müəlliflərə aiddir və Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının (BMqT) mövqeyini əks etdirmir
Yüklə 19,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnsan alverçiləri kimləri cəlb edirlər
- İnsan alveri qurbanları haradan və haraya cəlb olunurlar
- İnsan alveri qurbanları hansı növ zorakılıq əməllərindən əziyyət çəkirlər
- Niyə insan alveri qurbanları istismar vəziyyətində qalırlar
- İnsan alveri dövrəsi nədir
- Qrafik 1: İnsan alveri dövrəsinin mərhələləri 3 İnsan alveri qurbanlarının mürəkkəb vəziyyəti
- Ailə üzvləri potensial riskdə olan qurbanlar
- İnsan alverçisi ilə yaxın və ya ailəvi əlaqələri olan qurbanlar
- İnsan alveri halları ilə bağlı cavab tədbirləri
- FƏSİL Fəsil 2: İnsan alverinin sağlamlıqla bağlı fəsadları İKİ
- Cədvəl 1: İnsan alverinin sağlamlıq riskləri və fəsadlarının icmalı 9 16
- Təhdidlər, şantaj, zorakılıq
- Narkotika aludəçiliyi Dərmanlar (qanuni və qeyri‐qanuni), spirtli içki Təhlükəli doza, narkotik və ya spirt asılılığı Sosial məhdudiyyətlər və manipulyasiya
- Qanuni müdafiədən məhrum olma
|
İnsan alverçiləri kimlərdir? Başqalarını insan alverinə cəlb edən və istismar edən şəxslər vahid profilə malik deyillər. İnsan alverçisi, qadın və ya kişi, mütəşəkkil cinayət şəbəkəsinin üzvü, kiçik ailə biznesinin tərkib hissəsi və ya insan alveri əməliyyatının daşınma, sənədləşdirmə və ya logistika məsələlərinə yardım edən həvəskar icraçı ola bilər. İnsan alverinə məruz qalan şəxsin ailə üzvləri, dostları və tanışları insan alveri və istismar prosesinin cəlbetmə və ya digər mərhələlərində iştirak və ya vasitəçilik edə bilərlər. Bəzi insan alverçiləri isə artıq digər qurbanları cəlb edən və onlara nəzarət edən keçmiş insan alveri qurbanlarıdırlar. İnsan alverçiləri kimləri cəlb edirlər? Yoxsulluq, işsizlik, müharibə, təbii fəlakətlər və ümidsizlik insan alverinə təkan verən mühüm amillərdir. Lakin insan alverçilərinin qurbanına çevrilən şəxslər həm də qismən varlı, qismən savadlı şəxslər və şəhər mərkəzlərinin sakinləri də ola bilərlər. İnsan alveri qurbanları haradan və haraya cəlb olunurlar? Çox zaman beynəlxalq insan alveri diqqət mərkəzində olsa da, insan alveri qurbanları beynəlxalq və regional səviyyədə və ya bir çox qurbanlarla bağlı təcrübələrdə olduğu kimi ölkə daxilində insan alverinə cəlb oluna bilərlər. Hər bir regionda ümumi marşrutlar mövcuddur və onların çoxu insan alveri qurbanlarını nisbətən yoxsul ərazilərdən nisbətən zəngin ərazilərə istiqamətləndirir. İnsan alveri qurbanları hansı növ zorakılıq əməllərindən əziyyət çəkirlər? İnsan alveri gizli cinayətdir və onun qurbanlarını heç də həmişə aşkar etmək mümkün olmur. O, müxtəlif vəziyyətlərdə baş verən zorakılıq formasıdır. Bəzi şəxslər döyülmə, yandırılma, zorlanma və sərbəstliyin məhdudlaşdırılması kimi kəskin fiziki işgəncələrə məruz qaldıqları halda, digərləri qurbanların özlərinə və ailə üzvlərinə (xüsusilə, uşaqlara) qarşı fiziki və verbal formada təhdid də daxil olmaqla, məcburiyyət və hədə‐qorxuya məruz qalırlar. Məcburiyyət əməllərinə şantaj, hədələmə, şəxsin polis və ya digər qurumlardan yardım ala bilməyəcəyi barədə yalanlar, immiqrasiya və ya digər cinayətlərə görə həbs olunmaqla bağlı xəbərdarlıqlar və pasport və şəxsiyyət vəsiqəsi kimi şəxsiyyəti müəyyən edən sənədlərin müsadirə edilməsi aid edilə bilər. Niyə insan alveri qurbanları istismar vəziyyətində qalırlar? İnsan alveri qurbanları çox zaman insan alverçilərinin nəzarəti altında qalmaqdan başqa variant olduğunu düşünmürlər. İnsan alverçiləri qurbanları məcbur etmək, təsir altında saxlamaq və idarə etmək üçün ümumi nəzarət taktikasından istifadə edirlər. Bu cür taktikalara bunlar daxil ola bilər: fiziki, cinsi və psixoloji zorakılıq; borc asılılığı; ailə üzvlərinə qarşı təhdidlər; yalan və aldatma; qurbanın sənədlərinin əlindən alınması, qurbanların gözlənilməz və ya asılı vəziyyətlərdə saxlanılması; və emo‐ sional təsir etmə. İnsanlar tanış olmayan ərazilərə, xüsusilə yerli dildə danışmadıqları yerlərə göndərilən zaman onlara yardım üçün haraya müraciət etmək, kimlərə etibar etmək (bir çox qurbanlar hüquq‐mühafizə orqanlarının rüşvətxor və ya laqeyd olduqları yerlərin sakinləridirlər) və ya necə yardım istəmək və ya tanımadığı şəhər və ya ucqar ərazidə necə hərəkət etməyi bilmək olduqca çətin olur. Qurbanlar qaçmaq cəhdlərinə görə işgəncələrə məruz qalacaqlarından və ya həbs edilmək və ya həbsxanaya salınmaqdan ehtiyat edə bilərlər. Vətəndaşı olduqları ölkə xaricinə aparılmış qurbanlar deportasiya olunmaqdan, borclu çıxarılmaqdan və vəd edilən vəsaitləri ala bilməməkdən qorxa bilərlər. Paradoksal cəhət ondan ibarətdir ki, bir çox qurbanlar çox zaman məhz onları istismar edən şəxslərin əli ilə təhlükəsiz şəkildə evlərinə qaytarılacaqlarına ümid edirlər. İnsan alveri dövrəsi nədir? İnsan alveri ayrı‐ayrı əməldən deyil, daha çox bir proses kimi qəbul edilir (bax: Qrafik 1). 2 İnsan alveri dövrəsi səfər öncəsi və ya cəlbetmə mərhələsi ilə başlanır və səfər və təyinat/istismar mərhələləri ilə davam edir. Azad edildikdən və ya istismar müddəti başa çatdıqdan sonra qurbanlar çox zaman hakimiyyət orqanları tərəfindən qəbul edilir və/yaxud saxlanılır, daha sonra isə inteqrasiya (təyinat yerində qaldıqda) və təkrar inteqrasiya (ölkəyə geri döndükdə) mərhələlərinə qədəm qoyurlar. Bu dövrün hər bir mərhələsi qurbanın 8 İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD sağlamlığına risklər yaratmaqla yanaşı, həmçinin səhiyyə işçiləri və digər şəxslər üçün informasiya və yardım müdaxiləsi həyata keçirmək imkanları yaradır. Qrafik 1: İnsan alveri dövrəsinin mərhələləri 3 İnsan alveri qurbanlarının mürəkkəb vəziyyəti İnsan alveri qurbanlarının vəziyyəti demək olar ki, həmişə mürəkkəbdir. İnsan alverçisinin nəzarəti altında, qaçmağa cəhd göstərmə və ya insan alveri vəziyyətindən xilas olub‐olmamasından asılı olmayaraq, insan alveri qurbanları ümumiyyətlə, çətin fiziki, psixoloji, sosial, hüquqi və bunlardan heç də az əhəmiyyət kəsb etməyən maliyyə vəziyyətində olurlar. İnsan alverinə məruz qalmış şəxslərə tibbi yardım göstərmək baxımından, dünyaya onların gözü ilə baxmağa cəhd göstərmək faydalıdır. Hələ də insan alveri vəziyyətində olan şəxslər: 4 l “insan alveri”nin nə olduğunu bilməyə və ya başa düşməyə bilərlər. l məhdud şəxsi azadlıqlara malik ola və özlərini çıxış yolu olmayan tələyə düşmüş kimi hiss edə bilərlər. l borclarını ödəmək üçün təzyiq altında işləyə və ya ailələrinin ağır maliyyə yükünü hiss edə bilərlər. l insan alverçiləri və ya “işəgötürənlər” tərəfindən işgəncəyə məruz qalmaqdan qorxa bilərlər. l qeyri‐rəsmi sektorda, qeyri‐qanuni sahədə, qeyri‐sağlam, zərərli və yaxud təhlükəli şəraitdə işləyə bilərlər. l hüquqi statusları onları narahat edə bilər. l müntəzəm olaraq bir yerdən digər yerə, bir iş sahəsindən digər iş sahəsinə köçürülə bilərlər. l insan alverçiləri və ya işəgötürənlər tərəfindən cərimələrə və yaxud cəzalara məruz qala bilərlər. l hüquqi statusu, yaşı, mənşə ölkəsi, ailəsi və ya insan alverçisi ilə əlaqələri haqqında yalan söyləyə bilər. l xüsusilə insan alverçiləri ailəsinin yerini bildikdə, ailəsinin təhlükəsizliyi və rifahı ilə bağlı narahatlıq keçirə bilər. l onların yaddaşına, başqalarına etibar etmək, müvafiq reaksiya vermək, riskləri qiymətləndirmək 9 İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD 2 Bu bölmə C. Zimmerman və digər müəlliflərin 2003‐cü ildə London Gigiyena və Tropik Təbabət Məktəbi tərəfindən Lon‐ donda nəşr edilmiş “Qadın və yeniyetmələrin insan alverinə məruz qalmasının sağlamlıq riskləri və fəsadları: Avropada aparılmış araşdırmanın nəticələri” adlı araşdırmada yer almış konseptual modellər və araşdırma nəticələrinə əsaslanır. 3 C. Zimmerman və digər müəlliflərin 2003‐cü ildə London Gigiyena və Tropik Təbabət Məktəbi tərəfindən Londonda nəşr edilmiş “Qadın və yeniyetmələrin insan alverinə məruz qalmasının sağlamlıq riskləri və fəsadları: Avropada aparılmış araşdırmanın nəticələri” adlı araşdırmada yer almış konseptual modellər və araşdırma nəticələrinə əsaslanır 4 2003‐cü ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən Cenevrədə nəşr edilmiş C. Zimmerman və C. Watts‐ın müəllifliyi ilə “İnsan alverinə məruz qalmış qadınların müsahibə olunması üçün ÜST‐nin Etika və Təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı Töv ‐ siyə ləri” adlı araşdırma materialları əsasında hazırlanmışdır. Səfərqabağı/ cəlbolunma Səfər Təyinat/ istismar Qəbul/ həbs İnteqrasiya/ reinteqrasiya və yardım istəmək və ya yardımları qəbul etmək qabiliyyətlərinə təsir göstərən travmatik reak‐ siyalardan əziyyət çəkə bilərlər. l vəziyyətə yalnız müvəqqətilik prizmasından yanaşa və nəhayətdə kifayət qədər gəlir əldə etməklə bağlı gələcək xülyalar qura bilərlər. l səhiyyə işçiləri də daxil olmaqla, hər hansı səviyyədə rəsmi şəxslərdən ehtiyatlana bilərlər. l başlarına gələnlərdə qınanmamaq üçün zəmanət axtara bilərlər. İnsan alveri vəziyyətindən xilas olmuş şəxslər: 5 l hələ də insan alveri vəziyyətində olan şəxslərin keçirdikləri hisslərin çoxunu keçirə bilərlər (bax: yuxarıda). l təqib edildiklərini, izlənildiklərini və özlərindən və ya ailə üzvlərindən intiqam alınacağını hiss edə (və ya düşünə) bilərlər. l ödənilməmiş borcları və yaxud cüzi maliyyə resursları ola bilər. l qeyri‐sabit yaşayış şəraitləri, müvəqqəti yaşayış yerləri ola bilər, evdən çıxarılmağın və ya depor‐ tasiya olunmağın qaçılmaz olduğundan və ya sənədsiz qalmaqdan qorxa bilərlər. l evə qayıtmağı arzulaya, lakin pulları olmaya bilər. l məhrumiyyətlər, təhqiramiz və ya təhlükəli keçmiş hallar səbəbindən evə qayıtmağı istəməyə bilərlər. l başlarına gələnləri dostlarından, ailə üzvlərindən və başqalarından gizlədə bilərlər. l özlərini xəcalətli və ləkələnmiş hiss edə bilərlər. l başlarına gələnlər sayəsində özlərini müstəqil və qüvvətlənmiş hiss edə və onlarla qurban kimi rəftar olunmasını arzu etməyə bilərlər. l insan alverçilərinə qarşı məhkəmə istintaqında iştirak etməklə bağlı üzərlərində təzyiq və ya bu cür iştirakla bağlı təhlükə hiss edə bilərlər. l insan alverçilərinin yanına qayıtmaqdan savayı heç bir alternativ olmadığını hesab edə bilərlər. l fiziki, cinsi, psixoloji və sosial fəaliyyətlərinə təsir göstərən kəskin stres reaksiyalarını yaşamağa davam edə bilərlər. l keçmişdən danışmağın onları keçmişə qaytardığını hesab edə bilərlər. l maliyyə vəziyyəti, hüquqi statusu, dil maneələri, logistika məsələləri ilə bağlı problemlər və ya müsadirə edilmə səbəbindən səhiyyə və ya digər resurslardan istifadə etmək iqtidarında olmaya bilərlər. Bu reaksiyaların hər hansı biri insan alveri qurbanı üçün yardım əldə etmək istəyini çətinləşdirə bilər. Qurban tibbi yardımdan faydalanmaq imkanı əldə etdikdən sonra bu həssaslıqlar, xüsusilə utanma hissi aşkar narahatlıq, üzücü suallar və stresli ruh düşkünlüyü yarada bilər. İnsan alverinə məruz qalmış şəxslər başlarına gələnlərə görə qınanmayacaqlarından əmin olmaq istəyirlər. Onlar həmçinin başqaları tərəfindən hörmət və qəbul olunmaq hissini bərpa etməlidirlər. Xüsusi çətinliklər İnsan alverçisi ilə qurban arasında mövcud olan bəzi vəziyyətlər xüsusilə mürəkkəbdir və insan alveri qurbanları ilə iş zamanı spesifik problemlər yarada bilər. İnsan alverinə məruz qalmış şəxsin öz məlumatlarını açıqlamasına 10 İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD 5 Yenə orada mane olan və ya onları özləri, mövcud vəziyyətləri, niyyətləri və ya ailələri haqqında təfərrüatları təhrif etmələrinə vadar edə biləcək bir çox səbəblər vardır. l Ailə üzvləri potensial riskdə olan qurbanlar: Qurbanların çox zaman ailə üzvləri, xüsusilə də uşaqları olur və bu da öz təhlükəsizlikləri və rifahları haqqında qərarlar da daxil olmaqla, onların qərar qəbuletməsinə ciddi təsir göstərə bilər. l İnsan alverçisi ilə yaxın və ya ailəvi əlaqələri olan qurbanlar: Bəzi hallarda, qurbanların insan alverçisi ilə şəxsi əlaqələri ola bilər. Qadının onu istismar edən şəxslə hal‐hazırda və ya keçmişdə romantik əlaqələri ola bilər. Uşaqlar ailə üzvü və ya valideyn hesab etdikləri şəxslər tərəfindən is‐ tismar edilə bilərlər. l Qurban‐cinayətkar: Qurbanlar insan alveri qurbanı olmaq vəziyyətindən “çıxaraq” insan alveri qurbanlarını cəlb edən və ya idarə edən şəxsə çevrilə bilər. Bu vəziyyətlərin hər biri yardımın göstərilməsini və qəbulunu çətinləşdirə bilər. İnsan alveri qurbanı üçün bu hallar davam edən qorxu və ya gələcəklə bağlı təhdidlər və tərəddüdlü niyyətlər kimi ikiqat problemlər yarada bilər. Səhiyyə işçiləri xəstələrin təyin olunan müayinələrə gəlməməsi və müalicə şərtlərinə riayət etməməsi və ya xəstələrin sağlamlıq ehtiyaclarının digər dəstək ehtiyaclarına mane olması vəziyyətləri ilə rastlaşa bilərlər. İnsan alveri halları ilə bağlı cavab tədbirləri İnsan alveri halları ilə bağlı cavab tədbirləri adətən qabaqlayıcı tədbirlər, müdafiə tədbirləri və cinayət təqibi kimi tanınan üç geniş sahəni əhatə edir. Qabaqlayıcı tədbirlərə, məsələn, potensial insan alveri qurbanlarını, məsələn, əməkçi miqrantların istismarının qarşısını almaq məqsədilə həyata keçirilən maarifləndirmə və məlumatlandırma tədbirləri daxildir. Müdafiə tədbirləri qurbanlara yardım etmək və onların təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi daşıyan dəstək mexanizmlərini və resurslarını əhatə edir. Cinayət təqibi hüquq‐mühafizə orqanları ilə bağlıdır və insan alverində iştirak edən cinayətkarları müəyyənləşdirmək, həbs etmək və cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək məqsədi daşıyır. Aşağıdakı fəsildə insan alverinin yaratdığı sağlamlıq riskləri və fəsadları ilə bağlı bəzi dəlillər təsvir edilir və tibbi xidmətlərin göstərilməsi ilə bağlı məqamlar müzakirə edilir. 11 İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD FƏSİL Fəsil 2: İnsan alverinin sağlamlıqla bağlı fəsadları İKİ Fəsil 2: İnsan alverinin sağlamlıqla bağlı fəsadları İnsan alveri qurbanları yüngül və ya kəskin sağlamlıq problemlərindən əziyyət çəkə bilərlər, lakin çox az qurban heç bir zərərə məruz qalmaya bilər. Bir çox qurban kəskin, üzücü və çox zaman uzunmüddətli xəsarət və xəstəliklərdən əziyyət çəkirlər. Zorakılıq, məhrumiyyət və stres və ya dəhşət dolu vəziyyətlər hamısı insan alverinin nişanələridirlər. BMT‐nin “ Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı” Konvensiyasını tamamlayan “İnsan alverinin, xüsusən qadın və uşaq alverinin qarşısının alınması, aradan qaldırılması və cəzalandırılması haqqında” Protokolu [Maddə 6 (3)] “Hər bir iştirakçı dövlət, müvafiq hallarda, qeyri‐hökumət təşkilatları, digər müvafiq təşkilatlar və vətəndaş cəmiyyətinin digər üzvləri ilə əməkdaşlıq da daxil olmaqla, insan alveri qurbanlarının fiziki, psixoloji və sosial reabilitasiyasını təmin etmək məqsədilə, xüsusilə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsinin mümkünlüyünü nəzərdən keçirməlidir: (a) müvafiq mənzil təminatı; (b) insan alveri qurbanlarının başa düşdükləri dildə xüsusilə onların hüquqlarına dair məsləhət və infor‐ masiya təminatı; (c) tibbi, psixoloji və maddi yardım; və (d) məşğulluq, təhsil və təlim imkanları. 6 Bundan əlavə, 6 (4) bəndində həmçinin xüsusi həssas qrupların ehtiyacları müəyyən edilmişdir: “Hər bir iştirakçı dövlət bu maddənin müddəalarının tətbiqi zamanı müvafiq mənzil, təhsil və tibbi yardım da daxil olmaqla, insan alveri qurbanlarının yaş, cins və spesifik ehtiyaclarını, xüsusilə uşaqların spesifik ehtiyaclarını nəzərə almalıdır.” 7 Bu Protokolun tələblərinə riayət etmək baxımından, tibbi işçiləri və digər tibbi xidmət təchizatçıları insan alverinə məruz qalmış şəxslərin tibbi yardım tələbatı ilə bağlı zəncirin mühüm halqalarıdırlar. İnsan alveri qurbanlarının xəstəliklərinin simptomları adətən onların insan alveri prosesində üzləşmiş olduqları sağlamlıq risklərinin məcmu təsirlərini əks etdirdiyindən, qurbanların çox vaxt tibbi yardım ehtiyaclarını müəyyənləşdirmək çətin olur (bax: Fəsil 1, Qrafik 1). Mövcud faktlar göstərir ki, insan alverinə məruz qalmış əksər insanlar istismardan əvvəl, istismar zamanı və hətta istismardan sonra sağlamlıq risklərinə məruz qalır, məsələn, saxlama mərkəzlərində, yaxud həbsxanalarda saxlanılarkən və ya küçədə qalarkən tibbi yardım imkanından məhrum edilirlər. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, tibbi yardımın göstərilməsi “qeyri‐əlverişli mühit” adlandırıla biləcək mühit səbəbindən (məsələn, xəstələr qapalı yerlərdə saxlanıldıqda və ya tibbi xidmətlərin dövlət tərəfindən təmin edilmədiyi ərazilərdə, hüquq‐ 15 İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD 6 BMT‐nin “Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı” Konvensiyasını tamamlayan “İnsan alverinin, xüsusən qadın və uşaq alverinin qarşısının alınması, aradan qaldırılması və cəzalandırılması haqqında” Protokolu, ABŞ, Nyu York, 2000. Bax: http://untreaty.un.org/English/TreatyEvent2003/Texts/treaty2E.pdf 7 Yenə orada mühafizə orqanlarına etibar etmək mümkün olmayan 8 ,deportasiya və ya köçürülmə prosedurları qeyri‐müəyyən olan yerlərdə yaşayarkən) də çətinləşə bilər. Cədvəl 1‐də insan alveri qurbanlarının sağlamlıq risklərinin, eləcə də onların nəticələrinin bəzi əsas kateqoriyaları əks olunmuşdur. Onların çoxu xüsusilə ən çox fiziki, cinsi və sosial sağlamlıq riskləri ilə bağlı olan psixoloji xəstəliklərlə üst‐üstə düşür. Cədvəl 1: İnsan alverinin sağlamlıq riskləri və fəsadlarının icmalı 9 16 İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD SAĞLAMLIQ RİSKLƏRİ POTENSİAL FƏSADLAR Fiziki zorakılıq, məhrumiyyət Fiziki sağlamlıq problemləri, həmçinin, ölüm, kontuziyalar, kəsiklər, yanıqlar, sınmış sümüklər Təhdidlər, şantaj, zorakılıq Psixi sağlamlıq problemləri, həmçinin intihar düşüncəsi və cəhdləri, depressiya, qorxu, düşmənçilik, keçmişin acı xatirələri və hadisələri təkrar canlandırma simptomları Cinsi zorakılıq Cinsi yolla ötürülən infeksiyalar (o cümlədən QİÇS), çanaq üzvlərinin iltihabi xəstəlikləri, sonsuzluq, vaginal yara, arzu olunmaz hamiləlik, təhlükəli abort, zəif reproduktiv sağlamlıq Narkotika aludəçiliyi Dərmanlar (qanuni və qeyri‐qanuni), spirtli içki Təhlükəli doza, narkotik və ya spirt asılılığı Sosial məhdudiyyətlər və manipulyasiya və mənəvi zorakılıq Psixoloji stres, tibbi xidmətlərdən istifadə imkanının olmaması İqtisadi istismar Borc asılılığı, aldadıcı haqq‐hesab Cüzi qida və ya maye, temperatur nəzarəti, yarıtmaz sanitariya şəraiti, borcları ödəmək üçün riskə getmək, tibbi xidmət mü qa bilində ödəniş etmək üçün kifayət qədər vəsaitin olmaması Qanuni müdafiədən məhrum olma Məcburi qanunsuz fəaliyyətlər, sənədlərin müsadirəsi Xidmətlərdən istifadənin məhdudlaşdırılması və ya tərəddüd nəticəsində sağlıq durumunun pisləşməsi və vəziyyətin kəskinləşməsi Peşə təhlükələri (bax: Cədvəl 2) Təhlükəli iş şəraiti, yarıtmaz təlim və ya avadanlıq, kimyəvi, bakterial və ya fiziki təhlükələrə məruz qalmaq Susuzlaşdırma, fiziki zədə, bakterial infeksiyalar, həddən çox istiliyə və ya soyuğa məruz qalmaq, kəsilmiş və ya am‐ putasiya edilmiş ətraflar Təcrid vəziyyəti Təcrid, ayrı‐seçkilik, dil və mədəni maneələr, qəliz logistika (məsələn, nəqliyyat sistemləri, inzibati prosedurlar) da daxil olmaqla, struktur və sosial maneələr. Diqqətsizlik səbəbindən xəsarətlər və ya infeksiyalar, üzücü şərait, psixo‐sosial sağlamlıq problemləri 8 Polis və hüquq‐mühafizə orqanlarının digər üzvləri insan alverinə qarşı mübarizə aparan əsas şəxslər olsalar da, bəzən ayrı‐ ayrı polis əməkdaşları insan alveri ilə məşğul olan cinayətkar şəbəkələrdə iştirak edirlər. Daha ətraflı məlumat üçün Tədbirlər Planı 17‐yə baxın. 8 Bu bölmə C. Zimmerman və digər müəlliflərin 2003‐cü ildə London Gigiyena və Tropik Təbabət Məktəbi tərəfindən Lon‐ donda nəşr edilmiş Qadın və yeniyetmələrin insan alverinə məruz qalmasının sağlamlıq riskləri və fəsadları: Avropada aparılmış araşdırmanın nəticələri adlı araşdırmada yer almış konseptual modellər və araşdırma nəticələrinə əsaslanır. Xəstənin sağlamlığına olan təsirlərə əvvəlcədən mövcud olmuş xroniki və ya irsi xəstəliklər, yoluxucu xəstəliklərə tutulma, təkrarlanan fiziki, cinsi və psixoloji zorakılıq, xroniki çatışmamazlıq, əməyin istismarının müxtəlif formaları ilə bağlı zərərlər və xəstəliklərin diaqnoz və tibbi yardım imkanlarının olmaması nəticəsində kəskinləşməsi daxil ola bilər. İşgəncə qurbanlarında olduğu kimi, insan alverinə məruz qalmış şəxslər də çox güman ki, çoxsaylı fiziki və ya psixoloji xəsarət və xəstəliklərin daşıyıcısıdırlar və müxtəlif simptomlardan şikayət edirlər. İnsan alverinə məruz qalan və istismar olunan şəxslər çox zaman cəmiyyətdən təcrid olunmuş şəkildə yaşayır və işləyirlər. Onlar çox zaman ayrı‐seçkilik və laqeydliklə üzləşirlər və onların səhiyyə və təhlükəsizlik resurslarına çıxış imkanları məhdud olur. Əsas xidmətlərə, demək olar ki, yaxın düşə bilməyən bu qrup şəxslərə tibbi yardım göstərmək üçün səhiyyə işçiləri tərəfindən birgə səylər tələb olunur. İ nsan alveri qurbanlarının sağlamlıq göstəriciləri Hal‐hazırda insan alveri qurbanlarının sağlamlığı haqqında məhdud tədqiqat məlumatları mövcuddur. Onların sağlamlığına dair ən çox mövcud olan faktlar insan alveri vəziyyətindən xilas olduqdan sonra tibbi xidmətlərdən yararlanan şəxslərin sağlamlıq vəziyyətini əks etdirir və əsasən cinsi istismar məqsədilə insan alverinə cəlb edilən qadın və qızlarla bağlıdır. Mövcud biliklər göstərir ki, misal üçün insan alverinə cəlb edilməzdən əvvəl qadın və ya qız qurbanların yarıdan çoxu fiziki və/yaxud cinsi istismara məruz qalmış ola bilər. Bu zorakılıq tarixçəsi, əslində, qurbanların tora düşməklə bağlı risk qrupunda olmasına təsir göstərir və güman ki, insan alveri vəziyyətindən xilas olduqdan sonra onların sağlamlıq problemlərini daha da artırmış olacaq. Qadın və qızların ifadələri göstərir ki, insan alveri vəziyyətindən xilas olduqdan sonra ən çox rast gəlinən simp‐ tomlara və problemlərə aşağıdakılar daxildir: l baş ağrıları (ən geniş yayılmış və davamlı fiziki simptomlardan biridir); l yorğunluq; l başgicəllənmə; l yaddaş itkisi; l cinsi yolla keçən infeksiyalar; l qarın ağrısı; l bel ağrısı; l diş problemləri. Daha tez‐tez rast gəlinən digər sağlamlıq problemlərinə arıqlama, qidalanmanın pozulması, yu xunun pozulması və yuxusuzluq daxildir. Cinsi istismardan başqa sahələrdə insan alveri qurbanına çevrilmiş şəxslərlə bağlı araşdırmalara əsaslanan məlumatlar hal‐hazırda azdır. Dünyadakı yardım təşkilatlarının hesabatlarında göstərilir ki, qurbanlar iş yerləri və yaşayış şəraiti ilə bağlı çoxsaylı təhlükələr yaradan yüksək risk vəziyyətlərinə məcbur edilirlər. Bu cür istismar vəziyyətlərində sağlamlıq və təhlükəsizlik standartları ümumiyyətlə olduqca aşağıdır. İstismar vəziyyətlərinə düşən şəxslər haradan yardım istəyəcəklərini bilmədiklərindən öz vəziyyətləri barədə susa və nəhayətdə vəd olunan gəliri əldə etmək ümidi ilə dözməyə səy göstərə bilərlər. Cədvəl 2‐də əməyin istismarının ən çox baş verdiyi sahələr və əməklə bağlı ümumi sağlamlıq riskləri və fəsadları haqqında nümunələr verilmişdir. Yüklə 19,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|