Buxoro davlat pedagogika instituti

Standart – bu ta’lim mazmunining mos shaklidir, bunda o’qituvchi subyekt, o’quvchi obyekt tinglovchi sifatida faoliyat yuritadi.
Nostandart – ta’lim shaklida o’qituvchi ham, talaba ham subyekt sifatida faoliyat yurutib boradi. O’qituvchi ta’lim jarayonida mustaqil qarorlar chiqrishi mumkin bo’ladi. O’qituvchining kompetentligida kasbiy bilim va madaniyat tushunchalari to’g’ri tahlil qilinishi lozim.
Kasbiy bilim – bu o’qituvchining o’z sohasini mukammal bilishi bo’lsa, madaniyat tushunchasida o’zining nutq madaniyatining estetik va boshqa jihatlari namoyon bo’ladi. Ta’lim tizimini boshqarish orqali har yili ta’lim muassasalarida yuqori samaradorlikka erishish maqsadida yangi o’quv dasturi, darsliklar, uslubiy qo’llanmalar, zamonaviy axborot vositalari yordamida video-darsliklar, multimedialar ishlab chiqilmoqda. Buning sababi nimada? Balki darsliklarimiz zamon talabidan orqa qolishidadir. Bugungi yoshlarning bilimga intilishini hisobga olinmaganligidadir, bir xil an’anaviy darslar bugungi o’quvchi-talabalar uchun balki zerikarli deb javoblarni berishimiz mumkin. Yuqoridagi muammolarning yechimi faqat bugungi pedagog o’qituvchilardan yuqori kompetentli bo’lishni, o’z sohasinini kasbiy bilimlariga ega bo’lishini va lik asosida ijod qilishni talab etmoqda. Kasbiy qobiliyatga ega mutaxassis o’z bilimini izchil boyitib borishi, yangilikka intiluvchan mahorat egasi bo’lishi lozim. Bu esa o’z navbatida, kompetentligini ta’minlaydi. Bugungi kunda ko’plab pedagogik va psixologik ilmiy tadqiqotlarda intellekt va lik tushunchalarining aloqadorligi haqida turlicha fikrlar mavjud. Intellekt yaxlit rivojlangan o’qituvchida lik yuqori bo’ladi. Bu esa ishg samaradorligini ta’minlaydi. Shaxsning ligi uning tafakkurida, muloqotida, his-tuyg’ularida namoyon bo’ladi. lik shaxsni yaxlit holda yoki uning muayyan xususiyatlarini tavsiflaydi. Qolaversa, lik zehn o’tkirligini belgilab beradi. “lik – o’qituvchilar e’tiborini ta’lim jarayoniga faol jalb etishni ta’minlaydi”⁵.
Bugungi pedagog psixolog olimlarning fikricha, shaxs ligi o’zida quyidagi belgilarni namoyon qiladi: a) savollar, kamchiliklar, va bir-biriga qarama-qarshi ma’lumotlarga e’tibor qaratish; b) ma’lumotlarni aniqlash uchun harakat qilish, ilgarfi surilgan taxminlar asosida ularni yechimini topishga intilish, potensialni bilish jarayonida yo’naltirilgan ijodkorlik bilan chambarchas bog’liq. Pedagogning potensiali an’anaviy tafakkur yuritishidan farqli ravishda quyidagilarda namoyon bo’ladi:

1. 
   Tafakkurning tezkor va egiluvchanligi;
   
2. 
   Yangi g’oyalarni yaratish qobiliyati, bir qolipda fikrlamaslik;
   
3. 
   Tashabbuskorlikning o’ziga xosligi;
   
4. 
   Noaniqlikka toqat qilish;
   
5. 
   Zakovatli bo’lish;