daha böyük amplitudaya malik olmuş olur vä faktik olaraq, informasiya solitonu mäzmunu käsb edir). «25-ci kadr effekti»
metodunda äsas informasiya arasına bu cür älavä siqnallar dövri olaraq yerläşdirildiyindän, ümumilikdä bütün bunlar beyinä
soliton rezonansları şäklindä periferik informasiya axınını tämin etmiş olur. Mälum olduğu kimi isä tähtälşüur ona daxil
olan istänilän informasiyanı ağına-bozuna baxmadan icra etmäk üçün müvafiq orqanlara göndärir, çünki beyinin mexanizmi
elä qurulub ki, tähtälşüura adi vaxta yalnız şüurun analiz edib, ‘‘müsbät räy’’ verdiyi informasiyalar düşä bilir. Hämin bu
«25-ci kadr» isä burada bir növ näzärdä tutulmayan ‘‘dal qapı’’ vä ya ‘‘älyeri’’dir (Adätän izahsız olan bu effektin verilän
izahı bizä mäxsusdur).
Metod ilk däfä ABŞ-da klublardan birindä film nümayişi zamanı sınaqdan keçirilib. Burada filmin lentinä, deyildiyi
qayda ilä «Koka-kola için!» ämri yerläşdirilir. Film qurtaranda isä aşkar olur ki, klubun häyätindäki köşklärdä bütün digär
içkilär satılmamış qaldığı halda bir dänä dä olsun koka-kola qalmayıb.
Bugünkü gündä metoddan müxtälif videofilmlär, peyk translyasiyaları vä s. xätti ilä insanların beyninä lazımi
ideologiyaları, baxışları, stimulları, motivläri vä s. yerläşdirmäk üçün geniş istifadä edilir.
Hazırda metodun säs üçün dä xüsusi modifikasiyası işlänib-hazırlanıb, yäni lazımi kodlar müvafiq auditoriyanın
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
94
beyninä, onların özünün xäbäri olmadan, müxtälif radiostansiyaları dinlädiyi mäqamda da yeridilä bilir.
Sülhmäramlı mäqsädlär üçün bu metoddan hazırda sürätli xarici dil öyränmä metodu kimi aktiv istifadä olunur. Qeyd
edäk ki, adi hipnozda olduğu kimi bu metodun da bädäl-hipnoz (posthipnoz) deyilän xüsusi müräkkäb variantı mövcuddur
ki, bu halda tälqin bir növ xüsusi kodlar vasitäsi ilä häyata keçirilir. Bunun üçün individ vä ya kütläyä här hansı bir fikir
tälqin edildikdän sonra bu onun beynindä xüsusi «parolla» blokirovkalandırılır. Belä ki, onun beyninä här hansı daha bir
işarä tälqin edilir ki, sonradan tälqin obyekti olan färd vä ya kütlä äsas tälqin materialını yalnız bu işarä – kodla
rastlaşdıqdan sonra xatırlayır (bu material onun beynindä ondan sonra aktivläşir) vä özündän asılı olmayaraq icrasına
başlayır. Bunun geniş yayılmış variantı vaxtdan parol vasitäsi kimi istifadä etmäkdir. Belä ki, bu halda obyektä tälqin edilir
ki, tapşırığı filan müddät sonra vä ya ümumiyyätcä, filan vaxt icra et. Tälqin olunan vaxt çatdıqda assosiativ olaraq tälqin
materialı aktivläşir. Bunun äväzindä här hansı bir hadisädän, şäkildän, räqämdän vä s.-dän istifadä taktikası da geniş
yayılmış metodlardandır ki, bu zaman zäruri komanda bunlarla blokirovkalandırılır. Komanda yalnız obyektin hämin bu
hadisä, şäkil, räqäm vä s.-lä rastlaşmasından vä ya qäsdän rastlaşdırılmasından sonra aktivläşir (älavä olaraq bax:
burada, säh. 63–66);
b) ‘‘V-666’’ virusu
: Beyinin fäaliyyätini käskin keçidlärlä (sıçrayışlarla) passivläşdirib, aktivläşdirän, bununla da beyin
damarlarında spazma yaradaraq ölüm törädän kompüter virusudur. Son 10 il ärzindä Rusiyada minlärlä adamın bu virusdan
öldüyü qeydä alınıb. Virusun, älälxüsus rusdilli proqramlarda, özü dä äsasän siyasät, härb vä iqtisadiyyatın idaräçiliyinin ali
orqanlarında istifadä olunan proqramlarda aşkarlandığı qeyd edilir («666»-nın İblis räqämi olduğunu, yäqin, oxucu
bilmämiş deyil);
c) ‘‘Pokemon’’ virusu: Qırmızı işığın saniyädä 10-3030 tezlikli titräyişläri dä beyin damarlarının spazmasını törädib,
huşun itmäsi vä boğulma kimi näticälärä gätirib çıxardığı müäyyänläşdirilib. Äsasında bu prinsipin dayandığı bu virus da,
yuxarıdakı här iki virus kimi, istär kompüter vä istärsä dä adi televiziya ekranları vasitäsilä yayımlana bilir. Mäs., 01.12.199
tarixdä qäfildän eyni gündä Yaponiyanın xästäxanalarına epileptik tutmalarla 700-dän çox uşaq daxil oldu ki, sonradan bu
uşaqların hamısının hämin gün televiziyada «Pokemon» (‘‘Cib ifriti’’) adlı cizgi filminä (multfilmä) baxdıqları
müäyyänläşdirildi. Sän demä, multfilmin lentindä mähz deyilän bu virus var imiş;
d) Bu qäbildän olan sair növ viruslar: Deyilänlär, älälxüsus vizual kanallarla beyinä ötürülän texniki virus növläri idi.
Bundan älavä, insanın digär hissiyyat orqanları vasitäsilä, o cümlädän, eşitmä, iybilmä, dadbilmä, lamisä, eläcä dä, istiliyi,
elektrik vä maqnit sahälärini, qravitasiyanı (täcili) vä s. hiss edän kanallarla da, ätraf dünyadan aldığı siqnalların bu
xarakterli kombinasiyasını tapmaq üzärindä xüsusi tädqiqatlar gedir ki, onlar psixika üçün virus xarakteri käsb edib, onu
idarä etmäyä vä ya mähv etmäyä imkan vermälidir. Daktil kanal (lamisä) üçün aqupunktura (iynäbatırma) vä nöqtä
masajının bu kateqoriyadan olan xüsusi variantları artıq tapılıb (yäni bu prinsiplä konkret meridianlar üzrä orqanizmin ayrı-
ayrı nahiyälärindäki sinir ucluqlarına vä ya belä deyilsä, aktiv zonalarına, müäyyän proqram ardıcıllığı ilä täsir
göstärmäklä ciddi psixi effektlär äldä etmäk mümkün olur). «25-ci kadr effekti» metodu ilä beyinä ötürülän vizual virusun
säs üçün xüsusi modifikasiyasının artıq yaradıldığı isä yuxarıda qeyd olunmuşdu. Hazırda här iki variantın
täkmilläşdirilmäsi, eläcä dä, digär hiss kanalları ilä qäbul edilän siqnalların bu cür virus säciyyä daşıyan növlärinin axtarışı
istiqamätindä aktiv iş gedir.
I
I
V
V
.
.
2
2
.
.
3
3
.
.
2
2
.
.
6
6
.
.
2
2
.
.
P
P
s
s
i
i
x
x
o
o
t
t
r
r
o
o
p
p
p
p
r
r
e
e
p
p
a
a
r
r
a
a
t
t
l
l
a
a
r
r
Normal vä ya anormal psixi fäaliyyätä münasibätdä seçici aktivlik göstärän kimyävi vä ya täbii maddälär qrupudur.
Beyinin funksiyasına onun kimyävi tärkibini däyişmäk yolu ilä täsir göstärir. Tipik nümunäsi adi zähärlär vä narkotik
maddälärdir. Ümumi olaraq kimyävi tärkibinä, farmakoloji dinamikasına, göstärdiyi effektä vä s. äsasän psixotrop
preparatların çoxsaylı täsnifat variantları mövcuddur ki, biz burada da, bütün bu kitab boyu äsas götürdüyümüz, hämin
dördlü prinsipi äsas götüräräk, psixotrop preparatları hissiyyata, emosiyaya, intellektä vä iradäyä täsir edänlär olmaqla
aşağıdakı variantda qruplaşdırırıq:
IV.2.3.2.6.2.1) Hissiyyatın requlyatoru olan psixotrop preparatlar:
Bu kateqoriyaya äsasän elmdä psixodizleptiklär, psixodeliklär, psixotomimetiklär vä ya elä-belä, hallyusinogenlär
adlandırılan neyromediatorlar aiddir. Xüsusi effektiv nümunäläri aşağıdakılardır:
— Dietil-lizergin turşusu (yaxud, LSD-25. Preparat çovdar mahmızı [Claviceps purpyrea Tulas] bitkisindän alınır),
meskalin (preparat peyotl [Echinocactuc williamsii] adlı kaktusdan alınır), psilosibin (preparat teonanakatl
[Psilosibis] adlı göbäläkdän alınır), psilasin, dimetiltriptamin (DRT), bufotenin, civä buxarı, benaktizin, delizid,
hämçinin nisbätän azeffektli vasitälärdän – kannabinoidlär (mäs., xaş-xaş), bäzi psixoaktiv vä sintetik preparatlar (mäs.,
sernil, ditron...), vä indol ailäsindän olan digär preparatlar.
Bunlar elmdä başlıca hallyusinogen (qarabasmatörädän) maddälär kimi tanınır. Müasir tibbdä bu hal hämin maddälärin
beyinin kimyävi tärkibini däyişmäsi faktı ilä izah edilir. Göstärilän xüsusiyyätinä görä, hämin qäbildän olan preparatlar
altıncı hissiyyatı oyadan, ilahi dünyaya yol açan, müqäddäs varlıqları görmäyä imkan verän vä s. vasitä kimi qädim cadu
ayinlärindä aktivliklä istifadä edilib (hätta sadalanan bu maddälärdän hazırlanmış boyalardan tatuirovka rängi kimi
istifadä olunmasının özü dä, qanı käskin yoluxduraraq ciddi psixi pozuntular, fäsadlar törädir, hallyusinasiyalar yaradır);
IV.2.3.2.6.2.2) Emosiyaların requlyatoru olan psixotrop preparatlar:
Müxtälif emosiyaları induksiya etdirmäk vä ya neytrallaşdırmaq mäqsädinä xidmät edän neyromediatorlar qrupudur.
Psixikaya tam differensial formada täsir göstärir, yäni här biri färqli emosiyanı induksiya etdirmäk vä neytrallaşdırmaq
funksiyası daşıyır. Başlıca nümayändäläri aşağıdakılardır:
— Sevinc hissini neytrallaşdıran, yaxud kädär hissi formalaşdıran psixotrop preparatlar (psixoleptiklär vä ya
neyroleptiklär): (1) Antipsixotik vasitälär – fenotiazinin, butirofenomun, tioksantinin, klozapinin, rauvolfin,
difenilbutil-piperidinin vä b. törämäläri; (2) Trankvilizatorlar (anksiolitik vasitälär) – benzodiazepinin, qlikolun,
trimetoksibenzoy turşusunun, propandiol vä difenilmetanın vä b. törämäläri; (3) Normotimiklär – litium duzunun
müxtälif törämäläri vä s;
— Kädär hissini neytrallaşdıran, yaxud sevinc hissi formalaşdıran psixotrop preparatlar (psixoanaleptiklär): (1)
Antidepressantlar (timoleptiklär) – (a) trisiklik vä tetrasiklik antidepressantlar (imipramin, amitriptilin vä s.), (b)
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
95
MAO (monoaminoksidaza) fermentinin inhibitorları;... (2) Psixostimulyatorlar – purinin, fenilalkilaminin, sidnonimin
törämäläri;... (3) Vä s.
— Qorxu hissi formalaşdıran psixotrop preparatlar: trimetin...
— Qorxu hissini neytrallaşdıran psixotrop preparatlar (timolitik vasitälär): trankvilizatorlar – sefedrin, trazodon,
ftorasizin, trioksazin, mebikar, meprotan vä s.;
— Aqressiya hissi formalaşdıran psixotrop preparatlar: Bi-zet preparatı;
— Aqressiya hissini neytrallaşdıran psixotrop preparatlar: Psixoleptik vä antidepressant preparatların kombinasiyası;
IV.2.3.2.6.2.3) İntellektin requlyatoru olan psixotrop preparatlar:
İntellektual fäaliyyäti, yaddaşı, diqqäti vä s. aktivläşdirib passivläşdirmäk mäqsädinä xidmät edän preparatlar qrupudur.
Täqribi üzvläri aşağıdakılardır:
— İntellekti aktivläşdiräni psixotrop preparatlar: nootrop vä qamgerkik maddälär;
— İntellekti passivläşdirän psixotrop preparatlar: benzodiazepinin, dibenzodiazepinin, fenotiazinin, tioksantenin vä b.
törämäläri (mäs., eunoktin, fenazepam, propazin, aminazin, teralen, tizersin, sonapaks, xlorprotiksen, leponeks,
atropin, skoqolamin vä s.), hämçinin, bromkarbaminlär, barbituratlar vä i.a.
Bundan älavä, düşüncä prosesinin biokimyävi mexanizm üzrä baş vermäsi versiyasına äsaslanaraq, konkret fikirläri
generasiya etdirib, söndürä bilän maddälärin axtarışı istiqamätindä dä aktiv iş gedir ki, hälälik bu sahädä äsaslı uğurdan
danışmaq mümkün deyil;
IV.2.3.2.6.2.4) İradänin requlyatoru olan psixotrop preparatlar:
Vazomotor aktivliyi blokirovka edän vä ya stimullaşdıran preparatlar qrupudur:
— İflicedici preparatlar: Tabun, zarin, zoman vä V-qazlar;
— Qıcolma äleyhinä olan preparatlar: Karbamazepin, klonazepam, morquksimid, pufemid, suksilep vä s
8
...
I
I
V
V
.
.
2
2
.
.
3
3
.
.
2
2
.
.
6
6
.
.
3
3
.
.
P
P
a
a
r
r
t
t
l
l
a
a
y
y
ı
ı
c
c
ı
ı
m
m
a
a
d
d
d
d
ä
ä
l
l
ä
ä
r
r
(
(
e
e
k
k
s
s
p
p
l
l
o
o
z
z
i
i
v
v
l
l
ä
ä
r
r
)
)
:
:
Bizä mälum olan ädäbiyyatlarda, adätän partlayış törädän maddälärin heç bir täsnifatı aparılmır vä onlar hamısı birlikdä
partlayış törädän maddälär sırasına aid edilir. Lakin biz daha aydın täsävvür üçün partlayıcılıq xüsusiyyätinä malik olan
maddäläri aşağıdakı 4 kateqoriyaya ayırırıq:
Birinci kateqoriya partlayıcı maddälär: Partlayıcı civä, qurğuşun-azid, qurğuşun-trinitro-rezorsinat, tetrozen, pikrin
turşusu (melinit), diazodinitrofenol (vä ya onların qarışığı);
İkinci kateqoriya partlayıcı maddälär:
— Nitratlar: ammoniya nitratı – mäs., azot turşusunun duzu; spirt nitratları – mäs., nitro-gliserin, nitroqlükol,
nitrosellüloza (tüstüsüz barıt) vä s.;
— Nitrobirläşmälär: trotil, nitrometan, nitrobenzol vä s. vä polinitrobirläşmälär: trinitrotoluol, trinitrofenol vä s.;
— Nitroaminlär: tetril, heksagen, oktagen, etilendinitroamin vä s. vä i.a.
Üçüncü kateqoriya partlayıcı maddälär: Transuran elementlär vä ya aktinoidlär. Başqa sözlä, nüvä partlayıcıları.
Partlayış nüvä parçalanması halında baş verir.
Dördüncü kateqoriya partlayıcı maddälär: Hidrogenin ağır izotopu olan – tritium (
H
3
). Partlayış – nüvä sintezi
halında baş verir.
Partlayıcı maddälärin bu täsnifatının müällifliyi bizä mäxsusdur. Täsnifat – maddälärin täsirähässaslığı vä partlayış
gücünä äsasän aparılıb. Belä ki, här növbäti kateqoriya partlayıcılar özündän ävvälkinä nisbätän bir neçä yüz, vä hätta bir
neçä min däfä artıq partlayıcılıq gücünä malikdir, ancaq ki, onun häräkätä gälmäsi, yäni partlaması üçün isä, özündän
ävvälki kateqoriyanın maddälärinä nisbätän qat-qat artıq impuls («detonasiya») lazımdır. Buna görä dä, här bir kateqoriyaya
aid olan maddälär, öz väzifäsindän älavä, häm dä öz kateqoriyasından sonrakı maddälärin detonatoru yerindä istifadä
olunur.
Mäs., I kateqoriya partlayıcılar ifrat hässasdırlar – onlar adi zärbädän, sürtünmädän, qığılcımdan vä s. partlayırlar,
ancaq ki, çox kiçik gücä malikdirlär. Yäni onların partlayışı elä böyük dağıdıcılıq törätmir. Buna görä dä, onlardan, äsasän
uşaq oyuncaq-tüfänglärindä, bayram pistonlarında, feyerverklärdä, pirotexniki effekt (tüstü, işıq, säs vä s.) yaradan
fişänglärdä vä s., istifadä olunur. Hämçinin, bunlardan, yuxarıdakı täsnifatdakı II kateqoriyada duran partlayıcıları häräkätä
gätirmäk, yäni partlatmaq üçün, onların detonatorları, kapsulları, pistonları vä s. yerindä istifadä olunur.
II kateqoriya partlayıcılar – müasir dünyada mövcud olan nüvä vä termonüvä silahlarından savayı, digär bütün növ odlu
silahların äsas özäyini täşkil edir. Aviasiya bombalarından tutmuş, alazanlara, stingerlärä, äl qumbaralarına, top vä tank
märmilärinä vä s.-ä qädär hamısı bu partlayıcılarla işläyir. Ancaq ki, onlar yuxarıdakı kimi adi zärbädän, sürtünmädän vä s.
häräkätä gälib partlamırlar. Xeyr. Onların partlaması üçün bir qädär artıq güc (detonasiya) lazımdır ki, bu mäqsädlä dä,
onların detonatorları yerindä, müxtälif vasitälärdän, o cümlädän elektrik qığılcımından savayı, häm dä bu birinci kateqoriya
maddälärin partlamasından istifadä olunur.
III kateqoriya partlayıcılara, sadä dillä desäk, adi nüvä bombaları, bir qädär elmi terminlärlä ifadä etsäk isä –
Mendeleyevin dövri sisteminin axırlarında yerläşän elementlär aiddir (bu cädvälin axırlarına doğru getdikcä, elementlärin
atomunun dayanıqlığı zäifläyir). Elmdä bunlara transuran maddälär, yäni hämin cädväldä uran elementindän sonra yerläşän
maddälär deyilir. Hämin maddäläri adi väziyyätdän çıxarıb, böhran väziyyätinä, yäni partlayıcılıq häddinä gätirmäk üçün
çox-çox böyük detonasiya, yäni ilkin impuls zäruridir. Mähz hämin häddi äldä etmäk üçün bu bombaların da içärisindä,
bizim yuxarıdakı täsnifatda II kateqoriyaya aid etdiyimiz maddäläri, yäni adi bombaları partladırlar. Başqa sözlä, nüvä
bombalarının detonatoru rolunda adi bombalar çıxış edir. Nüvä bombasının içärisindä böyük gücä malik bu bombaların
partlaması, sadä sxemlä ifadä etsäk, hämin nüvä maddäsinin bir-neçä atomunu parçalayıb dağıdır, yäni bu atomların
elektron, proton, neytron vä s. mikrozärräciklärini bir-birindän aralayır. Bunlarsa öz növbäsindä kiçik qälpäläri xatırladıb,
digär atomları bu cür partladıb-dağıdır, onların da här biri – digärlärini, beläcä «zäncirvari reaksiya» deyilän akt baş verir
9
.
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
96
IV kateqoriya kimi täsnif etdiyimiz partlayıcılara, sadä dillä desäk «hidrogen bombası», elmi dillä desäk, nüvä
silahından bir neçä yüz vä hätta bir neçä min däfä güclü olan termonüvä silahları aiddir. Ägär nüvä bombalarının äsasında
Mendeleyev cädvälinin sonlarında yerläşän maddälär dururdusa, termonüvä bombalarının äsasında bu cädvälin ävvälindä
yerläşän maddälär (äsasän, hidrogen, daha doğrusu onun izotopları – deyterium, tritium, Li
6
) durur. Elä buradan da aydın
görünür ki, bu 2 növ bombaların partlayışının fiziki sxemi tam şäkildä bir-birindän färqlänmälidir vä mähz ona görä dä, biz
onları färqli kateqoriya partlayıcılar kimi täsnif edirik. Vä häqiqätdä dä, ägär ävvälincilärdä partlayış atomların öz
qälpälärinä parçalanması formasında gedirdisä, burada äksinä, ayrı-ayrı hidrogen atomlarına färqli qälpälär kimi baxılır vä
bu qälpälär birläşmäyä vadar ediläräk yeni maddä (äsasän, Mendeleyev cädvälindä hidrogendän sonra yerläşän heliumun
müxtälif izotopları) yaradılır. Kvant fizikası dili ilä ifadä olunsa, burada nüvä sintezi prosesi baş verir. Yaranmış yeni
elementin nüväsi, özünü dayanıqlı väziyyätä gätirmäk üçün atom daxilindäki nukleidlärin yeni balansını formalaşdırır ki,
näticädä atomdaxili energetik säviyyälär däyişir vä termonüvä partlayışı baş verir. Deyildiyi kimi, bütün bunlar üçün färqli
hidrogen atomunu bir atom şäklindä sintez olunmağa vadar etmäk gäräkdir. Bu isä adi mäsälä deyil. Nüvä daxilindäki
elektrostatik itälämä qüvväsini däf edib, 2 färqli elementin protonunu nüvä cazibäsinin täsir göstärdiyi mäsafäyä qädär bir-
birinä yaxınlaşdırmaq üçün olduqca böyük täzyiq gäräkdir. Kvant fizikası bu problemi çox asan yolla häll edir: bunun üçün
hidrogen bombasının içärisindä kiçicik atom bombası partlatmaq gäräkdir. Atom bombası, bir täräfdän olduqca böyük
täzyiq, digär täräfdän nüvä sintezinin baş vermäsi üçün gäräk olan milyard däräcä istiliyi verir. Beläliklä, termonüvä
bombaların detonatoru rolunda da, yuxarıdakı täsnifatda bizim ondan ävvälki kateqoriyaya aid etdiyimiz nüvä bombaları
çıxış edir.
I
I
V
V
.
.
2
2
.
.
3
3
.
.
2
2
.
.
6
6
.
.
4
4
.
.
K
K
i
i
m
m
y
y
ä
ä
v
v
i
i
s
s
i
i
l
l
a
a
h
h
l
l
a
a
r
r
Müxtälif toksin xarakterli maddälärdän vä onların daşıyıcılarından ibarät vasitälär kompleksidir. Qaz vä ya aerozol
şäklindä yayılaraq täkcä havanı deyil, eyni zamanda, qidanı, su mänbälärini zähärläyir, hämçinin orqanizmin açıq qalan
bütün säthläri vasitäsilä xäsarät toxundurur. Hädäfä müxtälif raket, fuqas, märmi, mina, qumbara, xüsusi säpmä qurğuları
aviasiya vä artilleriya döyüş sursatları vä s. vasitäsilä vä ya su mänbälärini, qida anbarlarını yoluxdurmaqla çatdırılır.
Başlıca növläri aşağıdakılardır:
IV.2.3.2.6.4.1) Ümumi täsirli zähärläyici maddälär: Bütün növ sintetik vä täbii zähärlär bu kateqoriyaya aid oluna
bilär. Lakin härbi sferada bunlardan yalnız xüsusi täsirli olan aşağıdakılar «kimyävi silah» kimi tädqiq olunur vä ayrı-
ayrı märhälälärdä tätbiq olunub: sianid turşusu, xlorsian, arsin, fosfin vä s.
IV.2.3.2.6.4.2) Boğucu maddälär: Bu kateqoriyaya, älälxüsus fosgen, difosgen vä xlorpikrin aiddir. Bunlar havanı
zähärläyäräk tänäffüs vasitäsilä orqanizmä keçir vä mäxsusi olaraq tänäffüs orqanlarını, o cümlädän, ağciyär
toxumalarını zädäläyir, dağıdır ki, bu da tezliklä boğulma törädib ölümlä näticälänir. Täsir däräcäläri färqlidir, o
cümlädän, xlorpikrinin effekti minimumdur. Qeyd olunmalıdır ki, yuxarıda izah olunan «ümumi täsirli zähärläyici
maddälär» dä, sair effektlärindän savayı, orqanizmä äsasän tänäffüs orqanları vasitäsilä daxil olub, analoji dağıntılar
törädirlär;
IV.2.3.2.6.4.3) Siniriflicedici preparatlar: Tabun, zarin, zoman vä V-qazlar;
IV.2.3.2.6.4.4) Däri irinläşdirici zähärlär: Äsasän iprit, azotlu iprit, lüizit vä b.-dan ibarät olan bu kateqoriyaya
zähärlär müäyyän ferment sistemlärini mähv edäräk, hüceyrädaxili biokimyävi maddälär mübadiläsini käsir vä
hüceyrälärin ölmäsinä gätirib çıxarır. Yuxarıdakı maddälärdän färqli olaraq, gizli täsiretmä qabiliyyätinä malikdirlär.
Belä ki, täsirin ilk älamätläri özünü yalnız 2-12 saatdan sonra büruzä verir. Kumulyasiya täsiri vä antidotları yoxdur.
Döyüş şäraitindä buxar-aerozol vä damcı-maye şäklindä tätbiq edilir. Zähärläyici vä digär fiziki-kimyävi
xüsusiyyätlärinä görä bütün növ döyüş sursatlarında aktivliklä istifadä oluna bilir. Yüksäk dozası märkäzi sinir
sistemini mähv edäräk ölüm törädir;
IV.2.3.2.6.4.5) Qıcıqlandırıcı-zähärläyici maddälär: Müväqqäti olaraq sıradan çıxaran zähärläyici maddälärdir. Geniş
dairädä bunlar äsasän gözyaşardıcı vä burun udlağı qıcıqlandıran qazlar kimi tanınır. Äslindä isä, bunlar adamsit,
xlorasatefenon vä s. maddäläridir.
Bunlar «Kimyävi silah» kateqoriyasından olan än äsas maddälärdir vä döyüş zamanı müxtälif şaşkalar, säpmä
qurğuları, aviasiya vä artilleriya döyüş sursatları vä s. vasitäsilä tätbiq edilirlär. Böyük hava sahäsinä vä äraziyä yayıla
bilmäsi, kimyävi mühafizä qurğuları olmayan sığınacaq vä tikililärä, tank vä döyüş maşınlarına daxil ola bilmäsinä, yalnız
canlılara täsir göstärib maddi nemätläri mähv etmämäsinä, eläcä dä, «maya däyärinin» ifrat aşağı olmasına görä bir sıra
mütäxässislär kimyävi silahları nüvä silahından daha effektli silah növü kimi qäbul edirlär. Yeganä alternativi «bioloji
silahdır».
I
I
V
V
.
.
2
2
.
.
3
3
.
.
2
2
Dostları ilə paylaş: |