Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika
Bankning hisobvaraqlar rejasi
Yüklə 2,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.4. Bankning hisobvaraqlar rejasi Har bir bank o„z buxgalteriya hisobini barcha banklar uchun bir xil bo„lgan hisobvaraqlar rejasi asosida olib boradi. 1997-yil apreliga qadar respublikadagi barcha banklar sobiq Ittifoq davrida tuzilgan yagona hisobvaraqlar rejasi asosida ish yuritar edilar. Lekin iqtisodiyotimizni yangi bozor munosabatlari asosida tashkil etar ekanmiz, iqtisodiyotni izga solib, uni nazorat qilish uchun buxgalteriya hisobini xalqaro miqyosda qabul qilingan yaxlit tizimga moslashtirib olib borish talab etildi. Shu sababli, respublika banklari buxgalteriya hisobini yangi hisobvaraqlar tizimi asosida tashkil etishga kirishdilar. Shu maqsadda 1995-yili Artur Andersen auditorlik firmasi bilan shartnoma tuzilgan edi. Shartnomada O„zbekiston Respublikasi tijorat banklarida buxgalteriya hisobini isloh qilish ko„zda tutilgan edi. Firma respublika Markaziy banki bilan birgalikda bankning yangi hisobvaraqlar rejasini ishlab chiqdi. 1996-yil 13-noyabrda Vazirlar Mahkamasining 289-sonli qarori bilan “Respublika Markaziy bankining hisobvaraqlar rejasi”, 290-sonli qarori bilan esa “Tijorat banklarining hisobvaraqlar rejasi” tasdiqlandi. 1997-yil 1-apreldan barcha banklar buxgalteriya hisobi yangi hisob- varaqlar rejasi asosida olib borila boshlandi. Banklarning yangi hisobvaraqlar rejasiga o„tishi nimalar bilan bel- gilangan? Umumiy qilib aytganda, O„zbekistonning xalqaro mehnat taq- simotiga qo„shilganligi, jahon bozor munosabatlari tizimiga o„tganligi banklar uchun yangi hisobvaraqlar rejasiga o„tish zaruriyatini keltirib chiqardi. Qolgan barcha sabablar shulardan kelib chiqadi: – birinchidan, respublikada ikki pog„onali bank tizimining barpo etilishi; – ikkinchidan, davlat mulki yagona bo„lmagan holda turli mulk- chilik shakllarining paydo bo„lishi; – uchinchidan, milliy iqtisodiyotimizga chet el investitsiyalarining jalb qilina boshlanishi va kengayib borishi; – to„rtinchidan, chet davlatlarda faoliyat yuritayotgan korxona va tashkilotlar bilan sherikchilik munosabatlarining o„rnatilishi; – beshinchidan, hisobotlar jahon andozalari talablariga javob beradigan darajada tuzilishini ta‟minlash zarurligi va hokazo. 20 Hozirgi kunda amalda bo„lgan hisobvaraqlar rejasi ham mazmu- nan, ham tuzilishi jihatidan avvalgisidan farqlanadi. Ilgari Markaziy bank ham, tijorat banklar ham buxgalteriya hisobi- ni yagona hisobvaraqlar rejasi asosida yuritar edi. Har bir hisobvaraq nomeri va nomi yoniga qaysi bankda ishlatilishi haqida belgi qo„yilgan edi. Yangi hisobvaraqlar rejasi yuqorida eslatib o„tganimizdek, Marka- ziy bank uchun alohida, tijorat banklari uchun alohida ishlab chiqildi. Bunda har ikki bank faoliyatining xususiyatlari hisobga olindi. Masalan, Markaziy bank emissiya markazi hisoblangani uchun kassadagi pullar banknot va tangalarga bo„lingan holda ko„rsatiladi. Tijorat banklari kassa- laridagi pullarni bunday bo„lish uchun alohida hisobvaraqlar ochilmaydi. Markaziy bank hisobvaraqlar rejasining “Majburiyatlar” bo„limi- dagi hisobvaraqlar muddatiga ko„ra joylashtirilgan hisoblanadi. “Majbu- riyatlar” bo„limi Markaziy bankning asosiy funksiyalaridan biri hisob- langan “Pul emissiya”sidan boshlanib, uning hisobi 20100- «Pul emis- siyasi» hisobvarag„ida yuritiladi. Ushbu asosiy hisobvaraq o„z ichiga quyidagi subhisobvaraqlarni oladi: Yüklə 2,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|