C erom k. Q lenn və t eodor c. Q ordon
Yüklə 5,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
: Venesuela və Kubada solçu rejimlərin üsyana qalxması, narkotika alveri ilə məşğuı olan birləşmələrlə davamlı mübarizə, hökumətlər və yerli əhali arasında münaqişəyə səbəb olacaq potensial səbəblərin çoxalması ilə regionda gərginlik artıb. ABŞ-ın İraqa soxulması və İsrailin işğal olunmuş ərazilərdə davamlı əməliyyatları kimi beynəlxalq amillərin təsiri ilə Argentina, Braziliya və Paraqvayın sərhəd regionlarında müsəlman ekstermistlərinin fəaliyyəti artıb. Bütün bunlar regionda yeni silahlı yarışmaya səbəb ola bilər. Ş IMALI A MERIKA : Həqiqi mədəniyyətlərarası anlayışlar və daha yaxşı çoxtərəfli əməkdaşlıq olmadan, kəşfiyyat texnologiyası və hərbi güc heç vaxt assimetrik müharibədə təhlükəsizliyi təmin etməyiblər. Genetik mühəndislik, nanotexnologiya və süni intellekt kimi meydana gələn mexanizmlərin köməyilə kütləvi qırğınları necə həyata keçirmək haqqında məlumatlara yiyələnmək, sivilizasiyanı məhv etmək üçün nüvə, bioloji və kimyəvi silahlardan daha çox potensiala malik ola bilər. BMT-nin Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinə nail olunmasının 135 milyard dollara başa gələcəyi gözlənilir; müqayisə üçün, İrqadakı müharibə üçün 600 milyard dollar xərclənib və ABŞ Konqresi tərəfindən təsdiqlənib, və digər 140 milyard dollar isə 2008-ci il üçün tələb oluna bilər. Qrafik 10. Silahlı Münaqişələrdə Qlobal Tendensiyalar, 1946-2006 Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 62 Mənbə: Qlobal Münaqişə Tendensiyaları, Sistemli Sülh Mərkəzi, 2007 11. Qadınların dəyişən statusunun insanların şəraitinin yaxşılaşdırılmasına kömək еtməsinə necə nail olmalı? BƏT-in verdiyi məlumatlara əsasən, qadınlar tərəfindən tutulan qanunverici, dövlət, və ya rəhbər vəzifələr 1995-ci ildə 25.6%-dən çox az artaraq bugün 28.3%-ə çatıb. Baxmayaraq ki, qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin hər hansı bir forması demək olar ki, bütün dünyada bəyənilmir, amma yenə də irəliləyiş çox müxtəlifdir. Təqribən 56.6% qadın nəğd pul iqtisadiyyatında çalışır. Hal-hazırda ibtidai məktəbdə oxuyan hər 100 oğlana 94 qız düşür. 1999-cu ildə isə bu göstərici 92 olub. 2004-cü ildə əldə olunan məlumata əsasən 181 ölkədən təqribən 2/3-sində ibtidai təhsildə cinsi bərabərliyə nail olunub. Lakin 177 ölkədən cəmi 1/3-ində orta təhsildə cinsi bərabərliyə nail olunub. ÜST-nin verdiyi məlumata əsasən xəstəliklər və aclıqdan sonra qadınların arasında ölümün əsas səbəbi zorakılıqdır; 5 qadından 1-i həyatı boyu ya zorlanıb ya da zorlanma cəhdinə məruz qalıb. İbtidai və orta məktəb sistemləri, qızlar üçün bədən tərbiyəsi proqramlarında döyüş sənətinə və özünümüdafiənin digər formalarına xüsusi yer verməlidirlər. “Plan International”-ın verdiyi məlumata əsasən, kiçik yaşlarında kifayət qədər qidalanmama səbəbindən təqribən 450 milyon qadın inkişafdan geri qalıb; 62 milyon ibtidai məktəb yaşına çatmış qız məktəbə getmir; 15 yaşından 24 yaşına qədər 96 milyon qadın savadsızdır (savadsız kişilərin ikiqat sayı); təhlükəli abortlar və doğum ağırlaşmaları 15-19 yaşlı qızlar arasında ölümün başlıca səbəbidir; və bəzilərinin yaşı 12- dən də az olan 100 milyondan çox qızın növbəti onillik ərzində ərə getmələri gözlənilir. Halbuki beynəlxalq sazişlər erkən evlilikləri qanunla qadağan edir. Hər il “tarixdə ən büyük qul ticarəti” sayılan insan alverində alınıb-satılan 600 000-800 000 fərdin 80%-i qadındır. Qızların təhsilə çıxışında, qadınlargn parlamentə üzv olmasında, və onların nəğd pul iqtisadiyyatda iştirakında, prezervativlərin istifadəsində və qadınların tibbi xidmətlərə çıxışında irəliləyiş nəzərə çarpır. 2007-ci ilin mayından parlamentə üzv olan qadınlar 17% təşkil edib. 2006-cı ildə isə bu göstərici 16.6% faiz olub. Məktəbə yazılan oğlanların sayının 90%-ində qızlar məktəbə yazılır. Qadınlar eyni iş üçün kişilərdən 2/3-3/4 nisbətində çox pul alırlar. Qadınların siyasi, iqtisadi və təhsili statusunun artırılması bu Fəsildə göstərilmiş digər 14 Qlobal Çağırışa cavab verməyin ən səmərəli yollarından biridir. Bir çox ölkələrdə universitetlərdə kişilərdən çox qadınlar oxuyur. Bu da qadınların peşəkar işini məhdudlaşdırır və Səudiyyə Ərəbistanı və Yaponiya kimi fərqli ölkələrdə “qadın beyinləri axını” məsələsini kəskinləşdirir. İnternet vasitəsilə elm və texnologiyaya çıxış və keçmişdə əlyetərli olmayan maliyyə məlumatlarının əldə edilməsi ilə qadınlar mədəni iyerarxiyada öz yerlərini tuta bilərlər. Araşdırmaların kifayət qədər olmamasına baxmayaraq, diplomatiya və sülh-qurucuları qəbul edirlər ki, qadınların dinc həllər üçün qarşılıqlı razılığa kişilərdən daha asan gəlirlər. Qadınlara Qarşı Ayrı-Seçkiliyin Bütün Formalarının Aradan Qaldırılmasına dair Konvensiya, həmçinin BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1325 saylı qətnaməsi həyata keçirilməli, milli fəaliyyət planları yaradılmalı, geniş miqyasda həyata Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 63 keçirilməlidir. Silahlı münaqişədə qadınlara qarşı zorakılıq əleyhinə etibar və razılaşma komissiyaları təsis etmək cəzasızlığa son qoyulmasına kömək edə bilər. Dövlət iştirakı olan şirkətlərin idarə heyətinin 30%-ində hər cinsdən ən az 30% olaraq təşkil olunması tələb olunmalıdır. Cinsi bərəbərliyə əsaslanan Cini əmsalı və digər cinsi bərabərlik indeksləri, həmçinin qadınların siyasi səlahiyyətləri tutmaq üçün maarifləndirilməsi təşviq olunmalı, rəqabət əvəzinə həmrəylik ideyası inkişaf etdirilməli, qadınların qanuni haqları (kreditə, torpağa, texnologiyaya, təlimlərə, səhiyyə xidmətləriə və uşağa baxım xidmətlərinə çıxışı kimi) təmin olunmalg,və qadgnlargn siyasi və iqtisadi öəbəkələömə təökilatlarg təsis olunmalgdgr. Bu, kəndli, miqrant, qaçqın, məcburi köçkün və əlil qadınlar üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu cəhdlərə həmçinin, kişilərin qadınlara tamamilə hörmət etmələri üçün maarifləndirilmələri və çox tez-tez zərərli gender stereotiplərini qabardan kütləvi informasiya vasitələri ilə bilavasitə iş aparılması da daxildir. 11-ci çağırışa o vaxt ciddiliklə cavab veriləcək ki, məktəblərə qəbulda, savadlılıqda və kapitala çıxışda cinsi bərabərliyə nail olunacaq, ayrı-seçkiliyə səbəb olan qanunlar aradan qaldırılacaq və parlamentlərdə və nazirlər kabinetində qadınların və kişilərin sayı bərabərləşəcək. R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR A FRIKA : Sub-Sahara Afrikası parlamentlərindəki qadınların faizi 17.5%-dir. Bu da dünyada orta hesabdan yuxarıdır. Dünyada parlamentdə olan qadınların ən çox sayına görə Ruanda birincidir (49%). Sub-Sahara Afrikasında 6 qadından 1-i hamiləlik nəticəsində ölür. Müqayisə üçün deyək ki, sənaye ölkələrində 2800 qadından 1-i hamiləlik nəticəsində həyatını itirir. Afrikada yeniyetmə qızların təhsilini başa vurmaması çox yüksək səviyyəyə çatıb. Uqanda təhsildə cinsi boşluğu aradan qaldırmaq üçün məktəb ödənişlərini yığışdırıb. A SIYA VƏ O KEANIYA : Asiyada qanunverici vəzifələrdə çalışan şəxslərin 16.4%-i qadındır. Tailandda cinsi partnyorlara göstərilən zorakılıq 15-24 yaşlı qadınlar və qızların ölməsinin başlıca səbəbidir. Asiyada qız uşaqlarının doğulmadan öncə və doğulduqdan sonra valideynlər tərəfindən öldürülməsi, qız uşaqlarına qəsdən qayğı göstərilməməsi və ac qoyulması nəticəsində ən az 60 milyon qız uşağı “itirilir”. Oğlan uşaqlarına üstünlük verən ailələrlə mübarizə aparmaq üçün Çin qızları olan valideynlər üçün təqaüd planlarını maliyyələşdirir. Çində İnternet istifadəçilərinin 40%-i qadınlardır. Yaxın Şərq universitetlərində oxuyan tələbələrin çoxu ərəb qadınlarıdır, lakin ərəb ölkələrinin parlamentlərinin cəmi 8.9%-i qadınlardan təşkil olunub. A VROPA : AB-də qanunverici və rəhbər vəzifələrin 30.6%-i, ATƏT-ə daxil olan ölkələrdə isə qanunvericilərin 19.2%-i qadınlardan təşkil olunub (AB-yə daxil olan ölkələrdə orta hesabla 24%). Norveç tələb edir ki fond birjasında qeydiyyatdan keçmiş bütün şirkətlərin idarə heyəti hər cinsdən ən azı 40% olaraq təşkil olunmalıdır. AB-də qadınların təqribən 57%-i işləyir, lakin orta hesabla 15%-i eyni işə görə kişilərdən daha az pul alırlar. Çox az kişilər ailədə daha çox məsuliyyəti üzərlərinə götürdükləri üçün qadınlar analara üz peşəkar karyeralarını davam etdirməyə imkan verən inkişaf etmiş ictimaiyyət və şəxsi (özəl) infrastrukturların olmasını istəyirlər. Lakin onlar ailə həyatına həsr etmək üçün boş vaxtın azalmasından da narahatlıq keçirirlər. Təqribən 700 000 Şərqi Avropalı qadın Qərbi Avropada cinsi qullardır. Avropa Komissiyası tərəfindən maliyyələşdirilən yeni Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 64 Gender Bərabərliyi üzrə Avropa İnstitutu qadınların cəmiyyətin bütün sahələrinə yardım etdikləri və bununla da daha yaxşə strategiyaların işlənib-hazırlanmasına səbəb olduqları haqqgnda kişiləri maarifləndirməlidirlər. Bosniyada baş vermiş müharibə zamanı 50 000- dən çox qadın zorlanmışdır. L ATIN A MERIKASI : Regionda qanunverici və rəhbər vəzifələrin 35%-i qadınlardan təşkil olunub. Son bir neçə il ərzində Latın Amerika və Karib dənizi hövzəsi ölkələrində yaşayan qadınlar öz insan haqlarının qorunmasında böyük irəliləyişlərin şahidi olsalar da, təhlükəli abort mühüm ictimai səhiyyə problemidir və regionda ana ölümlərinin başlıca səbəbidir. Meksikanın bəzi ştatlarında ilk 12 həftədə abort elətdirmək istəyən qadına himayədarlıq edirlər. Hökumətlər zorlama, cinsi təzyiqlər və qadınlara və qadınlara zəhmət haqqının ödənilməsinə dair qanunları dəyişməlidirlər. Regionda müşahidə olunan ən büyük irəliləyişlərdən biri kişilərin öz “kişilik” mövqelərində dəyişiklik etmələridir. Ş IMALI A MERIKA : Şimali Amerikada qanunverici və rəhbər vəzifələrin 41.2%-i qadınlardan təşkil olunub. ABŞ-da xüsusilə qadınların təhsildə nailiyyətləri ürəkaçandır və ancaq iqtisadiyyatda və siyasi səlahiyyətlərin tutulmasında qadınların iştirakı nisbətən azdır. Lakin hamiləliyə gürə məzuniyyət, analığa görə maddi yardım və uşaqların sosial müdafiəsi məsələlərində ABŞ zəifdir. Kanada Beynəlxalq İqtisadi Forumun Qadınlara Səlahiyyətlərin Verilməsi ölçülərinə əsasən dünyada yeddinci, ABŞ isə 17-cidir. ABŞ hələ Qadınlara Qarşı Ayrı-Seçkiliyin Bütün Formalarının Aradan Qaldırılmasına dair Konvensiyanı ratifikasiya etməyib. Qvebekdə qəbul olunan qanuna əsasən 2012-ci ilədək dövlət korporativ təşkilatlarının idarə heyətlərinin 50%-i qadınlardan ibarət olmalıdır. Qrafik 11. Parlamentlərdə Qadınlar (faiz) Mənbə: Parlamentlərarası Birlik 12. Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq şəbəkələrini daha güclü və mürəkkəb qlobal təsisаtа çеvrilmədən necə dayandırmalı? Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq müfəssəl, müştərək qlobal mübarizə strategiyasının yoxluğunda inkişaf etməyə davam edir. Havocscope.com-un dəyərləndirmələrinə əsasən dünyada qeyri-qanuni ticarət 1 trilyon dollara, saxtalaşdırma və piratçılıq 521.6 milyard dollara, qlobal narkotika alveri 321.6 milyard dollara, ekoloji məhsullar alveri 55.7 dollara, Skandin. ölkələri Amerika Asiya Avropa-ATƏT Sub Saxara Regionu Sakit Okean regionu Ərəb ölkələri Dünya Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 65 insan alveri 43.8 milyard dollara, istehlak malları 37.5 milyard dollara və silah alveri 10.1 milyard dollara gəlib çatır. Əsasən qeyri-qanuni narkotika və silah alveri yüksək dərəcəyə çatıb. Dünya Bankının dəyərləndirmələrinə əsasən, keçən il ərzində verilən rüşvət 1 trilyon dollar, “yuyulmuş pullar” isə 1.5-6.5 trilyon dollar təşkil edib. Nəticə etibarilə, ümumi məbləğ 2 trilyon dollarg ötüb keçir və bu da dünyadakı bütün hərbi büdcələrdən 2 dəfə çoxdur. Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq üçün də hesablamalar aparmaq çox çətindir, çünki nəğd pul daşıyan qaçaqmalçı kuryerlərin, brilyantların geniş şəkildə istifadəsi və anonim İnternet bankçılıq onun əsl qazancını gizlədir. BMT-nin verdiyi məlumata əsasən, hal-hazırda dünyada 27 milyon insan qul kimi saxlanır. Bu da o deməkdir ki, butün dünyada Afrika qul ticarətinin kulminasiya nöqtəsində olduğu zaman mövcud olan saydan daha çox qul var. Bunların çoxu Asiyadadır. İnsan Alveri ilə Mübarizə üzrə Qlobal Təşəbbüs bu il təsis olunub və BMT-nin İnsan Alveri ilə Mübarizə Protokolu 110-dan çox ölkə tərəfindən ratifikasiya edilib, lakin arzuolunan nəticə hələ əldə olunmayıb. Dünya Bankının dəyərləndirmələrinə əsasən verilən rüşvətlərin cəmi 20-40 milyard dolları inkişaf etməkdə olan və keçid iqtisadiyyatına malik ölkələrə gedibsə, onda rüşvətlərin büyük əksəriyyəti daha varlı ölkələrdəki insanlara ödənilib. Bu, həmin ölkələrdə qərar qəbul etmə prosesinin çox böyük məbləğdə pullara qarşı zəiflik göstərməsi ilə izah olunur. Qərarlar da heroin kimi alınıb-satla bilir və bununla da demokratiyanı bir xəyala çevirirlər. Şimali Koreya hökumətinin verdiyi məlumata əsasən, ölkə il ərzində 500 milyon dollardan 1 milyard dollara qədər məbləğdə pulu cinayətkar qruplaşmalardan xilas edir. Bir çox əfqan dövlət məmurları qeyri-qanuni narkotika alveri ilə məşğul olurlar. Gün ərzində 2 trilyon dollar məbləğində pulların kompüter komunikasiyaları vasitəsilə beynəlxalq köçürmələri şirnikdirici bir hədəfdir. Şəxsiyyətin kütləvi şəkildə oğurlanması kimi İnternet cinayətləri transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığın əsas fəaliyyətinə çevrilib. QİÇS nəticəsində yetim qalmış 13-15 milyon uşaq, bundan savayı, 2010-cu ilədək QİÇS nəticəsində yetim qalmaları gözlənilən digər 10 milyon uşaq, transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq üçün yeni istedadlar yetişdirən geniş bir bataqlıq əmələ gətirə bilər. Bir çox ölkələrdə reseptlər vasitəsilə narkotiklərin istifadəsi, narkotiklərin ənənəvi qeyri-qanuni istifadəsini ötüb keçib. Və dərmanların tərkibinin saxtalaşdırılması transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq üçün yeni biznes sahəsidir. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının Maliyyə Əməliyyatları Operativ Qrupu pulların yuyulması ilə mübarizə üçün 40 tövsiyyə işləyib-hazırlayıb, BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsi Çirkli Pulların Yuyulması əleyhinə Qlobal Proqram yaradıb. Bundan əlavə, Narkotiklərə Nəzarət Beynəlxalq Heyəti, Ümumdünya Gömrük Təşkilatı, Beynəlxalq Anti-Korrupsiya Koordinasiya Qrupu, İnterpol və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi də mövcuddur. Lakin bütün bunlara baxmayaraq Transmilli Mütəşəkkil Cinayətkarlıq artmaqda davam edir və yoxulluğun, suyun və sabit inkişafın daxil edildiyi kimi beynəlxalq gündəliyə daxil olunmayıb. Transmilli Mütəşəkkil Cinayətkarlıq əleyhinə qlobal yekdilliklə əməliyyatlara başlanılması üçün cəmiyyətin bütün sahələrinin beynəlxalq kampaniyaya başlaması vaxtıdır. Çünki, transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq elə bir nöqtəyə gəlib çıxıb ki, dövlətlərin onunla mübarizə aparması günü-gündən çətinləşir. BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsi bütün ölkələri bu problemi dəf etmək üçün müştərək strategiya işləyib hazırlamağa dəvət edib. Bir neçə Avropa və Latın Amerikası ölkəsi qeyri-rəsmi şəkildə bir qlobal strategiya qəbul ediblər. Beynəlxalq orqan cinayətlərin kateqoriyalarını müəyyənləşdirməkdənsə yuyulmuş çirkli pulların həcmi əsasında eyni Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 66 vaxtda 1 transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq liderinin həbs olunması və məhkəməyə cəlb olunması məqsədilə əməkdaşlıq üçün prioritetlər sistemi istifadə edəcək. BMT-nin Transmilli Mütəşəkkil Cinayətkarlıq Əleyhinə Konvensiyası 2003-cü ilin sentyabrında qüvvəyə minib. Bu konvensiya ölkələri mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə üçün beynəlxalq əməkdaşlığa çağırır. Ola bilsin ki, bu konvensiyaya edilmiş əlavə transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığın müxtəlif sahələrinə qarşı yönəlmiş əlaqədar təşkilatları tamamlamaq üçün yeni bir orqan kimi maliyyə təqibatı sistemi təsis edə bilər. Bu təşkilatlarla əməkdaşlıq etməklə bu yeni sistem, yuyulmuş pulların məbləğinə əsasən əsas cinayətkarları müəyyən edəcək, məhkəmə prosesinə başlayacaq, şübhəli şəxsin dondurula biləcək aktivlərini müəyyən edəcək, şübhəli şəxsin cari yerini hazırlayacaq, yerli hökumət orqanlarının həbs etmə bacarığını qiymətləndirəcək və dərhal tədbir görülməsi üçün məsələni müvafiq məhkəməyə göndərəcək. Hər şey hazır olanda, cinayətkarı həbs etmək, aktivləri və çıxışı dondurmaq, məhkəmə işi açmaq və prioritet siyahısında olan digər cinayətkara keçmək üçün bütün əmrlər eyni vaxtda icra olunacaq. Məhkəmələr BMT-nin sülh məramlı hərbi qüvvələri kimi, lottereya sistemi yolu ilə könüllü ölkələr arasından təmsil oluna bilərlər. Ölkələr hakimiyyət hüquqlarından qismən imtina etməlidirlər, çünki qlobal sistem əsasən cinayətdə günahlandırılan ölkədən kənarda təqib üçün yer müəyyənləşdirəcək (cinayətkarın qaytarılması BMT-nin Mütəşəkkil Cinayətkarlıq Əleyhinə Konvensiyası tərəfindən qəbul olunub). Hökumət tərəfindən ilkin maliyyələşdirilmədən sonra, sistem, davamlı əməliyyatlar üçün maliyyə dəstəyini hökumət yardımlarından yox, təqsirli bilinən cinayətkarların dondurulmuş aktivlərindən alacaq. 12-ci Çağırışa o vaxt uğurla cavab veriləcək ki, pulların yuyulması və cinayətlərin gəlir mənbələri 75% azalacaq və hüquq-mühafizə orqanları bütün ölkələrdə effektiv şəkildə təşkil olunacaq. R EGIONAL M ÜLAHIZƏLƏR A FRIKA : Mərakeşdə həşiş ticarəti həm Avropada həm də Şimali Afrikada terrorizmi dəstəkləmək üçün istifadə olunur. Afrikadakı üsyankar kütlələr, mütəşəkkil cinayətkarlıq və terrorizm arasındakı bağlar genişlənə və yaşamaq üçün çox az qanuni vasitələri olan, QİÇS nəticəsində yetim qalmış milyonlarla uşaq tərəfindən gücləndirilə bilər. Korrupsiya Afrika cəmiyyətinin çox hissəsinə nüfuz edib və hal-hazırda bəlkə də bir çox ölkələrdə inkişafı məhdudlaşdıran ən böyük amildir. A SIYA VƏ O KEANIYA : Heroin istehsalı və insan alveri region üçün əsas gəlir mənbələrindən biridir. Məlumatlara əsasən Çində mütəşəkkil cinayətkar qruplaşmalar öz fəaliyyətlərini Rusiyada da həyata keçirirlər. Çin yeni güclü pulların yuyulması əleyhinə qanun qəbul edib. A VROPA : Milli siyasətə əsaslanan Avropa koalisiyaları qlobal mütəşəkkil cinayətkarlığa cavab verə bilmirlər. Hal-hazırda Rusiyanın məsaməli sərhəddi, AB-nin vahid iqtisadi ərazisi səbəbindən törənmiş təhlükəsizlik problemlərinə bir əlavə olacaq və Şərqi Avropa ölkələrində insan alveri problemi açıq sərhədlər sayəsində güclənəcək. Avropanın və Mərkəzi Asiyanın keçid iqtisadiyyatına malik ölkələrində korrupsiyanın səviyyəsi azalıb. L ATIN A MERIKASI : BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsinin verdiyi məlumata əsasən, cinayətkarlıq narkotiklərlə əlaqəli zorakılığın kəskin şəkildə artdığı Mərkəzi Amerikanın sabitliyinə əngəl törədən yeganə böyük məsələdir. ABŞ-ın 6 il davam Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 2007 Gələcəyin Durumu 67 edən və demək olar ki, 5 milyard dollara başa gələn Kolumbiya Planı kokainin əldə olunmasında, qiymətində və keyfiyyətində heç bir dəyişikliyə nail olmayıb. Dəyərləndirmələrə əsasən, Meksika ÜDM-sinin 5%-i “yuyulur” və onun narkotika birlikləri Peruya köçür. Çünki, orada kokainin hasil olunması 40%-ə bərabərdir. Ş IMALI A MERIKA : ABŞ Milli Təhlükəsizlik Departamenti İnsan Qaçaqmalçılığı və Alveri Mərkəzi açıb. Mütəşəkkil cinayətkarlıq və onun terrorizmlə əlaqəsi milli təhlükəsizliyə təhlükə kimi qiymətləndirilməlidir. Ölkələr, öz ölkələrində və digər ölkələrdə baş verən cinayətkar fəaliyyətlərə cəlb olunmuş birliklər üçün məsuliyyət daşımalıdırlar. Əqli mülkiyyət itkisi təkcə ABŞ-da 200-250 milyard dollar dəyərindədir. Radio tezliklərinin və digər müəyyən etmə üsulları qanuni materialların qeyri-qanuni sövdələşmələrə cəlb olunmalarını izləməyə imkan verəcək. 2006-cı ildə ABŞ-a aparılan 17000 əcnəbi qurbanın yarısı kommersiya məqsədi daşıyan cinsi biznes üçün buraya gətirilmiş və təqribən 200 000-i isə ABŞ-da köləlik etmək üçün nəzərdə tutulublar. Qrafik 12. Beynəlxalq Qeyri-Qanuni Ticarət Mənbə: Havocscope.com 13. Enerjiyə artan tələbat necə təhlükəsiz və səmərəli şəkildə təmin оlunmаlıdır? Qlobal enerji strategiyalarını işləyib-hazırlamaq və yeniləşdirmək imkanları çox mürəkkəb görünür və qərar qəbul edənlərin səlis siyasət qurmaları üçün sürətlə dəyişir. Bununla belə qeyri-səlis siyasətin ekoloji və sosial nəticələri o qədər ciddidirlər ki, tanıma, təhlil, mümkün nəticələrin qiymətləndirilməsi və enerji imkanlarının sintezi üçün yeni qlobal sistemin qurulması bir daha təsdiqlənir. Elə bir sistem qurulmalıdır ki, o ictimaiyyət, siyasətçilər və qeyri-elm adamları, həmçinin dünyanın qabaqcıl alimləri və mühəndisləri tərəfindən başa düşülə və istifadə oluna bilinsin. İki böyük enerji istehlakçısı və CO 2 istehsalçısı kimi ABŞ və Çin, həm yerdə, həm də kosmosda təsis edilmiş günəş-elektrik enerjisi iqtisadiyyatından tutmuş, kütləvi bioloji yanacaqlar və uzaqdan idarə olunan işlərə qədər çoxlu imkanlara malik “Apollo-like” (“Apolloya bənzər”) qlobal enerji Tədqiqat və Təkmilləşdirmə proqramı həyata keçirməlidirlər. İlkin ABŞ-Çin əməkdaşlığı daha təmiz kömür və bioyanacaqların istehsalı ilə başlayıb. Enerjidən istifadənin effektivliyi daha zəngin ərazilərdə tələbatı artıracaq və azaldacaq – bugün, 1973-cü ildə Beynəlxalq Enerji Agentliyinə daxil olan ölkələrdə ÜDM- Yüklə 5,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|