The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" The 25 th of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye ---207---
şəkildə fəaliyyətini təmin edən alqoritmlərin yaradılması, istehsalının təşkili və Azərbaycan Respublikasının
quruda yerləşən neft mədənlərində tətbiqi çox aktual məsələdir.
Nanosistemlərin “lay-quyu” sisteminə təsirindən əvvəl və sonra aşağıdakı parametrlər izlənilir:
1. Giriş parametrləri olaraq nanokompozit boru arxası fəzaya və laya püskürdülən parametrlər: təzyiq
– (P), həcm – (V), temperatur – (T) ölçülür;
2. Emal olunan parametrlər olaraq özlülük – (η), MNH-ın ölçüləri – (r) və qatılıq – (c %) müəyyən
diapazonda dəyişmələr ölçülür, təklif olunan yeni modellər əsasında optimal təsir üçün nanokomponentlərin
həcmi, püskürdülmə sürəti və s. kimi texnoloji parametrlər seçilərək proseslər idarə olunurlar.
3. Çıxış parametrləri olaraq hasilatın maksimum və lay suyunun minimallaşdırılmasını əsas tutaraq
intellektual idarəetmə sistemi yaradılır;
4. Su vurma quyuları-lay-hasilat quyuları və nasos dövrəsinin çoxfazalı qarışığın hərəkətinin yeni
inteqral riyazi modellərinin (Şək.1.) yaradılması zərurəti ortaya çıxır.
Şəkil 1. Neftli-qazli yataqlarin istismari zamani lay-quyu sistemində baş verən proseslərin riyazi modellərinin
struktur sxemi
5. Riyazi modellərin işlənməsi zamanı suvurma və lay-istismar quyuları sistemində nanokomponentli
ultradispers qarışıq mayenin fraktal strukturlu stoxastik paylanmış məsaməli mühitlərdə qeyri-stasionar
hərəkətini və mühitlərin faza dəyişmələtini nəzərə alan, mövcud modellərin nəticələrini daha da yaxşılaşdıran
yeni adekvat modellərin işlənməsi, onların nəticələri əsasında operativ intellektual qərarqəbuletmə və
idarəetmə sistemlərinin yaradılması mümkün olur.
6. Bu modelin konkret obyektlə uzlaşma alqoritimlərinin yaradılması və proseslərin idarə olunması
zamanı enerjiyə qənaət, neft istehsalının artması və suyun miqdarının azalması qiymətləndirilərək alınan
iqtisadi səmərə təyin olunur.
