C. X. Cübran Sükutun poeziyası / Ərəb, ingilis və rus dillərindən seçilmiş tərcümələr. Bakı. 2008, 273 səh
Yüklə 2,16 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «MÜJDƏÇİ»
- « Dəlİ. Onun şeİr və hekayətlərİ»
|
VIII İki ay keçdi, Xəlil əvvəlkitək kəndlilər arasında moizələr oxuyur, öz hisslərini onların qəlblərinə axıdırdı; onlara, haqsızcasına məhrum olunduqları hüquqlarından danışır, hakim və monarxların hərislik və zalımlıqlarını ifşa edirdi. Onu diqqətlə dinləyirdilər, zira, o onların sevinc mənbəyinə çevrilmişdi. Onun sözləri onların ürəklərinə yağış quru torpağa düşən kimi düşürdü. Tək qalanda onlar Xəlilin sözlərini gündəlik dua kimi təkrarlayırdılar. Elias atanın işi indi icmaya yaltaqlanmaqdan ibarət idi. Kənd camaatı biləndən sonra ki, şeyxin cinayətlərində onun da payı var, Elias atanı tanımaq olmurdu. Əvvəlki hökmündən heç nə qalmamışdı. Fəllahlar da ona heç fikir vermirdilər. Şeyx Abbas tamamilə ağlını itirmişdi və öz geniş evində qəfəsə salınmış pələng kimi ora-bura var-gəl edirdi. O, qulluqçularına əmrlər verirdi, lakin mərmər divarlardan qayıdan əks-sədadan başqa səsinə cavab verən yox idi. O öz adamlarını çağırırdı, lakin yanına bədbəxt arvadından başqa kimsə gəlmirdi. Bu yazıq qadın da onun qəddarlığından az əziyyət çəkməmişdi. Böyük orucluq gələndə və göylər Baharın gəlişini elan edəndə şeyxin günləri sona çatdı. O, dəhşətli əzablar içində öldü və onun ruhu törətdiyi əməllərdən toxunmuş xalçada uçub tərk etdi bu dünyanı. O indi Ali Kürsünün qarşısında durmalı idi, çılpaq və titrəyə-titrəyə. O kürsünü biz görə bilməsək də onun varlığını hiss edirik. Fəllahlar şeyx Abbasın ölümü barədə müxtəlif hekayətlər eşitmişdilər. Kimsə deyirdi ki, şeyx başına hava gələndən sonra ölüb, bəziləri inandırırdılar ki, peşmançılıq və məyusluq onu intihara vadar edib. Lakin onun dul qalmış arvadına baş sağlığı verməyə getmiş qadınlar danışırdılar ki, o, qorxudan ölmüşdü. Zira, Samaan Raminin ruhu hər gün onu təqib edir, hər gecə onu evindən bayıra çıxararaq altı il əvvəl Rəhilin ərinin meyidi tapıldığı yerə doğru qovurdu. Aprel ayında bütün kənd Xəlil və Məryəmin eşq sirrindən agah oldu. Camaat bu xoş xəbərə çox sevindi, zira, indi onlar əmin idilər ki, Xəlil kənddən getməyəcək. Bu xəbər kəndin bütün evlərini dolaşdı və hamı bir-birini Xəlilin onların qonşusu olması münasibəti ilə təbrik etdi. Məhsul yığımı vaxtı yetişəndə isə fəllahlar mais və buğdanı yığmaq üçün tarlalarla yollandılar. İndi burda onların məhsulunu qamarlayaraq öz anbarlarına aparmağı əmr edəcək şeyx Abbas yox idi. Hər kəndli öz məhsulunu yığırdı. Fəllahların daxmaları mais və buğda ilə dolmuşdu. Küplərində isə keyfiyyətli şərab və yağ vardı. Xəlil onlarla birlikdə işləyir, onlarla birlikdə sevinirdi. O, onlara məhsulu yığmağa, üzümü sıxmağa və yetişmiş meyvələri dərməyə kömək edirdi. Və öz məhəbbəti və inadkarlığından başqa digərlərdən heç nə ilə fərqlənmirdi. O vaxtdan bu günə qədər bu kəndin hər bir fəllahı əziyyətlə başa gətirdiyi məhsulu yığmağa sevinclə girişir. Çünki şumladıqları torpaq, qulluq etdikləri üzümlüklər indi onların mülkiyyətinə çevrilmişdi. O vaxtdan yarım əsr keçdi və livanlılar, nəhayət ki, ayıldılar. Livanın Müqəddəs Kedrlərinə doğru gedən yolda yolçunun diqqətini vadinin kənarında gəlin kimi dayanmış tənha kəndin gözəlliyi cəlb edir. Miskin daxmalar indi məhsuldar tarlalar və çiçəklənən bağlarla əhatələnmiş rahat evlərə çevrilmişdi. Əgər kənd əhalisindən kimdənsə şeyx Abbasın tarixçəsini soruşsanız, uçmuş divar və daş qalaqlarını göstərib deyəcək: – Budur şeyxin sarayı. Həyat tarixçəsi də elə bundan ibarətdir. Lakin siz Xəlil haqqında soruşsanız, o, əlini göyə tutaraq deyəcəkdir: – Oradadır indi bizim sevimli Xəlilimiz və onun həyat tarixçəsini Allah parlaq həflərlə bizim ürəklərimizə elə yazmışdır ki, əsrlər onu silmək iqtidarında deyillər.
kitabından I Sən özün özünün müjdəçinsən. Və ucaltdığın qalalar da sənin böyük məninin təməlindən başqa bir şey deyil. Və bu mənin özü də təmələ çevriləcək. Mən də özümə müjdəçiyəm, zira, sübh çağı qarşımda uzanan kölgəm günortaya yaxın ayaqlarımın altına yığılacaqdır. Başqa bir səhər qabağımca başqa bir kölgə uzadası olsa belə, o da başqa bir günortada hökmən yığılacaqdır. Biz həmişə özümüzün müjdəçimiz olmuşuq, həmişə də olacağıq. Və bütün yığdıqlarımız və yığacaqlarımız hələ şumlanmamış tarlalar üçün toxumdan başqa bir şey olmayacaqdır. Biz həm tarlalarıq, həm əkinçi, həm yığanlarıq, həm yığılan. Sən duman içrə həsrətlə gəzəndə, mən də orda həsrətlə gəzirdim. Sonra biz bir-birimizi tapdıq və yuxular doğuldu vüsalımızdan. Yuxular sərhədsiz zaman və ölçüsüz məkan idi. Sən həyatın həsrətli dodaqlarında lal bir söz olduğun zaman, mən də orda başqa bir lal söz idim. Sonra həyat bizi səsləndirdi və biz dünənin xatirələri və sabahın həsrəti ilə döyünən illərə calandıq, zira, ötən gün məğlub olmuş ölüm, sabah isə gözlənilən doğumdur. İndi isə biz Allahın əllərindəyik. Sən Onun sağ əlindəki günəş, mənsə Onun sol əlində yerəm. İşıqlandıran – sən, işıqlanan – mən olsam da, səndən az işıqlı deyiləm. Biz – günəş və yer – daha böyük günəşin və daha böyük yerin başlanğıcıyıq. Və həmişə də başlanğıc olaraq qalacağıq. ***
Sən özün özünün müjdəçinsən, – mənim bağımın qapılarının yanından ötən yolçusan. Mən də özümə müjdəçiyəm, baxmayaraq ki, ağacların kölgəsində oturmuşam və hərəkətsiz görünürəm. 2 Günlərin bir günü Şariya adlı böyük bir şəhərə səhradan bir qərib gəldi; onun əynindəki libasdan və əlindəki əsadan başqa heç nəyi yox idi. O, küçələri gəzə-gəzə məbədlərə, qalalara və saraylara böyük bir heyranlıqla tamaşa edirdi. Zira, Şariya həqiqətən də gözəl şəhər idi. O dönə-dönə yanından ötənləri saxlayıb gördükləri barədə onları sorğu-suala tuturdu. Lakin nə onlar onun dilini anlayır, nə də o onların danışığını başa düşürdü. Günorta saatında o, iri bir yeməkxananın qabağında dayandı. Bina sarı mərmərdən tikilmişdi və insanlar maneəsiz olaraq bu binaya girib çıxırdılar. «Bura yəqin ziyarətgahdır», – deyə öz-özünə düşünən qərib içəri daxil oldu. Və böyük zalda çoxlu masaların ətrafında xeyli kişi və qadınların oturduğunu görüncə çox təəccübləndi. Onlar yeyir, içir və musiqiçilərə qulaq asırdılar. «Yox, bu səcdəyə oxşamır», – deyə qərib öz-özünə söylədi, – bu, yəqin qonaqlıqdı, şahzadə hansısa böyük bir hadisənin şərəfinə təşkil edib. Bu zaman şahzadənin nökəri sandığı bir adam yaxınlaşaraq onu masaların birinə dəvət etdi. Ona ət, şərab və ən ləziz şirniyyatlar gətirdilər. Yeyib doyandan sonra qərib ayağa durdu ki, getsin. Qapıda onu qeyri-adi paltar geymiş cüssəli bir kişi saxladı. «Yəqin bu, şahzadənin özüdür», – qərib ürəyində söylədi və baş əyərək ona təşəkkürünü bildirdi. Cüssəli kişi isə öz şəhərinin dilində: «Ağa, yeməyin pulunu verməmisən», – dedi. Qərib onun nə dediyini anlamayaraq bir daha ürəkdən təşəkkür etdi. Cüssəli kişi müəmmalı ifadə ilə qəribi diqqətlə nəzərdən keçirdi. Onun əcnəbi, geyimindən isə yoxsul olduğunu görüncə başa düşdü ki, bu adamın yeməyin haqqını ödəməyə pulu yoxdu. Cüssəli kişi əlini əlinə vurub adamları çağırdı və içəri dörd nəfər şəhər gözətçisi daxil oldu. Onlar cüssəli kişini dinləyəndən sonra qəribi nəzarət altına aldılar. İkisi onun sağ, ikisi də sol tərəfində durdu. Onların xüsusi geyimdə olmasına və səlis hərəkətlərinə diqqət yetirən qəribin ağzı açıla qalmışdı. «Onlar yəqin əsilzadələrdir », – deyə qərib düşündü. Onlar birlikdə məhkəmə binasına yollanaraq ora daxil oldular. Qərib qarşısında taxtda oturmuş dalğalı saqqallı və qeyri-adi paltar geyinmiş ahıl bir kişi gördü. Onu padşah sanan qərib bu şərəfə layiq görüldüyünə əməlli-başlı sevindi. Gözətçilər qəribin padşah bildiyi hakimə yaxınlaşaraq gətirilənin nədə günahlandırıldığını məruzə etdilər. Hakim iki vəkil təyin etdi: birini ittiham tərəfi təmsil etmək üçün, digərini isə qəribin müdafiəsi üçün. Onlar növbə ilə qalxaraq öz dəlillərini məhkəmənin nəzərinə çatdırdılar. Onların hərəkətlərini müşahidə edən qərib elə bildi ki, onun şərəfinə təşkil olunmuş salamlama mərasimində iştirak edir. Qəribin ürəyi ona göstərdikləri hörmətə görə padşaha və şahzadəyə qarşı hədsiz minnətdarlıq hissləri ilə doldu. Sonra hökm oxundu. Hökmə görə onun boynundan üstündə törətdiyi əməli yazılmış lövhə asılmalı və o, yəhərsiz ata otuzdurularaq qabaqda şeypurçu və təbilçi getməklə, şəhərin küçələri ilə gəzdirilməli idi. Hökm ləngimədən yerinə yetirildi. Qəribi yəhərsiz ata mindirib şəhəri gəzdirərkən qabaqda gedən şeypurçunun və təbilçinin səsinə xeyli camaat axışıb gəldi və onu görüncə hamı bir ağızdan gülməyə başladılar. Uşaqlar da dəstə-dəstə onun dalınca küçə boyu qaçışırdılar. Qəribin ürəyi vəcdlə doldu, gözləri yaşardı. Zira, boynundakı nişanı padşahın lütfü sanır və bu gəzintinin də onun şərəfinə təşkil olunduğunu düşünürdü. Atın üstündə gedərkən o, kütlənin içində özü kimi səhradan gəlmiş birisini sezdi. Sevincdən ürəyi yerindən oynadı və qərib ucadan qışqırdı: «Dost! Dost! Biz hara gəlib düşmüşük? Könlümün şəhrinə bənzəyir bu şəhər! Belə də qonaqpərvərlik olar? Təsadüfi qonağı sarayda qəbul edirlər, şahzadəylə bir süfrəyə oturdurlar, padşah sənin sinənə öz lütfünün nişanını asır və bu cənnət şəhərin qonaqsevərliyi ilə tanış olmaq imkanı yaradır. Səhradan gəlmiş həmin adam heç bir cavab vermədi. Yalnız gülümsədi və yüngülcə başını tərpətdi. İzdiham isə yoluna davam etdi. Qərib vəcdli üzünü yuxarı tutmuşdu, gözləri də işıqlanırdı.
Mən özümə söz verdim: «Bu adamı axtarıb tapacam və onun qəlbinin sirrini öyrənəcəm, zira, şahlıqdan imtina edən şahlığın özündən daha böyük olmalıdır». Elə həmin gün mən onun yaşadığı meşəyə yollandım. Onu ağ sərv ağacının altında oturan tapdım. Əlindəki əsanı elə tutmuşdu ki, sanki o əsa yox, şahlıq skipetri1 idi. Mən onu şahları salamlayan təki salamladım. O mənə tərəf dönərək nəzakətlə dedi: «Bu sakitlik meşəsinə gəlməkdə məqsədin nədir? Yaşıl kölgələrdə itirilmiş «mən»ini axtarırsan, yoxsa ala-toranlıqda evinə qayıdırsan»? Mən cavab verdim: «Mən ancaг səni axtarırdım. Bilmək istəyirdim, səni nə məcbur etmişdir ki, şahlığını buraxıb bu meşəyə gələsən»? O söylədi: «Uzun deyil mənim hekayətim. Sadəcə qəfildən gözüm açıldı. Bu belə baş verdi: Günlərin bir günü sarayın pəncərəsinin qarşısında oturmuşdum, mənim vəzirim və bir əcnəbi elçi isə bağda gəzişirdilər. Pəncərəmə yaxınlaşanda vəzirin özü haqqında bunları dediyini eşitdim: «Mən bizim şahımız kimiyəm; tünd şərab düşkünü və bütün qumar oyunlarının ölüsüyəm. Şahım kimi mənim də xasiyyətim ağırdır». Bu sözlərdən sonra vəzir və elçi ağacların arasında gözdən itdilər. Lakin bir neçə dəqiqədən sonra onlar qayıtdılar. Bu dəfə vəzir mənim haqqımda danışırdı: «Mənim şahım eynən mənim kimidir: mənim kimi sərrast atıcıdır, musiqini sevir və gündə üç dəfə hamam qəbul eləyir, mənim kimi». Kiçik fasilədən sonra gənc əlavə etdi: “Elə həmin gün əynimdəki libasdan başqa heç nə götürməyərək sarayı tərk etdim; zira, mənim nöqsanlarımı özünə götürən, öz məziyyətlərini isə mənə şamil edənlərin hakimi olmaq istəmədim”. Mən: «Həqiqətən də qəribə əhvalatdır», – dеyə söylədim. O isə: “Qətiyyən, mənim dostum, sadəcə, sən mənim sükutumun qapısını döydün və boş bir şey eşitdin, – dedi. – Zira, meşədən ötrü şahlığı kim tərk etməz ki? Burada fəsillər fasiləsiz olaraq nəğmə oxumaqda və rəqs etməkdədir. Çoxları, tənhalıq və təkliyin şirin yoldaşlığından daha az dəyərli şeylərdən ötəri şahlıqdan keçib. O qədər qartal olub ki, yüksəkliklərdən köstəbək yuvalarına eniblər ki, yerin sirrini öyrənə bilsinlər. Elələri də olub кi, arzusuzluqdan çox da uzaq düşməməк üçün arzular şahlığından imtina ediblər. Еlələri də var ki, çılpaqlıq şahlığından imtina edərək ruhlarının üstünü örtürlər ki, açıq həqiqətin və çılpaq gözəlliyin görüntüləri başqalarını pərt etməsin. Amma onların araсında ən böyüyü məğrur və fəxarətli görünmək üçün kədər şahlığını tərk edənlərdir». Sonra o qalxaraq öz əsasına söykəndi və dedi: «İndi isə get böyük şəhərə, otur onun qapısının ağzında və gələnə-gedənə bax. Orda şah doğulub şahlıqsız qalanı da, cisminə tabe olsa da ruhu ilə hakim olanı da görəcəksən, baxmayaraq ki, bundan nə özünün, nə də təbəələrinin xəbəri var. Eləsini də görəcəksən ki, şahlıq eləyən görünsə də, həqiqətdə qullarının quludur». Bu sözlərdən sonra o gülümsündü. Və dodaqlarından min şəfəq saçıldı. Sonra o çevrilərək meşənin dərinliyinə getdi. Mən isə şəhərə qayıtdım və onun dediyi kimi şəhər qapılarının ağzında oturaraq gəlib–gedənlərə baxmağa başladım. Və o gündən bu günə qədər kölgəsi üstümdən keçən çoxlu şahlar gördüm, üstünə kölgəm düşən təbəələrin isə sayı çox az idi.
«Ey müqəddəs insan, ruhumu yüngülləşdir! Günahlarım daş kimi boynumdan asılmışdır». Qoca cavab verdi: «Mənim günahlarım da məni az incitmir». «Amma, axı, mən oğru və yolkəsənəm», – dedi quldur. «Elə mən də oğru və yolkəsənəm», – söylədi qoca. Quldur: «Bəs axı, mən qatiləm və qanını axıtdığım insanların səsləri qulaqlarımdan çəkilmir»,– dedi. «Elə mən də qatiləm və mənim də qulaqlarım qanını axıtdıqlarımın nalələri ilə doludur», – söylədi müqəddəs. Quldur: «Mən saysız-hesabsız cinayətlər törətmişəm», – dedi. «Mənim də cinayətlərimin sayı-hesabı yoxdur», – dedi qoca. Bu sözlərdən sonra quldur ayağa qalxıb zənlə qocaya baxdı və təpəni aşaraq yox oldu. O bizi tərk edəndən sonra mən üzümü müqəddəsə tutub soruşdum: «Nə üçün sən eləmədiyin cinayətləri boynuna aldın? Məgər görmürsənmi ki, o, sənə olan inamını itirib getdi»? Müqəddəs qoca cavab verdi: «Düz deyirsən ki, o, indi daha mənə inanmır. Amma o, xeyli yüngüllük tapıb getdi burdan». Elə bu anda biz uzaqdan quldurun mahnı oxumasını eşitdik. Onun mahnısının əks-sədası bütün vadini sevinclə doldurmuşdu. 5 Səyahətlərimin birində, bir adada insan başlı dəmir ayaqlı əcaib divə rast gəldim. O dayanmadan torpağı yeyir, dənizi içirdi. Xeyli baxdım o divə, sonra yaxınlaşıb soruşdum: «Bəs deyil? Bu qədər yeyirsən, içirsən, nə qarnın doyur, nə susuzluğun yatır». Div cavabında söylədi: «Doymağına doymuşam və hətta yemək-içməkdən partlayıram artıq; sadəcə bir qorxu var içimdə, birdən sabah yeməyə torpaq, içməyə dəniz tapılmadı».
Qəfildən başını çevirəndə anasının ona bağışladığı gümüş güzgüdən çılpaq bir adamın çıxdığını gördü. Heyrətlənən şah qışqırdı: «Sənə nə lazımdır»? «Heç nə, – deyə çılpaq adam cavab verdi, – Deyə bilərsənmi, səni nə üçün şah seçdilər»? Şah: «Ona görə ki, mən ölkənin ən nəcib insanıyam», – dedi. Çılpaq adam: «Əgər sən bir az da artıq nəcib olsaydın, şah olmaq istəməzdin», – dedi. Şah: «Məni ona görə şah seçdilər ki, mən ölkənin ən qüdrətli insanıyam», – söylədi. Çılpaq adam: «Əgər sən daha qüdrətli olsaydın, şah olmaq istəməzdin», – dedi. Onda şah: «Məni ona görə seçdilər ki, mən ən müdrik insanam», – söylədi. Çılpaq adam: «Sən daha müdrik olsaydın, şahlığı seçməzdin»,– dedi. Bu sözlərdən sonra şah yerə yıxılıb acı–acı ağladı. Çılpaq adam ona baxdı, yerdən tacı qaldıraraq ehtiyatla şahın aşağı sallanmış başına qoydu. Və şəfqətli baxışlarını şahdan ayırmayaraq güzgüyə daxil oldu. Ayağa qalxan şah ilk növbədə güzgüyə baxdı. Və orada özündən – başında tac olan şahdan başqa heç kimi görmədi.
İşananın çarı əyanları ilə bir yerdə Qanadlı Öküzlər zalında nəfəslərini içlərinə çəkərək nəticəni gözləyirdilər: çarın arvadı doğurdu. Günün sonuna yaxın çapar təngnəfəs saraya daxil olaraq çarın qarşısında səcdə etdi və söylədi: “Mən, əlahəzrət Çarı, çarlığı və çarın qullarını sevindirəcək xəbər gətirmişəm. Əlahəzrətin qatı düşməni, Betrunun çarı – Əzazil Mihrab öldü”. Bu xəbəri eşidəndə, çar və onun əyanları hamısı birdən ayağa qalxaraq sevinclərindən çığırmağa başladılar; zira, bir az daha yaşasa idi, qüdrətli Mihrab hökmən İşananı fəth edəcək və onun əhalisini isə əsir aparacaqdı. Bu məqamda Qanadlı Öküzlər zalına bir dəstə mamaçanın müşayiəti ilə saray həkimi daxil oldu və çarın qarşısında səcdə edərək söylədi: “Əlahəzrət Çarım əbədi yaşayacaq və saysız-hesabsız nəsillərlə İşana xalqının hakimi olacaqdır. Zira, elə indicə Çarımızın oğlu və varisi dünyaya gəlmişdir”. Sevincdən çarın ruhu vəcdə gəldi: qatı düşməninin ölümü və çar nəslinin davamçısının doğulması eyni bir vaxta təsadüf etmişdi. Həmin dövrdə İşanada görücülük qabiliyyətinə malik haqq peyğəmbəri yaşayırdı. O, cavan və cəsarətli idi. Çar elə həmin gecə peyğəmbəri onun yanına gətirməyi əmr etdi. Peyğəmbər onun hüzuruna gələndə çar buyurdu: “ Bax və de görüm, bu gün çarlığın varisi olaraq doğulmuş oğlumu gələcəkdə nə gözləyir?” Görücü tərəddüdsüz cavab verdi: “Dinlə məni, Çar. Və mən sənin bu gün dünyaya gəlmiş oğlunun taleyinin necə olacağını söyləyim. Dünən axşam ölmüş düşmənin Çar Mihrabın ruhu yalnız bircə gün ləngidi küləklərin qanadlarında. Sonra isə o, köçməyə bədən tapdı özünə. Onun girdiyi bədən sənin yenicə doğulan oğlunun bədənidir ”. Çar qəzəbindən görücünü qılıncı ilə doğradı. Və o vaxtdan bu günə qədər İşananın müdrikləri gizlincə bir-birlərinə deyirlər: “Kişilər bilib deyirdilər ki, İşananı düşmən idarə edir”. 8 Çayın sahilinə yan almış tirin üstündə dörd qurbağa oturmuşdu. Qəfildən güclənən axın tiri qabağına qataraq çay aşağı aparmağa başladı. Sevincdən qurbağaların ağılları başlarından çıxdı: axı, onlar heç vaxt belə üzməmişdilər. Nəhayət birinci qurbağa dilləndi: “Bu nə möcüzəli tirdir! Elə hərəkət edir ki, sanki diridir. Həqiqətən, görünməmiş bir tirdir”. Sonra ikinci qurbağa dillənərək: “Heç də yox, dostum. Bu tirin digərlərindən heç bir fərqi yoxdur və hərəkət eləyən də o deyil, əslində, çaydı, dənizə axır və bizi də, tiri də özü ilə aparır”, – söylədi. Üçüncü qurbağa da öz sözünü deməyə tələsdi: “Hərəkət edən nə tir, nə də çaydır. Hərəkət bizim təfəkkürümüzdədir. Zira, fikirsiz heç nə hərəkət etmir”. Üç qurbağa həqiqətdə nəyin hərəkət etməsi barədə mübahisə açdılar. Mübahisə qızışsa da, bir-birinin üstünə qışqıran qurbağalar razılığa gələ bilmədilər. Onda onlar bayaqdan sükutunu qoruyaraq yalnız diqqətlə qulaq asan dördüncü qurbağaya müraciət etdilər ki, öz fikrini bildirsin. Dördüncü qurbağa söylədi: “Hər biriniz haqlısınız və heç biriniz də səhv demirsiniz. Hərəkət həm tirdə, həm suda, həm də bizim təfəkkürümüzdədir”. Üç qurbağa bundan bərk qəzəbləndi. Zira, onlardan heç biri bu fikirlə razılaşa bilməzdi ki, o, tam haqlı, qalan ikisi isə tam yalnış deyil. Bundan sonra qəribə bir şey baş verdi: üç qurbağa sözü bir yerə qoyaraq dördüncünü tirin üstündən suya itələdilər.
kitabından Soruşursan, necə oldu ki, mən dəli oldum? Bu belə baş verdi: Çox-çox əvvəllər, allahların bir çoxu hələ doğulmamış, günlərin günü yuxudan oyanaraq anladım ki, mənim bütün maskalarım oğurlanmışdır. Yeddi maskanın yeddisi də. Özüm düzəltmişdim onları və geyinirdim yeddi həyatımda. Mən maskasız halda adamlarla dolu olan küçələrə çıxaraq qışqırmağa başladım: “Oğrular, oğrular, rəzil oğrular!” Məni görən kişi və qadınlar gülüşür, bəziləri isə hətta məndən qorxaraq evlərində gizlənirdilər. Mən bazar meydanına yetişəndə dama çıxmış bir oğlan qışqırdı: “Ay camaat dəliyə baxın!” Mən baxışlarımı ona tərəf qaldırdım və günəş birinci dəfə mənim yalın üzümdən öpdü. Birinci dəfə mənim yalın üzümdən öpdü və mənim ruhum günəşə qarşı məhəbbətdən alovlandı. Və bir daha maska taxmaq istəmədim. Vəcdə gələrək qışqırdım: “Eşq olsun! Eşq olsun, mənim maskalarımı oğurlayan oğrulara!” Beləcə mən dəli oldum. Dəlilikdə mən özümçün tənhalıq azadlığı və anlaşılmazlıq təhlükəsizliyi tapdım, zira, hər bizi anlayan adam, içimizdə nəyisə qula çevirmiş olur. Lakin təhlükəsizliyimlə öyünməyimə dəyməz. Həbsxanadakı Oğrunun da digər oğrudan qorxacağı yoxdur. Dostum Dostum, mən sənə göründüyüm kimi deyiləm. Görüntüm – geydiyim paltardan başqa bir şey deyil. Bu paltar səbrlə toxunub və məni sənin sorğularından, səni isə mənim laqeydliyimdən qoruyur. Dostum, içimdəki “mən” sükut evində yaşayır və orada da qalacaqdır, dərkolunmaz və əlçatmaz olaraq. Mən istəmirəm ki, sən mənim sözlərimə bağlanıb əməllərimə inanasan; zira, mənim sözlərim sənin səslə ifadə olunan fikirlərindən, əməllərim isə sənin həyata keçən ümidlərindən başqa bir şey deyildir. Sən deyəndə ki, “Külək Şərqə tərəf əsir”, mən də deyirəm: “Hə, külək Şərqə əsir”; zira, istəmirəm biləsən ki, fikrim küləyin yox, dənizin yanındadır. Sən mənim dənizdə üzən fikirlərimi anlaya bilməzsən. Və mən heç istəmirəm də ki, sən onları anlayasan. Tək qalmaq istəyirəm dənizdə. Sənin üçün gündüz olanda, mənim üçün gecədir; lakin onda da mən təpələrdə oynayan günortadan və vadi boyu sürüşən bənövşəyi kölgədən danışacam, zira, sən mənim qaranlığımın nəğmələrini eşitmək, qanadlarımın ulduzlara necə çırpıldığını isə görmək iqtidarında deyilsən. Və mən gecə ilə tək qalmaq istəyirəm. Sən öz Cənnətinə yüksələndə mən öz Cəhənnəmimə enirəm – hətta sən keçilməz uçurumun o tayından məni “Rəfiqim, Yoldaşım!” – deyə haylayanda belə mən: “Yoldaşım, Rəfiqim!” – deyə cavab verirəm sənə. Zira, istəmirəm ki, mənim Cəhənnəmimi görəsən – onun alovu gözlərini qarsıda bilər, tüstüsü isə boğar səni. Və bundan başqa mən öz Cəhənnəmimi o qədər sevirəm ki, qısqanıram sənə. Cəhənnəmdə tək qalmaq istəyirəm. Sən Həqiqəti, Gözəlliyi və Ədaləti sevirsən; və mən də sənin xətrinə bunun yaxşı iş olduğunu deyir və özümü onları sevən göstərirəm. Ürəyimdə isə sənin sevginə gülürəm. Lakin istəmirəm ki, sən mənim güldüyümü görəsən. Tək gülmək istəyirəm. Dostum, sən xeyirxah, ehtiyatlı və müdriksən, hətta deyərdim ki, kamilliyin özüsən; və səninlə ünsiyyətdə mən də müdrik və ehtiyatlı danışmağa çalışıram. Əslində isə mən dəliyəm. Sadəcə dəliliyimi maska altında gizlədirəm. Dəliliyimdə tək qalmaq istəyirəm. Dostum, əslində sən mənim dostum deyilsən, lakin bunu sənə necə anladım? Cığırlarımız ayrıdır bizim, əl-ələ addımlasaq da. Uyuq Bir gün uyuğa dedim: “Bu tənha tarlada durmaq yəqin ki, çox yorucu olar səninçün”. O isə cavabında: “Qorxutmaq – bundan böyük və bundan dərin sevincmi var? Heç vaxt bezmərəm bu işdən”, – söylədi. Bir dəqiqə düşündükdən sonra: “Düz deyirsən; bu sevinc mənə də tanışdır”, – söylədim. O isə: “Bunu yalnız o kəs anlaya bilər ki, içi samanla dolmuş olsun”, – söylədi. Sonra mən ayrıldım ondan. Və başa düşmədim, bununla o mənə tərif demək istəyirdi, ya təhqir etmək. Bir il keçdi və uyuq bu vaxt ərzində filosofa çevrildi. Və mən bir də onun yanından keçəndə iki qarğanın onun papağında yuva qurduğunun şahidi oldum.
Bütün səhəri dəvədən ötrü ora – bura vurnuxdu. Günorta bir daha gözü kölgəsinə sataşanda: “Heç siçan da bəd deyil”, – dedi. İki qəfəs Atamın bağında iki qəfəs var. Birində atamın tapşırığı ilə qulların Nineviya səhrasından tutduqları aslan, digərində isə adi, mahnı oxuya bilməyən sərçə. Və hər gün sübh çağı sərçə aslanı salamlayır: “Sabahın xeyir, məhbəs yoldaşım!” Yüklə 2,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|