D. S. Karamatova pedagogiklik kasbiga kirish o‘quv qo‘llanma bilim sohasi
Yüklə 471,18 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zamonaviy pedagog shaxsiga qo‘yiladigan talablar
|
5-§. ZAMONAVIY PEDAGOGNING IMIDJI
27
quyidagicha belgilangan: „... mutaxassis o‘z faoliyati, sohasidan qat’i nazar, ijodiy jamoalarda ishlay olish qobiliyatiga, menejment va marketing sohalarida tayyorgarlikka ega bo‘lishi, yangi texnologiyalarni joriy etishning xo‘jalik, ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasavvur qila olishi kerak”. Ushbu fikrlar o‘qituvchilarga ham bevosita taalluqli. Chunki jamiyatimizda sodir bo‘layotgan tub o‘zgarishlar, bozor munosabatlariga kirib borishimiz o‘qituvchidan nafaqat kasbiy bilimlarni, balki iqtisodiy, yuridik, texnikaviy bilimlardan ham xabardor bo‘lishni taqozo qilmoqda. Zamonaviy pedagog shaxsiga qo‘yiladigan talablar: Hozirgi zamon o‘qituvchisining asosiy fazilatlaridan biri – o‘z kasbiga sadoqatliligi, g‘oyaviy e’tiqodliligi, o‘z kasbini sevishi uni boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. Chunki maktabda ta’lim tarbiya ishining yuqori saviyada olib borilishi faqat o‘qituvchiga, uning kasbiy tayyorgarligiga bog‘liq. O‘qituvchi shaxsiga qo‘yiladigan muhim talablardan biri shuki, u o‘zi o‘qitayotgan predmetlarni chuqur bilishi, uning metodikasini o‘zlashtirib olgan bo‘lishi zarur. Predmetni va uning nazariyasini chuqur bilishi, uni qiziqarli qilib o‘quvchilarga yetkaza olishi bolalarning shu predmetga bo‘lgan qiziqishini orttiradi, o‘qituvchining obro‘yini oshiradi. O‘quvchilar o‘qituvchining o‘z bilimlarini bolalarga yetkaza olish imkoniyatlarini qadrlabgina qolmay, balki uning fidoyiligini ham taqdirlashadi. O‘qituvchining yuksak madaniyati, uning teran bilim doirasi (ayniqsa, O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng xalqimizning o‘z tarixi, madaniyati, urf-odatini o‘rganishga, bilishga bo‘lgan qiziqishi ortib borayotgan davrda) ta’lim-tarbiya ishlarining muvaffaqiyatli kechishiga yordam beradi. Hozirgi zamon o‘qituvchisi va ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi milliy qadriyatlarimizni bilibgina qolmay, keng ota-onalar jamoatchiligi ichida, sinfda uning otashin targ‘ibotchisi ham bo‘lishi kerak. O‘qituvchi kasbiga xos bo‘lgan muhim talablardan biri– bolalarni sevish, ularning hayoti bilan qiziqish, har bir shaxsni hurmat qilishdan iboratdir. Bolani sevgan, butun kuch va bilimini bolalarning kelajagi, ularni Vatanga sodiq fuqaro qilib tarbiyalashga safarbar qila oladigan insongina haqiqiy o‘qituvchi bo‘la oladi. Bolaga befarq, uning kelajagi bilan qiziqmaydigan, o‘qituvchilik kasbiga loqayd inson haqiqiy o‘qituvchi bo‘la olmaydi. “Boshlang‘ich ta’lim konsepsiyasi” da boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining qiyofasi quyidagicha ta’riflanadi: „...eng muhimi, bolalarda o‘qish, o‘rganishga chinakam havas, ishtiyoq uyg‘otuvchi, e’tiqod hosil qiluvchi ustoz sifatida alohida o‘rin tutadi”. Bu konsepsiyada boshlang‘ich sinf o‘qituvchisiga qo‘yiladigan quyidagi talablar ham keltiriladi: O‘zbekiston – kelajagi buyuk davlat ekaniga ishonadigan milliy iftixor tuyg‘usiga ega bo‘lishi; bolalarni xalq pedagogikasi durdonalari hamda milliy qadriyatlarimiz asosida tarbiya qila olishi; nutqi ravon, xalq tili boyligi, ifoda usuli va tasvir vositalarini, adabiy til uslub va me’yorini to‘la egallagan bo‘lishi zarur. O‘qituvchilik kasbiga xos bo‘lgan bunday fazilatlarni undagi pedagogik odob shakllantiradi. Pedagogik odob o‘qituvchining yuksak kasbiy fazilatidir. U 28
ta’sir o‘tkazish vosita va me’yorlarini belgilashi va aniqlashiga yordam beradigan fazilat hisoblanadi. Yuksak pedagogik odobga ega bo‘lgan o‘qituvchigina sinfda mo‘tadil psixologik iqlim o‘rnata oladi, bolalar qalbiga tez yo‘l topa oladi. O‘z xizmati xususiyatiga ko‘ra o‘qituvchi tashkilotchilik fazilatiga ham ega bo‘lmog‘i lozim. Buning uchun o‘qituvchi tashabbuskorlik va tashkilotchilik qobiliyatiga ega bo‘lib, har doim tetik, g‘ayratli, o‘z kuchi va imkoniyatiga ishongan bo‘lmog‘i zarur. Tashabbuskor va g‘ayratli o‘qituvchi bolalarni o‘z orqasidan ergashtira oladi, o‘quvchilar unga ergashadi. O‘qituvchilik kasbi juda katta ruhiy va jismoniy kuch talab etadi, shuning uchun o‘qituvchining salomatligiga ham ma’lum talablar qo‘yiladi. O‘qituvchining ovoz paychalari rivojlangan, ko‘rish qobiliyati yaxshi bo‘lishi, uzoq vaqt tikka tura olishi, ko‘p yurishi, epchil harakat qila olishi (ayniqsa, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari) kerak. Chunki kichik maktab o‘quvchilari tinib-tinchimaydigan, o‘ta qiziquvchan, serharakat bo‘ladilar. Bu sharoitda o‘qituvchi ham shu xususiyatlarga ega bo‘lmog‘i lozim. O‘qituvchi shaxsiga qo‘yiladigan umumiy talablar bilan bir qatorda, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi kasbining o‘ziga xosligi ham ayrim muayyan talablarni keltirib chiqaradi. Chunonchi, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi anatomiya, fiziologiya, maktab gigiyenasi fanlaridan xabardor bo‘lmog‘i, o‘quvchilar faoliyatini shu fanlar tavsiyasi asosida tashkil etishi lozim (sinflari gigiyenik talabga javob berishi, o‘quvchilar kun tartibi, ularning aqliy va jismoniy rivojlanishini kuzatish va to‘g‘ri yo‘naltirish); o‘qituvchi o‘z nutqini idora qilishi; adabiy nutq me’yorlariga rioya qilishi, ovozining baland-pastligiga ahamiyat berishi (ortiqcha baland ovoz bilan gapirish ham, sekin gapirish ham bolalarni charchatib qo‘yadi); nutqning jonli, ifodali bo‘lishiga e’tibor berishi; bolalarni charchatib qo‘ymaslik maqsadida darsda ish turlarini tez-tez o‘zgartira olishi, ota-onalar o‘rtasida pedagogik bilimlarni targ‘ib qilishi, ular bilan yaqindan aloqa o‘rnata olishi (bu faoliyat turi boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining xulq-atvorini, mayllarini, jismoniy holatini o‘rganishga yordam beradi) va ularga tarbiyaviy ta’sir o‘tkazishga yordamlashishi kerak. Nihoyat, u o‘z ustida tinmay ishlamog‘i lozim. Ayniqsa, qadriyatlarimizni o‘rganishga, o‘zligimizni tanishimizga, qadimiy madaniyatimizni bilishga ehtiyoj katta bo‘lmoqda, zero, bu narsalarni bilmay turib mustaqilligimizni mustahkamlab, buyuk davlat qurib bo‘lmaydi. Shunday ekan, boshlang‘ich sinfdan boshlab bolalar sharqona tarbiya ta’siriga olinmog‘i, milliy qadriyatni bilmog‘i lozim. Bu o‘qituvchidan shu sohada chuqur bilimga ega bo‘lishni talab etadi. 1. Hozirgi zamon o‘qituvchisining pedagogik fazilati qanday bo‘lishi kerak? 2. Bugungi kun o‘qituvchisiga qo‘yilayotgan talablar mazmuni nimalardan iborat? 3. Yosh o‘qituvchining darsda pedagogik–psixologik jihatdan tayyorgarligi? Yüklə 471,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|