Conference Paper · March 023 citations reads 163 authors

2.
 
Mehemmed Hadi’nin “Ümit Sahne-i Temaşa-yı Hayatın Ruhudur” Şiirinde Lirik Ben ile Vatan 
Karşılaşması 
1914 yılında yazılmış “Ümit Sahne-i Temaşa-yı Hayatın Ruhudur” (Hadi, 2005: 231-232) şiiri, Hâdi’nin 
kendini anlatan en hüzünlü, en karamsar ve en hazin eserlerindendir. Şiirden lirik ben kimliğine bürünmüş 
Hâdi’nin kendisini tamamen vatana adamış olduğu görülmektedir. Şiir altı bentten oluşmaktadır. İlk altılıkta 
“Ben bir güneşim, yerde ayandır lemeatım
19
, Şiirimde parıldar duruyor çehre-i zatım” diyen lirik ben, 
yaşamının yokluklar içinde geçtiğini, asıl kimliğinin, kıymetinin ölümünden sonra bilineceğini söyler. 
Kendisini feda etmekle vatanını kurtaracağına olan inancını şiirin ikinci bendinde lirik ben şöyle ifade eder:
Ben solmalıyım ta ki açılsın da baharım,
Ben sönmeliyim, şa’şaalansın da naharım
20
,
Ben ölmeden evvel vatanım oldu mezarım,
Erbab-ı zekâ düşmanıdır imdi diyarım.
Söndükte zekâ, ehl-i vatan ağlayacaktır,
Göz incisi- yaşlar o zaman parlayacaktır.
(Hadi, 2005: 232)
Vatanında baharın açılması için lirik ben’in solması, gündüzün parlaması için lirik ben’in ölmesi 
gerekiyor. Zaten ölmeden vatan ona mezar olmuştur; çünkü yurdu, zekâ erbaplarına düşman kesilmiştir. Bu 
15
Şikest – engelli. 
16
Çeksez – çekseniz. 
17
Atmaram – bırakmam. 
18
Saf – berrak, temiz. 
19
Lemeat – parıltılar. 
20
Şa’şaalansın da naharım – gündüzüm parlasın.

---

The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" 
The 25
th
 of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye 
 
---55--- 
gidişle zekâ da sönecek, vatan evlatları o zaman ağlamaya başlayacaktır. Lirik ben, ölmeden önce vasiyetini 
şöyle dile getirir:
En son dileğim: makberim olsun vatanımda,
Tendir vatanım, olmalı canım da tenimde.
Ruhum ki benim kalmayacak bu bedenimde,
Kuş şekline girsin, kanat açsın çimenimde.
Endamımı ağuş-i edem
21
 saklayacaktır,
Ferda-i mematımda
22
 adım parlayacaktır.
(Hadi, 2005: 232)
Vatan, lirik ben’in vücududur; canı da vücudunda, yani vatanında olmalıdır. Bu yüzden lirik ben, 
mezarının vatanında olmasını ister. Böylece, endamı yokluk kucağındayken ruhu bedeninden çıkıp vatan 
topraklarında kuş gibi kanat çalacaktır, ismi de ölümünden sonra parlayacaktır. Lirik ben, son dileklerini şöyle 
ifade eder:
Bahtım gibi olsun kefenim, yani siyahnak
23
,
Heykel dilemem, heykel-i kabrimdir o eflak
24
.
Millet ışık olsun, beni yutsun siyah hâk
25
,
Ancak dilerim kavmim ola sahib-i idrak.
İdraki olanlar, beni sonra ganacaktır
26
,
Bir kavmi dirilten de cihanda ganacaktır
27
. 
(Hadi, 2005: 232)
Kara bahtlı lirik ben, kefeninin de kara olmasını ister. Heykel dilemez, çünkü kabrinin heykeli göklerdir. 
Kara toprağın kendisini yutmasına razıdır, yeter ki millet aydınlansın ve idrak sahibi olsun. Dirilişi sağlayacak 
olanlar da zaten onlardır –idrak sahipleri. Vatan, lirik ben’in mezarına kucak açacağı için kendi ölümüne 
kederlenmez:
Ben ölmeden evvel vatanımdır bana makber,
Çünkü vatanımdır, buna olmam ki mükedder!
Yurdum da anamdır, bütün evladı birader,
Ben isteyirem: olmalıdır hepsi münevver.
Kaldıkça kara ehl, ziyayı kovacaktır,
Bir gün gelecek, sehvini de anlayacaktır.
(Hadi, 2005: 232). 
Vatan – annedir, vatan evlatları – kardeşler. Bu yüzden lirik ben, bütün vatan evlatlarının mutlu ve 
münevver olmasını arzu eder. Çünkü cahil halk, karanlıklar - cehalet içinde kaldıkça ziyayı, aydınlığı kovar. 
Lirik ben, şiirin son bendinde mecazlar kullanarak emelleri hayatında nazlı dilber gibi parlayan, kâh görünüp 
kâh da bulutların arkasına saklanan bir yıldıza benzetir ve o emellerin bir gün gerçek olacağına inancını dile 
getirir:
Yıldızlar emel, leyli-hayatımda direhşan,
Dilber kimidir hande-yi mağrur ile handa.
Geh-geh açılır, geh oluyor perdede pünhan,
Bir işve verir, can alıyor, sonra gürizan.
Ol afet-i can bir gün olur ram olacaktır,
Dil bülbülü hembezm-i gülendam olacaktır.
(Hadi, 2005: 232) 
 
Şiirin bu bendinin tarafımızca sadeleştirilmiş şekli şöyledir: 
[Yıldızlar ameldir, hayatımda parlayan
Dilber gibidir, mağrurca gülümseyen,
Kâh açılır, kâh örtüyle saklanır,
Bir işve verir, can alıyor, sonra da kaçar.
O güzel, bir gün olur teslim olacaktır,
Gönül bülbülü, o güzelle bir olacaktır.]
Gerçek kurtuluşu istiklal ve hürriyette gören lirik ben, o parlak geleceğin yakın olmasına derinden inansa 
da o günleri görmenin kendisine nasip olmayacağını bildirir. Bu gibi eserler, Mehemmed Hâdi’nin sırf “kendi 
rahatlığını bırakıp, umumin selamet ve emniyetini temin etmek uğruna” çalışmak amacıyla edebî faaliyete 
21
Ağuş-i edem – yokluk kucağı. 
22
Ferda-i mematımda – ölümümden sonra.
23
Siyahnak – simsiyah. 
24
Eflak – gökler. 
25
Hâk – toprak. 
26
Ganacaktır [qanmaq-anlamak, kavramak] – anlayacaktır, kavrayacaktır.
27
Ganacaktır [qanacaq-anlayış, düşünce] – anlayıştır, zihniyettir, düşüncedir.

---