Buxoro davlat universiteti qodirova saodat abduraximovna
Yüklə 44,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Nutq va uni oʻstirish
tushunchasi 6 yetishmasligi tilning nobud boʻlishiga yoki yetarli miqdordagi yozma hujjatlar mavjud boʻlganda, lotin va qadimgi yunon tillarida boʻlgani kabi, ma’lum bir rivojlanish darajasida saqlanib qolishiga olib keladi. Shu bilan birga, tilning grammatik tuzilishi oʻzgarishsiz qoladi, lugʻat atrofdagi dunyoda va inson faoliyatida sodir boʻlayotgan oʻzgarishlarni aks ettirmaydi. Nutq inson faoliyatining muhim elementi boʻlib, insonga atrofdagi dunyoni oʻrganishga, bilim va tajribasini boshqa odamlarga yetkazishga, ularni keyingi avlodlarga yetkazish uchun toʻplashga imkon beradi. Fikrni ifodalash vositasi boʻlgan nutq, ontogenezda rivojlanish jarayonida inson tafakkurining asosiy (lekin yagona emas) mexanizmiga aylanadi. Nutq faoliyatisiz oliy, mavhum fikrlash mumkin emas. I.P.Pavlov ta’kidlaganidek, faqat nutq faoliyati odamga voqelikni mavhumlash va umumlashtirish imkoniyatini beradi, bu esa inson tafakkurining oʻziga xos xususiyati hisoblanadi. Nutq - bu til orqali odamlar oʻrtasidagi muloqot jarayoni. Birovning nutqini gapira olish va tushunish uchun inson tilni bilishi va undan foydalana olishi kerak. Til - shartli belgilar tizimi boʻlib, ular yordamida odamlar uchun ma’lum ma’no va mazmunga ega boʻlgan tovush birikmalari uzatiladi. Til jamiyat tomonidan ishlab chiqariladi va odamlarning ijtimoiy ongida ularning ijtimoiy mavjudligini aks ettirish shaklidir. Kishilar oʻrtasidagi muloqot jarayonida shakllangan til ayni paytda ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot mahsuli hamdir. Qolaversa, til hodisalaridan biri shundaki, har bir kishi oʻzgalar gapiradigan tayyor tilni topadi va oʻzining rivojlanish jarayonida uni oʻrganadi. Nutq ogʻzaki ma’nolar orqali uzatiladigan mazmundan tashqari, biz aytgan narsaga hissiy munosabatimizni ham ifodalaydi. Bu hodisa nutqning emotsional-ekspressiv tomoni deb ataladi va biz ifodalanayotgan iborani talaffuz qilish uchun ishlatadigan soʻzlarning tovush ohangiga bogʻliq. |