CyrToLat&LatToCyr 2002

Mini-ITX;
 
Nano-ITX; Pico-ITX; BTX, MicroBTX;
PicoBTX 
larni kiritish mumkin. 
Xotira turlari.
Shaxsiy kompyuterlarda xotiraning bir 
necha ko‗rinishlaridan foydalaniladi. Quyida ularning turlari 
ustida to‗xtalib o‗tamiz. Tezkor xotira (
Random Access 
memory (RAM
) – ixtiyoriy kirish imkoniyatiga ega bo‗lgan 
xotira). Kompyuterning eng muhim elementlaridan biri tezkor 
xotira hisoblanib, unda kompyuterning ishlash jarayonida 
bevosita kerak bo‗ladigan ma‘lumotlar (dasturlar va berilganlar) 
saqlanadi. Kompyuterning ish unumi (tezligi) ma‘lum ma‘noda 
tezkor xotiraning hajmiga bevosita bog‗liq bo‗ladi. Tezkor 
xotiraning axborot sig‗imi yetarli bo‗lmasa, dasturlar sekin 
bajariladi yoki ba‘zilari umuman bajarilmaydi. Shuning uchun 
tezkor xotiraning hajmini tanlashda kompyuterda bajariladigan 
dasturlarning talablaridan kelib chiqish maqsadga muvofiqdir. 
Hozirgi vaqtda zamonaviy kompyuterlarga axborot sig‗imi 512 
Mbayt, 1 Gbayt, hatto, 2 Gbayt va undan ortiq bo‗lgan tezkor 
xotiralar o‗rnatilmoqda. 
Zamonaviy kompterlarda 
DDR (Double Data Rate
– 
ma‘lumotlarni uzatish tezligi ikki marta oshirilgan xotira), 
DDR2 (DDR 
xotiraning ikkinchi avlodi) va hali yakuniy tarzda 
qabul qilinmagan, biroq tajriba tarzda foydalanilayotgan
DDR3

---

13 
(ma‘lumotlarni uch kanallik tartibda uzatuvchi xotira) 
o‗rnatilmoqda.

Kesh (Cache) xotira.
 
hozigi vaqtda zamonaviy kompyu-
terlarning ishini tezlashtirish maqsadida tezkor xotira va 
protsessor orasida bufer vazifasini bajaruvchi tez ishlaydigan 
kesh xotira o‗rnatilmoqda. Uning asosiy vazifasi tezkor xotira-
dagi ko‗p murojaat qilinadigan ma‘lumotlarning nusxalarini 
saqlab, kerak bo‗lganda mikroprotsessor tezkor xotiraga muro-
jaat qilmasdan ularni bevosita kesh xotiradan oladi. Buning 
natijasida ma‘lumot qidirishga ketadigan vaqt ancha qisqaradi va 
kompyuterning ishi tezlashadi. Kompyuterlarning so‗nggi tur-
larida kesh xotira mikroprotsessorning o‗ziga o‗rnatilmoqda.
Odatda kesh xotiraning axborot sig‗imi 256 Kbayt yoki 512 
Kbaytni tashkil etadi.
1-, 2-, 3- pog‗onadagi KESHlar mavjud. 1-pog‗onadagi 
Kesh eng kichik latent darajasiga (kirish vaqti)ga ega, biroq 
uning o‗lchami juda kichikdir, undan tashqari bunday keshlar 
ko‗p portli qilib ishlangan. 2-pog‗onadagi Kesh xotiraning
latentlik darajasi yuqoriroq hamda katta o‗lchamda yasalishi 
mumkin. 3-pog‗onadagi Kesh hajmi bo‗yicha eng kattasi hisob-
lanadi, biroq juda sekin, lekin tezkor xotiradan ancha tez 
ishlaydi.
