Buxoro Davlat Universiteti Fizika-matematika fakulteti 70530901 Fizika

Fotometrik reaktsiyalar.
Fotometriyada rangli birikmalar olish uchun qo’llaniladigan kimyoviy reaktsiyalar qator talablarga javob berishi kerak:
Reaktsiya natijasida rangli mahsulot hosil bo’lishi kerak. Bunga kompleks hosil qilishdan foydalanish, xromofor gruppachalarni kiritish, oralab keluvchi π – bog’lari miqdorini oshirish va boshqa usullar Bilan erishiladi.
Fotometrik reaktsiya mahsulotining tarkibi o’zgarmas bo’lishi kerak. Masalan, kompleks birikmalarning tarkibini barqaror etish uchun muhitning sharoiti, mo’l reagent, reaktsiyani o’tkazishning optimal vaqti tanlanadi.
Fotometrik reaktsiya mahsulotining rangi juda intensiv bo’lishi kerak. Fotometrik reaktsiyalar uchun molyar yutish koeffitsentlari 5000 – 10000 dan kam bo’lmaganmahsulotlar hosil qiladigan reaktsiyalar yaroqlidir. Bu holda reaktsiya nihoyatda sezgir bo’ladi.
Barcha fotometrik o’lchashlar mutlaqo bir xil sharoitlarda o’tkaziladi: zaruriy reagentlar tekshiriluvchi eritmaga ham, taqqoslash eritmasiga ham qo’shiladi va rN, temperatura hamda eritmalar hajmi tenglashtirib turiladi.
Fotometrik reaktsiyalar kerakli yo’nalishda to’liq borishi kerak.
Fotometrik reaktsiya tanlovchan bo’lishi va faqat muayyan komponent bilangina sodir bo’lishi kerak.
Fotometrik reaktsiyalardan anorganik moddalar analizida ham, organik moddalarni tekshirishda ham keng ko’lamda foydalaniladi.
To’lqin uzunligi. Fotometrik analizning har qanday turida ham analitik shaklga yutilish spektrofotometrda ishlanganda optimal to’lqin uzunligida va elektrokolorimetrda ishlanganda to’lqin uzunliklarning optimal oralig’ida aniqlanadi. Bunda analitik shaklning yutishi Bilan boshlangich reagentlarning yutishi orasidagi eng katta farqqa qarab ish yuritiladi.ularning spektrlaridagi yutilish maksimumlarini, ularning balandligini, yutish chizig’i konturining shaklini, fotometrik asbobning ayni spektr sohasidagi sezgirligini e‘tiborga olish zarur.
Analitik shakl eritmasining nur yutishi doimo taqqoslash eritmasining nur yutishiga nisbatan o’lchanadi, bu eritmaning nur yutishi optik nolga teng, deb qabul qilinadi. Taqqoslash eritmasi tarkibida aniqlanuvchi komponentdan boshqa barcha boshlang’ichmoddalar bo’ladi.
Yorug’likni o’tkazish (optik zichlik). Fotometrik asbobning o’lchash moslamasi odatda yorug’lik o’tkazish koeffitsenti. T ning barcha qiymatlarida xatolik ΔΤ ga ega bo’ladi. Shunga bog’liq ravishda optik zichlik birliklaridagi xatolik ΔΑ barcha oraliqda bir xil bo’lmaydi. Shu sababli ba‘zi masalalarni yechishda optik zichlikdan ko’ra o’tkazish koeffitsentidan foydalanish qulayroq bo’ladi. Mutloq xatolik ΔΤ bir xil bo’lganida aniqlanuvchi kontsentratsiyaning mutloq xatoligi ΔC eritma kontsentratsiyasi ortishi Bilan ko’payib boradi; ΔC₂ > ΔC₁ bo’lsa ham ΔT₂ = ΔT₁
Nisbiy xatolik ΔC/S kontsentratsiya ortishi bilan kamayadi va mutloq xatolik ΔC ortishi bilan ko’payadi. T ning qanday qiymatlarida nisbiy xatolik ΔC/S minimal bo’lishini aniqlash uchun quyidagi tenglamani ko’rib chiqamiz:
— lg T = A = ε ∙ C ∙ ι
Ifodaga muvofiq