Bu vəsaitdəki fikirlər müəlliflərə aiddir və Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının (BMqT) mövqeyini əks etdirmir

82
İnsan alveri̇ qurbanlarina ti̇bbi̇ xi̇dmətləri̇n göstəri̇lməsi̇
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD

Xəstələrin məxfiliyi bütün klinik şəraitlərdə vacibdir, lakin insan alveri qurbanları ilə iş məhkəmə‐tibbi
ekspertiza cəhətlərinə malik olduğundan, onlarla işləyən zaman əlavə əhəmiyyətə malikdir.
l
Emosional çətinliklər həll olunmamış olaraq qalırsa, psixoloji müalicə üçün müraciət edin.
Yorğunluq və ya tükənmə əlamətlərinin müəyyənləşdirilməsi
Aşağıda insan alveri qurbanları ilə klinik işin sizə təsir edib‐etmədiyini müəyyənləşdirməyə kömək edə biləcək
bəzi ilkin əlamətlər verilmişdir:
l
Xroniki yorğunluq – tükənmə, yorğunluq və fiziki enerjinin azalması hissi;
l
Tələb edən şəxslərə qarşı qəzəblənmək;
l
Tələblərə dözdüyünə görə özünütənqid;
l
Sinizm, neqativ köklənmək və qıcıqlanmaq;
l
Təklənmək hissi;
l
Zahirən önəmsiz görünən məsələlərə görə asanlıqla özündən çıxmaq;
l
Tez‐tez baş ağrıları və mədə‐bağırsaq problemləri;
l
Arıqlama və ya kökəlmə;
l
Yuxusuzluq və depressiya;
l
Nəfəs darlığı;
l
Şübhə hissi;
l
Acizlik hissi;
l
Həddən artıq riskə getmək;
Bu simptomların bəziləri sizdə varsa, mərhəmət yorğunluğu şkalasını (aşağıdakı) doldura bilərsiniz. Həmin
şkaladan siz mərhəmət yorğunluğu, ikinci dərəcəli travma və işdə emosional tükənmə sindromunu
qiymətləndirmək üçün istifadə edə bilərsiniz.
Mərhəmət yorğunluğu problemini necə həll etməli?
İşinizin sizə mənfi təsir etdiyini düşünürsünüzsə və mərhəmət yorğunluğu, ikinci dərəcəli travma və ya işdə emo‐
sional tükənmə sindromundan əziyyət çəkirsinizsə, bunu kuratorunuzla müzakirə edin. Bu çətinliklərin
əlamətlərini gözardı etməyin, çünki onları aradan qaldırmayınca sizdən əl çəkməyəcəklər. Əgər siz menecer və
ya klinikanın rəhbər işçisisinizsə və işçilərdə konkret simptomlar müşahidə edirsinizsə, siz də öz növbənizdə bunu
gözardı etməməlisiniz. Səhiyyə işçisi və onun kuratoru arasında mümkün qədər qısa müddətdə görüş təşkil
olunmalıdır. Görüşün məqsədi səhiyyə işçisinin ehtiyaclarını qiymətləndirmək və klinik iş yükünü nəzərə almaqla
onları cavablandırmaq yollarını müəyyən ləş dir məkdir. Görüşdə aparılan müzakirə aşağıdakı məsələləri əhatə
etməlidir:
l
Peşə sağlamlığı üzrə tibb bacısı və ya həkim varsa, səhiyyə işçisinin onlara istiqamətlən di ril məsinin
müzakirə edilməsi.
l
Müəssisədə peşə sağlamlığı ilə bağlı personal yoxdursa, səhiyyə işçisinin cari vəzifələrini nəzərdən keçirin
və səhiyyə işçisinin xəstələrə xidmət göstərməkdə davam edib‐etməyəcəyinin və nə qədər davam
edəcəyinin razılaşdırılması.
l
Səhiyyə işçisinə kimlərin müvafiq dəstək və məsləhət təmin edə biləcəyinin müzakirə edilməsi.
l
Səhiyyə işçisinin qarşılaşdığı çətinliklərlə bağlı kimə məlumat veriləcəyinin razılaşdırılması.
l
Səhiyyə işçisinin mövcud vəziyyətinin yaxşılaşması və ya ona göstərilən tibbi yardım planını və iş təsvirini
müzakirə etmək üçün görüşün təşkil edilməsi.
83
İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD

Mərhəmət yorğunluğu şkalası 
34
İş/şəxsi həyat vəziyyətinizlə bağlı aşağıdakı fikirləri nəzərdən keçirin. 1‐dən 10‐a qədər rəqəmdən istifadə etməklə,
sizin vəziyyətinizi ən çox əks etdirən rəqəmi qeyd edin:
Şkala üç yarımşkaladan ibarətdir: ikinci dərəcəli travma (c, e, h, j və l bəndi); işdə emosional tükənmə sindromu
(a, b, d, f, g, i, k və m bəndi); və xroniki yorğunluq (bütün bəndlər). Şkala ilə bağlı hal‐hazırda heç bir hüdud balı
mövcud deyil, lakin yüksək bal göstərilmiş vəziyyətlərə işarə edir. Şkala vasitəsilə monitorinq aparıla bilər.
İSTİNADLAR VƏ RESURSLAR
Adams, R. E. və digərləri
2006
“Compassion fatigue and psychological distress among social workers: a validation study”, Amer‐
ican Journal of Orthopsychiatry, vol. 76, no. 1, January 2006, pp. 103‐108. ("Sosial işçilər arasında
mərhəmət yorğunluğu və psixoloji stres: qiymətləndirmə araşdırması", Amerika Ortopsixiatriya
Jurnalı, 76‐cı buraxılış, № 1, yanvar 2006, səh. 103‐108.)
Figley, C.R. (Ed.)
2002
Treating Compassion Fatigue, part of Psychological Stress Series, Brunner‐Routledge Press, New
York, NY, USA, 2002. (Mərhəmət yorğunluğunun müalicəsi, Psixoloji Stres Seriyasının bir hissəsi,
Brunner‐Routledge Nəşriyyatı, Nyu‐York, NY, ABŞ, 2002)
84
İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD
34
Adams, R.E. və digərləri, "Sosial işçilər arasında mərhəmət yorğunluğu və psixoloji stres: qiymətləndirmə araşdırması",
Amerika Ortopsixiatriya Jurnalı, 76‐cı buraxılış, № 1, yanvar 2006, səh. 103‐108
Heç vaxt / nadir hallarda
Çox tez‐tez
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
____ a. İşimin məni məngənəyə saldığını hiss edirəm.
____ b. Həyatdakı məqsədlərimə nail ola bilməmək fikri məni tərk etmir.
____ c. Müştərilərimin vəziyyəti gözümün önündən getmir.
____ d. İşdə uğursuz olduğumu hiss edirəm.
____ e. Müştərimin yuxularına oxşar narahat yuxular görürəm.
____ f. Müştərilərlə/xəstələrlə iş ilə bağlı özümdə ümidsizlik hiss edirəm.
____ g. İşimlə bağlı tez‐tez özümü zəif, yorğun və tükənmiş hiss edirəm.
____ h. Xüsusilə çətin müştərilərlə/xəstələrlə işlədikdən sonra beynimdən 
çıxmayan fikirlər məni bürüyür.
____ i. İşimlə əlaqədar depressiya hiss edirəm.
____ j. Müştəri/xəstə ilə işləyərkən qəfildən və qeyri‐ixtiyari dəhşətli hadisələr 
yadıma düşür.
____ k. İşimi şəxsi həyatımdan ayrı tuta bilmirəm.
____ l. Müştərinin başına gələn travmatik hadisələrdən yuxum ərşə çəkilib.
____ m. İşimlə bağlı dəyərsizlik, məyusluq və ya narazılıq hissi keçirirəm.

TƏDBİR
LƏR
Tədbirlər Planı 9:
Xəstəyə aid məlumatlar
və fayllar
PLANI
DOQQUZ

Tədbirlər Planı 9:
Xəstəyə aid məlumatlar və fayllar
ƏSASLANDIRMA
Əksər səhiyyə işçiləri xəstənin tibbi faylları və xəstənin məxfiliyi ilə bağlı qaydaları tətbiq etsələr də, insan alveri
qurbanlarına tibbi xidmət göstərən şəxslər qurbanlarla əlaqədar yazılı, elektron və şifahi şəkildə ötürülən
məlumatlar üçün əlavə təhlükəsizlik tədbirləri müəyyənləşdirməlidirlər.
“Sağlamlıq vəziyyəti haqqında məlumatlara insan alveri qurbanının fiziki, əqli və sosial
sağlamlığı ilə bağlı bütün faktlar daxildir. Səhiyyə informasiya sistemi səhiyyə
məlumatlarını toplamaq, təşkil etmək, saxlamaq və ötürmək üsuludur.”
35
Xəstə ilə bağlı bütün məlumatlar, məlumatların toplanma, saxlanma və ötürülmə üsulu dəqiq diaqnoz və müalicə
baxımından vacibdir.
36
İnsan alveri qurbanlarının digər xidmət təminatçılarına yönləndirilərkən və/yaxud ilkin
tibbi yardım yerindən (məsələn, beynəlxalq səviyyədə) köçürülərkən və ya bir, yaxud bir neçə məhkəmə icraatında
iştirak edərkən təhlükəsizlik risklərilə üzləşəcəkləri xüsusilə mümkün olunduğundan, hər bir şəxsin təhlükəsizliyini
və növbəti və gələcək tibbi yardımın keyfiyyətini təmin etmək məqsədilə məlumatların təhlükəsiz idarəolunması
prosedurlarına riayət etmək xüsusilə vacibdir. İnsan alveri hallarında mütəşəkkil cinayətkar qruplar iştirak edə
bilər. Tibbi məlumatlardan məhkəmədə, yaxud sığınacaqla bağlı müraciətə dəstək vermək və ya onu rədd etmək
üçün istifadə edilə bilər. Qeyd edək ki, xəstənin sənədləri həm də tibbi yardım təminatında iştirak edən tibbi
personalı müəyyən etmək üçün istifadə edilə bilər.
İnsan alveri qurbanlarının tibbi məlumatlarının idarə edilməsi ilə bağlı əsas anlayışlar bunlardır: gizlilik, məxfilik
və təhlükəsizlik (bax: Fəsil 3). Bu anlayışlar ümumiyyətlə insan alveri ilə bağlı məlumatların, xüsusilə isə həssas
tibbi məlumatların (məsələn, İİV) istifadə olunması baxımından fundamental prinsiplərdir.
37
Məxfilik dedikdə
xəstələrə aid məlumatların verilmə üsullarına nəzarət etmək, həmin məlumatlardan istifadə etmək və onların
əlçatanlığı ilə bağlı hüquqlar nəzərdə tutulur. Məxfilik dedikdə xəstələrin onlara aid məlumatlara kimlərin çıxışının
olub‐olmadığını müəyyənləşdirmək hüququ və insan alveri qurbanları üçün anonimliyin əhəmiyyəti nəzərdə tu‐
tulur. Təhlükəsizlik dedikdə xəstələrə aid məlumatların toplanması, saxlanması, ötürülməsi və istifadəsi zamanı
onların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi nəzərdə tutulur.
İnsan alveri qurbanlarına aid məlumatların idarə edilməsində xəstələrin öz şəxsi məlumatlarını qorumaq və on‐
lardan istifadə etmək hüquqlarını və səhiyyə işçilərinin tibbi yardım göstərən zaman şəxsi məlumatları toplamaq,
istifadə etmək və açıqlamaq ehtiyaclarını nəzərə almaq və balanslaşdırmaq vacibdir. İİV‐lə bağlı məlumatların
məxfiliyini və təhlükəsizliyini qorumaq mexanizmi insan alveri qurbanlarına aid tibbi məlumatların idarə olunması
mexanizmlərinə dair yaxşı nümunə kimi çıxış edir.
38
35
Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı (2007), səh. 256
36
Yenə orada., s. 255.
37
Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı, UNAIDS, İİÇ məlumatlarının qorunması və məxfiliyi haqqında qaydalar: 15‐17 may 2006‐
ci il tarixlərində İsveçrənin Cenevrə şəhərində keçirilmiş seminarın materiallarından, aralıq qaydalar, UNAIDS, Cenevrə, 15
may 2007
38
Tibb işçiləri həmçinin həssas tibbi məlumatların müxtəlif formalarının çalışdıqları tibb müəssisəsində idarəolunma
üsullarına istinad etməlidirlər.
87
İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD

Bu tədbirlər planı insan alveri qurbanları və ya potensial qurbanları ilə bağlı məlumatların idarə toplanması,
saxlanması, ötürülməsi və təhlükəsizliyi məsələlərini əhatə edir və insan alveri qurbanlarının tibbi məlumatlarının
idarə olunmasını həyata keçirməklə bağlı tədbirləri əks etdirir. Bu Tədbirlər Planı 7 və 10‐cu Tədbirlər Planı ilə
paralel nəzərdən keçirilməlidir.
ZƏRURİ TƏDBİRLƏR
39
Məlumatların idarə olunması üçün vacib prinsiplərə sadiq qalmaqla yanaşı, səhiyyə işçiləri həm də xəstəyə tibbi
yardım göstərilərkən və hətta daha sonra xüsusi tədbirlər həyata keçirməlidirlər. Xəstənin məlumatlarının
qorunmasında çox zaman səhiyyə müəssisəsinin bir sıra əməkdaşları (məsələn, qəbul şöbəsinin işçiləri, tibb
bacıları, həkimlər, məsləhətçilər, menecerlər, məlumatları daxil edən işçilər və digərləri) iştirak edir. İnsan alveri
qurbanları ilə ünsiyyət, məlumatların idarə edilməsi və ya məlumatlarının ötürülməsində potensial rolu olan hər
bir şəxs xəstəyə aid məlumatlara tətbiq edilən qayda və prosedurlar haqqında xəbərdar edilməlidir.
Xəstəyə aid məlumatların idarə edilməsinin bir neçə mərhələsi vardır. Ehtiyat tədbirlərinin bir çoxu xəstələrə aid
bütün məlumatlar üçün eynidir. İnsan alveri və ya potensial insan alveri hallarında səhiyyə işçiləri xəstənin və
səhiyyə işçilərinin indiki və gələcək təhlükəsizliyi və rifahı naminə bu addımları çox diqqətlə və ehtiyatla həyata
keçirməlidirlər.
Məlumatların toplanması
Tibbi tarixçələrin hazırlanması da daxil olmaqla şəxsi məlumatlar xüsusi şəraitdə toplanmalıdır. Həm xəstə, həm
də səhiyyə işçisi sərbəst danışmaq üçün özlərini təhlükəsiz hiss etməlidirlər. İnsanlardan özlərini rahat hiss edib‐
etmədiklərini və sağlamlıq və tibbi yardım ehtiyaclarını müzakirə etmək üçün hazır olub‐olmadıqlarını soruşmaq
lazımdır. Məsələn, şəxsin qapının açıq və ya bağlı qalmasını istəyib‐istəmədiyini soruşmağı, digər əməkdaşların
mane olmasının qarşısını almağı və mobil telefonunuzu söndürməyi unutmayın.
l
Məlumatlı razılığın əldə edilməsi: “Məlumatlı razılığın” əsas elementi aydın və dəqiq məlumat verməklə
məlumatlandırmaqdan ibarətdir. İlk tibbi məsləhətləşmə zamanı səhiyyə işçiləri konsultasiyanın əhatə
dairəsi və məqsədləri, mövcud olan və mövcud olmayan xidmətlər və xəstənin gizliliyini və məxfiliyini
təmin etmək üçün tədbirlər haqqında məlumat verməlidirlər. Məlumatlardan istifadə haqqında infor‐
masiya verildikdən sonra şəxsdən davam etmək üçün razılıq verməsi xahiş oluna bilər. Yalnız razılıq
verilmiş məlumatlar tələb oluna bilər. Məlumatlardan araşdırma məqsədləri üçün istifadə ediləcəksə,
bu bildirilməli və bunun üçün ayrıca razılıq istənməlidir. Məlumatlı razılıq xəstələr müvafiq faktları
(məqsədləri, prosedurları, istifadə, riskləri və faydaları) nəzərdən keçirərdikdən sonra razılıq verdikdə
baş verir. Razılıq, məsələn, insan alveri qurbanı azyaşlı olduqda, travma vəziyyətində olduqda və
məlumatlı razılıq verməkdən məhrum edən fiziki və ya psixoloji əlilliyinin olması səbəbindən əldə oluna
bilmirsə, səhiyyə işçisi ən azı xəstənin şəxsi məlumatlarının spesifik toplanma və emal olunma
məqsədlərini kifayət qədər başa düşməsini və müsbət qarşılamasını təmin etməlidir. Xəstənin razılıq
verməklə bağlı vəziyyəti və hüquqi qabiliyyəti (məsələn, xəstə azyaşlı olduqda) nəzərə alınmalıdır.
Həmçinin, xəstəyə mənfi nəticələrə səbəb olmadan razılıq vermək, onu ləngitmək və ya imtina etmək
imkanı verilməlidir (bax: Tədbirlər planı 16). 
l
Müvafiq məlumatları toplamaq. Sadəcə maraq xatirinə deyil, yalnız tibbi yardım ehtiyaclarını
qiymətləndirmək və təmin etmək üçün tələb olunan məlumatları toplayın. İnsan alveri qurbanlarından
insan alveri prosesinin sağlamlıqla bağlı olmayan fəsadları barədə soruşmaqdan çəkinin. Bu, sizi riskli
vəziyyətə qoya və insan alveri qurbanının reabilitasiya prosesinə mənfi təsir edə biləcək stresli vəziyyətləri
onun yadına sala bilər. Cinsi zorakılığa məruz qalmış bir çox qurbanlar başlarına gəlmiş hadisələr
39
Növbəti bölmələr BMqT‐nin İnsan alveri qurbanlarına birbaşa yardımla bağlı təlimat sənədindən (2007) uyğunlaşdırılmışdır.
İİÇ məlumatlarının qorunması və məxfiliyi haqqında qaydalar: 15‐17 may 2006‐ci il tarixlərində İsveçrənin Cenevrə
şəhərində keçirilmiş seminarın materiallarından, aralıq qaydalar (UNAIDS, Cenevrə, 15 may 2007) sənədinə isə xüsusi
mühüm mənbə kimi müraciət olunmuşdur.
88
İnsan alveri̇ qurbanlarina ti̇bbi̇ xi̇dmətləri̇n göstəri̇lməsi̇
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD

səbəbindən özlərini damğalanmış hesab edir və müəyyən sağlamlıq problemləri (məsələn, cinsi yolla
ötürülən infeksiyalar və ya psixoloji pozğunluq) ilə üzləşirlər.
Məlumat fayllarının saxlanılması
l
Araşdırma fayllarının kodlaşdırılmasını təmin edin.
40
İnsan alveri qurbanlarının bütün tibbi məlumatları
yüksək həssas məlumatlar hesab edilməlidir. İnsan alveri hallarında, məlumatlar məxfi məlumatlar kimi
təsnif edilməli və fərdin adında istifadə etmək əvəzinə kodlaşdırılmış olmalıdır. Kodlaşdırma, xüsusilə
məlumatlar paylaşılarkən, xəstələri qorumaq üçün olduqca vacibdir. Xəstənin tibbi məlumat faylları üçün
dərhal unikal identifikasiya nömrəsi təyin edilməlidir. Fərdi adları eyniləşdirmə kodu nömrələri ilə
uyğunlaşdıran əsas fayllar əsas səhiyyə işçisi və ya təyin edilmiş köməkçinin istifadəsi ilə
məhdudlaşdırılmalı və təhlükəsiz yerdə saxlanılmalıdır. Bütün digər sənədlərdə şəxslərə təyin edilmiş
kod nömrəsi vasitəsilə istinad edin.
41
Xəstənin materiallarının aşkarlana bilən təfərrüatlarından və
xüsusiyyətlərindən dərc olunan araşdırmalar və ya hesabatlar üçün istifadə etməyin.
l
Kağız faylları mühafizə edin. Tibbi yardım zamanı məxfi tibbi məlumatların kağız nüsxələri hazırlana bilər.
Bütün kağız fayllar:
m
təhlükəsiz və bağlı şəkildə və tibbi xidmət zamanı icazəsiz girişə imkan verməməklə şərti ilə
saxlanılmalıdır.
m
heç vaxt masaların üzərində, ümumi sahələrdə nəzarətsiz saxlanılmamalıdır.
m
artıq lazım olmadıqda şredder aparatı və ya oxşar məhvetmə üsulu ilə məhv edilməlidir. 
l
Elektron faylları mühafizə edin. Bundan əlavə elektron tibbi məlumat faylları:
m
təhlükəsiz tibbi informasiya sistemində saxlanmalıdır.
m
əsas heyətin məhdud çıxışı ilə fərdi parolla mühafizə olunmalıdır.
m
heç vaxt fərdi kompüterlərdə və ya USB flash drayverlər, kompakt disklər və s. kimi məlumat
saxlama qurğularında saxlanılmamalıdır. Şəxsi məlumatlar heç vaxt e‐mail vasitəsilə
açıqlanmamalıdı.
Diqqət! Hətta kodlaşdırmadan istifadə olunduqda belə ayrı‐ayrı xəstələr çox zaman ilkin
məlumatlarla (demoqrafik məlumat, etnik, milli, mənsubiyyət, doğum tarixi, ailə
məlumatları, insan alveri prosesinin elementlərinin təsviri və s.) asanlıqla müəyyən
edilə bilər. Yalnız əsas səhiyyə işçiləri və yardımçı heyət xəstənin ilkin materiallarına
çıxış  imkanına malik olmalıdır.
42
l
Məlumatların risk təhlilini aparın. İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlər göstərən səhiyyə işçiləri
faylda qeyd olunan məlumatların təsirlərini, xəstəyə aid məlumatlardan potensial istifadə və yanlış
istifadə hallarını nəzərdən keçirmək və məlumatlarla yanlış davranışların qarşısını almaq üçün strate‐
giyalar işləyib hazırlamaq və məlumat sorğularını cavablandırmaq məqsədilə məlumatların risk analizini
həyata keçirə bilərlər. Fayllarla bağlı məlumatlar, məsələn, insan alverçisi olduğu iddia edilən şəxsə qarşı
məhkəmə işi ilə əlaqədar hüquq‐mühafizə orqanları tərəfindən tələb oluna və ya sığınacaqla bağlı
müraciət üçün lazım ola bilər. Daha pis hallarda insan alverçiləri qurbanları aşkarlamaq və ya onların
sağlamlıq vəziyyəti haqqında məlumat əldə etmək məqsədilə insan alveri qurbanının fayllarındakı
məlumatları əldə etməyə cəhd göstərə bilərlər. Səhiyyə işçisinin şəxsi məlumatlarından (adı, iş yeri, tele‐
fon nömrəsi və s.) da yanlış məqsədlər üçün istifadə oluna biləcəyini yadda saxlamaq eyni dərəcədə
vacibdir. Buna görə də, məlumatların təhlükəsizliyi ilə bağlı mükəmməl şəkildə işlənib hazırlanmış prose‐
durlara riayət etmək vacibdir (bax: aşağıda). 
89
İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD
40
BMqT‐nin insan alveri qurbanlarına birbaşa yardım haqqında vəsaitindən adaptasiya edilmişdir. BMqT (2007).
41
Yenə orada.
42
Yenə orada.

Xəstəyə məlumatların çatdırılması
Bütün insan alveri qurbanları öz sağlamlıq vəziyyətləri və tibbi ehtiyaclarından xəbərdar olmaq hüququna
malikdirlər və tibbi və sağlamlıq sənədlərin bütün surətləri onlara verilməlidir.
l
Məlumatların xəstəyə tam və aydın tərzdə çatdırılması. İnsan alveri qurbanlarına sağlamlıq vəziyyətləri,
diaqnozları, test nəticələri, səhiyyə ehtiyacları və onların sənədlərində qeyd olunmuş sonrakı prosedurlar
barədə tam şəkildə məlumatlandırılmalıdır. Onların tibbi sənədlərinin bütün surətləri özlərinə təqdim
edilməlidir. Xəstələrə öz şəxsi məlumatlarını yoxlamaq və düzəltmək imkanı verilməlidir. 
Məlumatların digər şəxslərə çatdırılması
Səhiyyə işçiləri arasında iş materiallarının paylaşılamsı çox zaman sənədlərin səmərəli idarə edilməsi üçün lazımdır.
Tibbi məlumat faylları, elektron məlumatlar və şifahi iş materialları digər səhiyyə mütəxəssislərinə səmərəli və
ehtiyatlı şəkildə təqdim edilməlidir. Tərcüməçilər də daxil olmaqla, bütün səhiyyə işçiləri və yardımçı heyət
aşağıdakılara riayət etməlidirlər: 
l
Tibbi materiallar və məlumatlar xəstənin əvvəlcədən razılığı olmadan üçüncü şəxslərə
açıqlanmamalıdır.
l
Yalnız zəruri məlumatlar digər şəxslərə təqdim edilməlidir. Yalnız şəxsin təhlükəsizliyi və ona tibbi yardım
göstərilməsi üçün uyğun olan məlumatlar zərurət əsasında və insan alveri qurbanının razılığı ilə digər
daxili və ya xarici tərəflərə açıqlanmalıdır. Hüquqi öhdəliklər və razılıqla bağlı məsələlər Tədbirlər Planı
16‐da müzakirə olunmuşdur.
l
Xəstəyə aid materialları təklikdə və məxfi şəkildə müzakirə edin. Heç vaxt insan alveri qurbanının
sağlamlığı ilə bağlı məlumatları ictimai və ya açıq şəraitdə paylaşmayın. Səhiyyə işçiləri müstəqil nəzarət
zamanı və ya işgüzar iclaslarda xəstənin işinin təfərrüatlarını müzakirə edən zaman paylaşılan bütün
məlumatlar məxfi saxlanılmalıdır.
l
Xəstəyə aid materialları onun hüquqi qəyyum olmayan ailə üzvləri ilə müzakirə etməyin. İnsan alveri
qurbanının iş tarixçəsi onun birbaşa icazəsi olmadan ailə üzvləri, dostlar, digər insan alveri qurbanları və
ya üçüncü tərəflərlə müzakirə edilə bilməz.
43
l
Məlumatların toplanmasını etik davranış və hüquqi çərçivədə həyata keçirilməlidir. Səhiyyə işçiləri
məlumatların qorunmasına dair müvafiq yerli və beynəlxalq qanunlardan və ya qaydalardan və məcburi
açıqlanmaya haqqında qanunlardan xəbərdar olmalıdırlar. Müəyyən hallarda ictimai sağlamlığı və ya ic‐
timai təhlükəsizliyi qorumaq üçün insan alveri hallarının məruzə edilməsi ilə bağlı milli qaydalara riayət
etmək lazım gələ bilər. Bu cür hallarda şəxsi faylları və ya məlumatları açıqlamazdan əvvəl bir səhiyyə
işçisi kimi öz hüquq və öhdəliklərinizdən və xəstənin hüquqlarından xəbərdar olmalısınız.
Xəstənin sağlamlıq məlumatları insan alverçisi olduğu iddia edilən şəxsə qarşı cinayət
istintaqı ilə bağlı hüquq‐mühafizə orqanı tərəfindən tələb edildikdə, mən nə
etməliyəm?
İnsan alverçisi olduğu iddia edilən şəxsə qarşı cinayət istintaqı ilə bağlı cinayət icraatı
və ya insan alveri qurbanının sığınacaq və ya müvəqqəti yaşayış icazəsi müraciəti ilə
bağlı hüquq‐mühafizə orqanları ilə əməkdaşlıq etməniz tələb edilə bilər. Sizdən yazılı
ifadə vermək və ya məhkəməyə gəlmək tələb edilə bilər. Riayət etməli olduğunuz
tələblərdən əmin olmaq üçün hüquqi məsləhət almalısınız.
90
İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlərin göstərilməsi
SƏHİYYƏ İŞÇİLƏRİ ÜÇÜN RƏHBƏR SƏNƏD
43
Müəyyən hallarda və ya müalicə səbəblərinə görə, insan alveri qurbanının təcrübəsinə bənzər vəziyyətdən nümunələr
vermək faydalı ola bilər. Bunu edərkən, müzakirə olunan hadisənin müəyyənləşdirilə bilməməsini təmin etmək məqsədilə
adları dəyişdirmək və şəxsi məlumatların təfərrüatlarını kifayət qədər dəyişdirmək lazımdır. BMqT‐nin insan alveri
qurbanlarına birbaşa yardım haqqında vəsaiti, BMqT (2007).

Məlumatların toplanması və təhlükəsizliyi ilə bağlı prosedurlar və təlim
İnsan alveri qurbanlarına tibbi xidmətlər göstərən şəxslər yüksək risk hallarında xəstə ilə bağlı məlumatların
toplanılması, saxlanılması və təqdim edilməsi üçün xüsusi prosedurlar müəyyənləşdirməli və
sənədləşdirməlidirlər. İşçilər bütün prosedurlar, xüsusilə də xəstəyə aid məlumatların ötürülməsi ilə bağlı
məhdudiyyətlərdən xəbərdar edilməlidir. Bütün işçilər faylların təhlükəsizliyi prosedurlarından və təhlükəsizliklə
bağlı risk və ya təhlükəsizliyin pozulması hallarında riayət etməli olduqları qaydalardan xəbərdar olmalıdırlar.