Conference Paper · March 023 citations reads 163 authors

The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" 
The 25
th
 of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye 
 
---150--- 
arasında “Birgə Əməkdaşlıq Protokolu” imzalanıb. Bununla bağlı daha bir mühüm hadisə Azərbaycan, 
Qazaxıstan və Gürcüstanın Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun inkişafı məqsədilə 2014-cü il 
fevralın 20-də Koordinasiya Komitəsinin yaradılmasıdır. 
2017-ci ildə 5 sahilyanı ölkə tərəfindən imzalanmış müqavilə və 21 yanvar 2021-ci ildə Azərbaycan 
və Türkmənistan arasında dostluq qaz yatağı haqqında Anlaşma Memorandumu da Transxəzər Beynəlxalq 
Nəqliyyatının inkişaf tendensiyasının konsolidasiyası çərçivəsində nəzərdən keçirilə bilər. 
Azərbaycanı bütün müvafiq nəqliyyat marşrutlarında, xüsusilə Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizində 
əlverişli ölkə mövqeyinə yüksəldən fakt ondan ibarətdir ki, ölkədə bütün infrastruktur layihələri başa çatıb və 
fəaliyyətdədir. Sözügedən infrastruktur aktivlərini belə sadalaya bilərik: 6 Beynəlxalq Hava Limanı (azad 
edilmiş rayonlarda daha üç beynəlxalq hava limanı tikiləcək), Xəzər dənizində ən böyük ticarət donanması, 
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Vurğulamaq lazımdır ki, iri müasir gəmiqayırma zavodu Bakı Beynəlxalq Dəniz 
Ticarət Limanı, Ələt Azad İqtisadi Zonası və Xəzər dənizinin sahilində yerləşən Ələt qəsəbəsində 2018-ci ilin 
may ayında fəaliyyətə başlamış əsas magistral və dəmir yollarının kəsişməsində yerləşir. 30 oktyabr 2017-ci 
ildə fəaliyyətə başlayan Transxəzər beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi və BTQ ilə yüklərin daşınması dəniz 
nəqliyyatına sərf olunan vaxtdan iki dəfə azdır və Çin, Qazaxıstan, Türkmənistan, Qırğızıstan, Özbəkistan, 
Tacikistan Əfqanıstan isə Avropa və Qərb dünyasına çata bilər. 
Mövzumuzu ümumiləşdirsək; Azərbaycan torpaqlarında erməni işğalına son qoyulması vəziyyəti 
yuxarıda qeyd etdiyimiz son dərəcə müsbət hadisələri sürətləndirmək xüsusiyyətinə malikdir. Bu çərçivədə 
Türkiyənin artan səmərəliliyini bir daha görmək olar. Əslində, Dağlıq Qarabağ probleminin 30 ildir həll 
olunmamış qalması heç bir Minsk üçlüyünü narahat etmədi, o zaman Türkiyə müdaxilə etmədi və Azərbaycan 
illərdir dediyi hərbi yolla həll variantına əl atdı. Ona görə də bu kontekstdə görürük ki, Türkiyənin artan 
səmərəliliyi və Türkiyə-Rusiya tandemi regional və hətta qlobal səviyyədə böyük iqtisadi imkanlara yol aça 
bilər. Regional və qlobal səviyyədə nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin inkişafına uyğun əməkdaşlıq 
imkanlarının artması və bunun Çinin uzunmüddətli strateji maraqlarına uyğun olması ABŞ prezidenti Co 
Baydenin qondarma “soyqırım”ının səbəblərini ortaya qoyur". 
Yekun olaraq, TRASEKA ilə bağlı fikirlərimi Prezident İlham Əliyevin 2023-cü ilin yanvar ayının 
19-da Davos iqtisadi forumunda iştirakı və oradakı nitqi ilə tamamlamaq istəyirəm. Prezident Heydər Əliyevin 
dövründə təməli qoyulmuş “Avropa-Qafqaz-Asiya Nəqliyyat Dəhlizi” proqramının icrası Prezident İlham 
Əliyev tərəfindən davam etdirilir. Müasir dövrdə qeyd olunan layihənin təkmilləşdirilməsi və həyata 
keçirilməsində Prezident İlham Əliyevin danılmaz xidmətləri olmuşdur. Prezident İlham Əliyev 2023-cü il 19 
yanvar tarixində Davos Dünya İqtisadi Forumu çərçivəsində keçirilən “Avrasiya Orta Dəhlizi: Yoldan 
magistrala” mövzusunda keçirilən panel iclasda Azərbaycan tərəfindən logistika və ticarətin inkişafı 
istiqamətində həyata keçirilən işlər, Azərbaycan Respublikasının tranzit ölkə kimi potensialının daha da 
yüksəldilməsilə bağlı həyata keçirilən kompleks tədbirlər haqqında ətraflı məlumat vermişdir 
(https://referatlar.wordpress.com/2011/01/20/; 
http://www.traceca-org.org/az/countries/azrbaycan/traseka-
tarixi):
“Ölkəmizin ərazisindən keçərək Şərqdən Qərbə doğru uzanan və Avropa, Qafqaz, Orta Asiya 
ölkələrini əlaqələndirən Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizi istər iqtisadi səmərəlilik, istərsə də mükəmməl 
infrastruktur baxımından əlverişli marşrutdur. Bu marşrutun potensialından səmərəli istifadə etməklə geniş 
coğrafiyada yerləşən ölkələr arasında iqtisadi-ticarət əlaqələrini gücləndirmək, bütövlükdə regionun inkişafına 
əlavə implus vermək mümkündür. Ölkəmiz bu marşrutun funksionallığının artırılmasında, o cümlədən qədim 
İpək yolunun bərpasına ciddi dəstək verir. Zəngəzur dəhlizinin yaradılması ilə Azərbaycanın tranzit imkanları 
daha da artacaq və region ölkələri arasında yeni əməkdaşlıq imkanlarının yaranacaq. Gələcəkdə yeni dəhliz 
Naxçıvandan keçməklə Türkiyəyə qədər uzanacaq və beləliklə, Azərbaycanı qardaş ölkə ilə birləşdirən ikinci 
dəmir yolu şəbəkəsi yaradılacaq”. Zəngəzur marşrutu Şərq-(https://referatlar.wordpress.com/2011; 
http://www.traceca-org.org/az/countries/azrbaycan/traseka-tarixi).
Nəticə etibarilə, TRASEKA layihəsi çərçivəsində davam etdirilən işlər ölkəmizin Mərkəzi Asiyanı 
Qərblə, Cənubi Asiyanı isə Şimalla birləşdirən nəqliyyat qovşağına çevrilməsini şərtləndirmişdir.