D tashmuxamedova

Hududiy byudjetlar daromadlarini shakllantirish va xarajatlarini amalga oshirish tartibi

Mahalliy byudjetlarning daromadlari – mahalliy o‘z-o‘zini boshqarish organlari oldidagi muhim strategik ahamiyatga molik bo‘lgan vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan markazlashtirilgan pul jamg‘armasini shakllantirish bilan bog‘liq pulli munosabatlar shaklidir.
Davlat tomonidan ijtimoiy sohalarni mablag‘ bilan ta’minlash va ijtimoiy himoya bilan bog‘liq siyosatni amalga oshirish katta miqdordagi moddiy va moliyaviy resurslarni talab qiladi va bu muhim vazifalar mahalliy hokimiyat organlariga yuklatilgan. O‘z navbatida ushbu tadbirlarni mablag‘ bilan ta’minlashda mahalliy hokimiyat organlari mahalliy byudjetlarning daromadlaridan foydalanadilar. Mahalliy hokimiyat organlari, o‘z daromadlari manbalari bazasini ko‘payishidan manfaatdordirlar. Chunki, bu daromadlar hokimiyatlar oldidagi vazifalarni moddiy jihatdan moliyalashtirish manbasi sifatida va ularni mustaqil sarflash imkonini beradi.

¹ O‘zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksining 142-moddasi asosida
Hududiy moliya tomoniban tegishli byudjetlar shakllantiriladi va ular mahalliy hokimiyat organlari funksiyalarini moliyalashtirishga yo‘naltiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjetining, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining daromadlari quyidagilardan tashkil etiladi:

1. 
   belgilangan normativlarga muvofiq umumdavlat soliqlari, shu jumladan:
   

• 
  yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i;
  
• 
  yagona soliq to‘lovi;
  
• 
  jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i;
  
• 
  tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo‘yicha qat’i belgilangan soliq;
  
• 
  qo‘shilgan qiymat solig‘i;
  
• 
  aktsiz solig‘i;
  
• 
  yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq;
  
• 
  suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq;
  

2. 
   mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar, shu jumladan:
   

• 
  obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i;
  
• 
  transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq;
  
• 
  mol-mulk solig‘i;
  
• 
  yer solig‘i;
  
• 
  yagona yer solig‘i;
  
• 
  ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko‘rsatish huquqi uchun yig‘im;
  

3. 
   yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet davlatlardan tushgan qaytarilmaydigan pul tushumlari;
   
4. 
   bozorlardan tushadigan daromadlar;
   
5. 
   boshqa daromadlar hisobidan shakllantiriladi. Boshqa daromadlarga davlat daromadiga o‘tkazilgan mol-mulkni realizatsiya qilishdan tushgan tushumlar, davlat aktivlarini joylashtirishdan, foydalanishga berishdan va sotishdan belgilangan normativlar bo‘yicha olingan daromadlar, qonun hujjatlariga muvofiq Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjetiga, viloyatlar va
   

Toshkent shahar mahalliy byudjetlariga yo‘naltiriladigan davlat bojlari, yig‘imlar, tovon pullari va jarima sanktsiyalari, egasiz mol-mulkni, meros huquqi bo‘yicha davlat ixtiyoriga o‘tgan mol-mulkni realizatsiya qilishdan tushgan tushumlar, davlat daromadiga o‘tkazilishi lozim bo‘lgan xazinalar va qonun hujjatlariga muvofiq boshqa daromadlar kiradi.
O‘zbekiston Respublikasining respublika byudjetidan ajratiladigan subvensiyalar, o‘tkazib beriladigan daromadlar va dotatsiyalar Qoraqalpog‘iston Respublikasi respublika byudjetining, viloyatlar viloyat byudjetlarining va Toshkent shahri shahar byudjetining daromadlari hisoblanadi.
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq, tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo‘yicha qat’i belgilangan soliq, O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan pivo va o‘simlik yog‘i uchun aktsiz solig‘i Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlari daromadlariga o‘tkazib beriladi.
Mahalliy byudjetlar O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjetida muhim tarkibiy qismni tashkil etadi va mahalliy hukumat organlarining faoliyat ko‘rsatishlarida moliyaviy manba bo‘lib hisoblanadi.
Mahalliy byudjetlar ishlab chiqarishning yakuniy natijalarini aholiga yetkazishning asosiy yo‘nalishini belgilab beruvchi vositadir. Mahalliy byudjetlar orqali ijtimoiy iste’mol jamg‘armalari aholining ayrim guruhlari o‘rtasida taqsimlanadi.
Mahalliy byudjetlar bu yangi byudjet tuzilishi sharoitlarida byudjetlararo munosabatlarni ta’minlovchi o‘ziga xos iqtisodiy kategoriyadir, hamda ma’lum hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini ta’minlash maqsadida mahalliy hokimiyat organlari tomonidan tashkil etiladigan pul mablag‘lari jamg‘armalarining shakllantirilishi, taqsimlanishi, ishlatilishi bilan bog‘liq jamiyatdagi iqtisodiy munosabatlarning muvofiqligini ham bildiradi.
O‘zbekiston Respublikasining davlat byudjeti va DMJ byudjetlari daromadlarining g‘azna ijrosi Byudjet tizimi byudjetlari daromadlarining kassa ijrosi to‘g‘risidagi yo‘riqnomaga (ro‘yxat raqami 2771, 2016-yil 30-mart)
muvofiq amalga oshiriladi. Byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag‘lari YaG‘Hga kirim qilinadi va mazkur byudjet tashkilotlariga tushumlar yoki byudjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan avval amalga oshirilgan kassa xarajatlarining tiklanish summalari sifatida ularning byudjetdan tashqari mablag‘lar bo‘yicha shaxsiy g‘azna hisobvaraqlarida hisobga olinadi.