Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (carjis)

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS) 
ISSN (online): 2181-2454 
Volume 2 | Issue 12 |December, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar | 
www.carjis.org 
DOI:
10.24412/2181-2454-2022-12-102-107 
 
E-mail: [e-mail] 
105 
uzunligi 84 santimetr, kengligi 3,5-4 santimetrni tashkil qilgan [3:191-200]. 
Davlatning harbiy jihatdan ustun mavqe egallashida uning harbiy tizimi 
taraqqiy etgan bo‟lishi, harbiy qal’alarni zamon talabi asosida bunyod etilganligi 
muhim ahamiyatga ega. Jumladan, Qo‟qon xonligi o‟z mudofaa tizimiga ega 
bo‟lib, shahar va qal‟alar mustahkam devorlar bilan o‟ralgan, unda doim qo‟shin 
bo‟linmalari va harbiy qurollar saqlangan. Harbiy qal‟alar davlatning chegara 
hududlari bo‟ylab joylashtirilgan bo‟lib, hududlar xavfsizligini ta‟minlagan. Qo‟qon 
xonligining chegeralarida joylashgan qal‟a va istehkomlarining hokimi qal’abon 
yoki kutvol – bo‟lib, shu hududlarning harbiy-ma‟muriy, xiroj va boj olish ishlariga 
javobgar bo‟lgan. Harbiy maqsadga ko‟ra, qal‟abon vazifasiga dodxohdan 
qushbegigacha bo‟lgan shaxslar tayinlangan. [4:317]. Poytaxt Qo‟qon shahri ham 
mustahkam devor bilan o‟ralgan bo‟lib, 6000 kishilik qo‟shin va 30 tagacha 
zambarak saqlangan. Xonlikdagi ikkinchi bir muhim shahar Toshkentda 2000 kishilik 
garnizon va 20 ta zambarak, shuningdek Turkiston shahrida 600 kishilik qo‟shin va 
2-4 tagacha zambarak, Yangiqo‟rg‟on qal‟asida 60 kishi va 1-3 tagacha zambarak, 
Qirovchi qal‟asida 400 kishi va 1-3 tagacha zambarak, Shoydon qal‟asida 50 ta askar 
va 1-3 tagacha zambarak, Chinozda 100 ta askar va 1-3 tagacha zambarak, 
Chimkentda 250 ta askar va 2-4 tagacha zambarak, Suzoq qal‟asida 60 kishi va 1-3 
tagacha zambarak, Jo‟lak qal‟asida 50 kishi va 1-3 tagacha zambarak, Avliyoota 
qal‟asida 600 kishi va 2-4 tagacha zambarak, Marki qal‟asida 400 kishi va 1-3 
tagacha zambarak, Isfarada 200 kishi va 1-3 tagacha zambarak, „ish‟ak qal‟asida 800 
kishi va 1-3 tagacha zambarak mavjud bo‟lgan. Xonlik shahar va qal‟alaridagi 
garnizon 11 620 kishini va zambaraklar soni 60-90 tani tashkil etgan (1853-yildagi 
ma‟lumotlar asosida). Xonlikda muntazam qo‟shin soni 1863-1864-yillarga kelganda 
40 ming kishiga yetkaziladi. O‟sha davr manbalarida yozilishicha, Aliquli 
Amirlashkarning buyrug‟i bilan bir kunda Qo‟qon yoki Xo‟jandda o‟n-o‟n ikki ming 
kishilik qo‟shin yig‟ilishi mumkin edi [5:65-69]. Bunday hajmdagi qurol-aslaha va 
askarlarni mavjudligi o‟rganilayotgan davrda Qo‟qon xonligi mudofaa tizimi yetarli 
darajada katta salohiyatga ega bo‟lganligidan darak beradi. 
Davlatning mudofaa qudrati uning harbiy amaldorlari tarkibi, ularning 
faoliyat doirasi xususiyatlariga ham bog‟liq bo‟lgan. [6:6-21]. Chunonchi, Qo„qon 
xonligida quyidagi harbiy mansablar mavjud bo„lgan: mingboshi – u odatda vazirlik 
vazifasini birga olib borgan. Sheralixon va Xudoyorxon davrida mingboshi bosh 
qo„mondon hisoblangan. Keyin „onsadboshi, yuzboshi, ellikboshi, o„nboshi, 
to„„chiboshi, zambarakchi va qorovulbegi. Har bir kishi harbiy xizmatga kirishida 

---