Buxoro davlat universiteti qodirova saodat abduraximovna

7 
 
Nutq mazmuni
- unda ifodalangan fikrlar, his-tuygʻular va 
intilishlar soni, ularning ahamiyati va haqiqatga mosligi. 
Nutqning tushunarliligi
- jumlalarni sintaktik jihatdan toʻgʻri 
qurish, shuningdek, tegishli joylarda pauzalardan foydalanish yoki 
mantiqiy urgʻu yordamida soʻzlarni ajratib koʻrsatish. 
Nutqning 
ekspressivligi
uning 
hissiy 
toʻyinganligi, 
til 
vositalarining 
boyligi, 
ularning 
xilma-xilligidir. 
Oʻzining 
ekspressivligida u yorqin, boy va aksincha, sayoz boʻlishi mumkin; 
Nutqning ta’sirchanligi -
bu nutqning oʻziga xos xususiyati boʻlib, 
u boshqa odamlarning fikrlari, his-tuygʻulari va irodasiga, ularning 
e’tiqodlari va xatti-harakatlariga ta’sir qilishdan iborat. 
Nutq (artikulyar nutq) inson evolyutsiyasi jarayonida 1,7-2 million 
yil oldin paydo boʻlgan – odamlarda nutq apparati aynan shu davrda 
shakllangan.
Norvegiyalik olimlar Are Brean va Geir Skeyening fikriga koʻra, 
Homo Sapiens evolyutsiyasining dastlabki bosqichlarida nutqning 
paydo boʻlishidan oldin musiqiy tabiatning noaniq tovushlari: ritm, 
tembr, eng oddiy “ohanglar” va shunga oʻxshash usullardan 
foydalangan holda muloqot sodir boʻlgan. 
Kattalardan maxsus tayyorgarlik koʻrmagan bola toʻrt yoshga kelib 
tilni oʻzlashtiradi. Ogʻzaki nutqdan oldingi bosqichda u yigʻlaydi, 
qichqiradi. Fonemik eshitishning rivojlanishi bolaga fonemalarni 
oʻrganish imkonini beradi. Bir yarim yoshida u onomatopoetik 
soʻzlarga, ikki yoshga kelib - ikki soʻzli iboralarga ega boʻlib, 
grammatika rivojlanishi boshlanadi. 2 yoshida bola allaqachon 
obyektlar va harakatlarning belgilarini aniq tushunishi kerak. Ota-
onalar oʻzlari bilan sodir boʻlgan voqeani aytib berishganda, bola uni 
qayta aytib berishi va hikoya qiluvchining savollariga javob berishi 
kerak. Shuningdek, bola ularning belgilarini aniq bilib, tananing 5 
qismini osongina koʻrsatishi kerak. Uch yoshga kelib bolaning soʻz 
boyligi ancha koʻpayadi va 1000-1500 soʻzga yetadi. 
Bolaning nutqi kattalar nutqi asosida rivojlanib boradi. Nutqning 
•