1.5. Kompyuter tizimida ma‟lumotlarni saqlash
usullari
Axborotni turli xil axborot tashuvchi (magnit, CD va DVD
disklar, va h.k.) larda yig‗ish, kommunikatsiya tarmoqlari orqali
axborotni dunyoning istalgan nuqtasiga yetkazish, kompyuter-
larni qo‗llagan holda axborotga ishlov berishni avtomatlashtirish
kabi texnik yuksalish zamonaviy axborot texnologiyasining
asosini tashkil etadi.
Kompyuterdagi har qanday axborot ikkilik sanoq tizimidagi
sonlar (ikkilik kodlari) ko‗rinishida tasvirlanadi (saqlanadi).
Kompyuterga axborot maxsus apparat qurilmalari va dasturiy
vositalar yordamida kiritilib, har bir belgi (raqam, harf, tinish
belgi, matematik amallar va h.k.) o‗ziga mos ikkilik kodlariga
almashtirilgan holda xotiraga yoziladi (saqlanadi). Kompyuterda
axborotlarga ishlov ularning ana shu ko‗rinishida, ya‘ni ikkilik
kodlari ustida amalga oshiriladi. Axborotni chiqarishda (natija,
oraliq natija) teskari amal, ya‘ni ikkilik kodi o‗ziga mos keluvchi
belgi (raqam, harf, tinish belgi, matematik amallar va h.k.)ga
almashtiriladi. Belgilarni kompyuterda kodlashtirishga asos qilib
axborot almashinishining Amerika standart kodi ASCII olingan.
Kompyuter xotiralarida ma‘lumotlarni saqlashdagi asosiy
elementlarni ko‗rib chiqadigan bo‗lsak, axborot hajmining
minimal birligi sifatida
bit
tushunchasi kiritilgan bo‗lib, u
axborotni tasvirlashda nol (―0‖) yoki bir (―1‖) qiymatni
aniqlaydi.
Sakkizta bitdan iborot axborot uzunligi bir
bayt
ni tashkil
etadi. Shuningdek, axborot hajmi katta bo‗lganda quyidagi
o‗lchov birliklarini ham kiritish mumkin:
32
1 kilobayt = 1024 bayt;
1 megabayt = 1024 kilobayt;
1 gigabayt (GB) = 1024 megabayt va h.k.
Kompyuterning tashqi axborot tashuvchilari (vinchester,
disketa, CD, DVD) da ixtiyoriy uzunlikdagi baytlardan iborat
bo‗lgan va nomlangan axborot yozuvi
fayl
deb yuritiladi.
Qisqa qilib aytganda, kompyuterning tashqi xotirasidagi
barcha axborotlar: hujjatlarning matnlari, rasmlar (grafik
axborot), tovushli axborot, dastur kodlari va h.k. fayl ko‗rini-
shida saqlanadi. Har bir fayl o‗zining nomiga ega bo‗lib, u ikki
qismdan iborat bo‗ladi: asosiy qism va kengaytma. Asosiy
qismini yozishda 256 tagacha belgidan foydalanish mumkin
bo‗lib, kengaytmasi asosiy qismdan nuqta yordamida ajratiladi
hamda faylning tipini yoki u yaratilgan muhitni (ilovani) aniqlab
beradi va ko‗pi bilan uchtagacha belgi yordamida yoziladi.
Masalan, HAT23.txt va alfa54.doc fayllari matn ko‗rinishidagi
fayllar bo‗lsa LOLA.JPG fayli rasmli (grafik) faylni bildiradi,
OVOZ.AVI nom bilan tovushli axborot faylini nomlash
mumkin. Word matn muharririning fayllari .DOC, Excel
elektron jadvalida yaratilgan fayllar .XLS, Paint grafik dasturi-
ning fayllari .BMP, Power Point prezentatsiya dasturida yaratil-
gan fayllar .PPT, kompyuter ishini boshqaruvchi tizimli fayllar
.COM, .EXE, .BAT, .SYS kengaytmaga ega bo‗ladi va h.k.
Faylning nomining asosiy qismi va kengaytmasini yozishda lotin
va kirill alifbosining katta va kichik harflari, raqamlar hamda
quyidagi maxsus belgilardan foydalanish mumkin: _ $ # @ ! ( )
{ } & % ^. Masalan, Misol(12).xls, Balans4.doc, rasm5.bmp,
slaid.PPT, sommand.com, avto.exe va h.k.
O‗zining vazifasi, ishlatilishi, vaqti, turi va boshqa belgilari
bo‗yicha bir nechta fayllar bitta jild (papka)ga birlashtirilishi
mumkin. O‗z navbatida fayllar saqlanadigan jildlar ham nomlab
qo‗yiladi. Bitta jildda bir nechta turli tipdagi fayllar bo‗lishi
mumkinligi uchun fayllardan farqli o‗laroq ularning nomida
kengaytma bo‗lmaydi. Yuqorida aytilganidek, fayl va jildlar
disklarda saqlanadi. Har bir jild o‗z navbatida fayllar bilan birga
33
o‗z ichida boshqa jildlarni ham saqlashi mumkin. Bunday
tuzilma qisqa qilib aytganda,
Dostları ilə paylaş: |