Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti tuproqshunoslik va geografiya kafedrasi

Sho’r tuproqlarni yuvish normalari (Nerazen ma’lumotlari 1980)  

T

upr

oq

lar

ni

n

g 

sho’

rl

ani

sh 

dar

aj

as

i 

0−

100 

sm

 

q

at

lam

d

agi

 

C

l 

%

 

Si

zot

  

suvl

ar

n

i 

2,

5−

3,

5 

m

 da

 

dr

enaj

si

z 

yuvi

sh 

m

ikdor

i 

U

m

um

iy 

yuvi

sh 

nor

m

as

i 

C

hu

q

ur

li

 

gi

 1,

5−

2,

5 

m

 

da 

dr

enaj

 

yuvi

sh 

m

ikdor

i 

U

m

um

iy 

yuvi

sh 

mi

q

dor

i 

yengil va o’rta tuproqlar 

Kuchsiz 

0,02−0,05 

1 

1800−220

0 

2 

3000−400

0 

O’rta 

0,05−0,10 

1−2 

2200−300

0 

2−3 

4000−500

0 

Kuchli 

0,10−0,15 

2 

2500−400

0 

3 

5000−650

0 

Og`ir tuproqlar 

Kuchsiz 

0,02−0,05 

1−2 

2000−250

0 

2−3 

4000−500

0 

O’rta 

0,05−0,10 

2 

2500−350

0 

3 

5000−650

0 

Kuchli 

0,10−0,15 

2−3 

3000−500

0 

3−4 

6500−800

0 

 

Yerlarning sho’rini sifatli yuvish uchun eng avvalo sho’ri yuviladi maydonlar 

g’o’zapoyalardan  tozalanadi,  ko’p  yillik  begona  o’tlar  ildizpoyalari  borona  yoki 

chizel  yordamida  yumshatilib,  sung  taralib,  dala  tozalangandan  keyin  sifatli 

shudgorlanadi.  Keyin  tuproqning  mexanik  tarkibi,  suv  utkazuvchanligi,  yerning 

nishabligi  va  kay  darajada  tekislanganligiga  qarab,  kuchli  sho’rlangan  yerlarda 

---

66 

 

  

 

 

0,15-0,35  gektar  kattalikda  pollar  olinadi.  Buning  uchun  KZU-0,3  arik  kazgich-

tekislagich yordamida xar 50 metrdan 50-60 sm balandlikda marzalar olinadi, ikki 

uzun  marza,  sung  uk  ariklar  tayyorlanadi.  Kundalangiga  olinadigan  marzalar 

orasidagi  masofa  30-50  metr  atrofida,  balandligi  esa  50-60  sm  bo’lishi  kerak. 

Kuchsiz sho’rlangan maydonlarda pollar maydoni 0,25-0,5 gektar  atrofida olinib, 

0,4-0,5 metr balandlikda marza tortiladi. Marzalar mustaxkam bo’lishi lozim. Aks 

xolda,  suv  urib  ketib,  20-25  foiz  ortiqcha  suv  sarflanadi.  Respublikada  sho’r 

yuvilishining  eng  maqbul  muddati  20  noyabrdan  10  fevralgacha  xisoblanadi. 

Yerlarning sho’rini yuvishda tuproq xarorati -7-10

0

S darajadan past bo’lganda, ish 

to’xtatiladi.  Sho’ri  yuvilgan  yerlarning  yetilgandan  keyin  uning  namini  saklash 

maqsadida  marzalar  tekislanib  ChKU-4  chizel-kultivator  yoki  KFG-3,6  rusumli 

chuqur  yumshatuvchi  frezali  kultivator  bilan  16-18  sm  chukurlikda  yumshatilib, 

borona  qilinadi,  tuproq  sharoitlariga  ko’ra,  ikkinchi  mola-borona  o’tkazilishi 

mumkin.  Suv  tanqis  bo’lgan  yillari  tuproq  sho’rini  yuvishda  daryo  suvini  iqtisod 

qilish  maqsadida  kollektor-zovur  suvlaridan  foydalanish  mumkin.  Kuchli 

sho’rlangan yerlar sho’r suv bilan yuvilganda, shu suv konsentratsiyasiga etguncha 

uni yuvish mumkin, keyinchalik sho’rni kyerakligicha yuvish uchun daryo suvidan 

foydalaniladi.  Tuproqdagi    sho’rni  yuvish,  shu  yerda  hosil  bo’ladigan  tuproqdagi 

suv  konsentratsiyasiga  boglik.  Masalan,  tarkibida  3  g/l  tuz  tutgan  kollektor-zovur 

suv  bilan  yuvilsa,  tuproqda  shu  konsentratsiya  hosil  bo’lganga  kadar  sho’r 

yuvilishi mumkin, keyinchalik  esa daryo suvi bilan yuviladi. Shuning uchun sho’r 

suvlar bilan kuchli va o’rtacha sho’rlangan yerlarni yuvish ma’qul.