D. V. Rasulova I. Xotam ov X. S. Asatullayev

1.3. Kursning bozor iqtisodiyoti sharoitiga va islohotlar
talabiga xos vazifalari
0 ‘zbekistonda amalga oshirilayotgan bozor islohotlarining barqa- 
ror iqtisodiy o ‘sishini ta’minlash aholining turmush farovonligini 
oshirishga qaratilgan. Aholining ish bilan bandligini va turmush 
farovonligini oshirishda kichik biznes hamda xususiy tadbirkorlikni 
rivojlantirish ham muhim ahamiyatga egadir. Bunga sabab kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish asosida quyidagi muhim 
ijtimoiy-iqtisodiy vazifalar hal qilinadi: - birinchidan, ichki bozomi 
zarur tovar va xizmatlar bilan to ‘ldirish, iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini 
o ‘zgartirishning, yangi ish o ‘rinlarini yaratishning, aholining bandligini 
va daromadlarini oshirishning muhim omili va manbai bo‘lib xizmat 
qilish; -ikkinchidan, o ‘zining harakatchanligi, bozor konyunkturasi
9

---

o ‘zgarishlariga moslashuvchanligi va kam sarmoya talab qilish 
hisobiga 
ishlab 
chiqarishni 
tez 
m odem izatsiya qilish, 
ishlab 
chiqarilayotgan 
m ahsulot 
va 
ko‘rsatilayotgan 
xizmat 
turlarini 
yangilash; - uchinchidan, mulkdorlar o ‘rta sinfini shakllantirish asosida 
mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy barqarorlikni ta ’minlashga 
erishish. Shu boisdan m am lakatim izda mustaqillik yillarida xususiy 
m ulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo‘Uab-quwatlash, 
tadbirkorlik faoliyati erkinligi kafolatlarini yaratish, ular huquqini 
him oya 
qilish 
borasida 
qonunchilikni 
mustahkamlash, 
bozor 
infratuzilmasini shakllantirishga qaratilgan qator ishlar am alga 
oshirildi. Biznesni ro ‘yxatga olish, ixtiyoriy ravishda yopish va 
tugatish, shuningdek, faoliyatning alohida turlari bilan shug‘ullanish 
huquqini beradigan litsenziya va ruxsatnom alar berish jarayonlari 
soddalashtirilib, tartibga solindi. Belgilangan soliq stavkasi miqdori 
sezilarli darajada kamaytirildi, ayrim jarim a turlari butunlay bekor 
qilindi. Biznes sohasiga davlatning aralashuvini cheklashga qaratilgan 
ishlar davom etmoqda, biznes subyektlariga nisbatan har qanday 
sanksiya faqat sud qarori b o ‘yicha q o ilan ish i ustidan monitoring olib 
borilmoqda. Moliya, soliq va statistika hisobotlarining barcha shakl 
hamda muddatlari keskin qisqartirildi. Soliqqa tortish stavkalari 
uniflkatsiya qilinib, kamaytirildi. Tadbirkorlarga avvalo, kichik biznes 
subyektlariga asosiy, shu jum ladan, talab yuqori bo‘lgan moddiy 
resurslardan keng foydalanish imkonini beradigan barqaror bozor 
mexanizmi shakllandi. O 'zbekistonda kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlik rivojlanishi uchun yetarli darajada qulay imkoniyatlar, 
shart-sharoitlar yaratilgan bo ‘lsa-da, lekin iqtisodiyotda hali ham uning 
ulushi dunyoning rivojlangan mamlakatlari darajasi miqdoridan past 
b o ‘lib, bu sohada yechim ini kutayotgan tashkiliy, iqtisodiy, huquqiy va 
ijtimoiy muammolar talaygina.
Iqtisodiyotda boshqaruv tizimi eskirgani, innovatsion g‘oyalami 
qoilab-quvvatlash b o ‘yicha samarali mexanizmlar o ‘z vaqtida jo riy
qilinmagani jiddiy muammo bo‘lib qolmoqda. Shuningdek, texnologik 
qoloqlik, resurs va energiyani tejaydigan texnologiyalar, muqobil 
energiya manbalarini tatbiq etishning sustligi iqtisodiy taraqqiyot 
y o ‘lida to ‘siq b o im oqda.
10

---

Shu nuqtayi nazardan davlatning innovatsion yangilanish dasturini 
shakllantirish, innovatsiya va investitsiyalardan samarali foydalana- 
digan yangi avlod kadrlarini, yangi sarmoyadorlar sinfmi tayyorlash 
o ‘ta muhim ahamiyatga ega. Buning uchun 0 ‘zbekistonni texnologik 
rivojlantirish va ichki bozomi modemizatsiya qilish bo‘yicha kuchli 
milliy g ‘oya, milliy dastur kerak. 2018-yil faol tadbirkorlikni 
rivojlantirish e ’tibor m arkazida b o iad i. Bu sohani qoMlab-quvvatlash, 
biznes subyektlarini jadal va barqaror rivojlantirish y o ‘lidagi to ‘siq va 
g‘ovlami bartaraf etish bo‘yicha zarur choralar ko'rildi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida teng va halol raqobat muhitini 
yaratish m aqsadida “M amlakat oziq-ovqat xavfsizligini yanada 
samarali ta ’minlash chora-tadbirlari to ‘g ‘risida”gi farmon loyihasi 
ishlab chiqilib, keng jam oatchilik muhokamasiga q o ‘yildi.
Bojxona 
tartib-taomillarining 
murakkabligi 
tadbirkorlikka 
to‘sqinlik qilayotgan asosiy omillardan biri hisoblanadi. Jahon 
bankining hisobotiga k o ‘ra, eksport-import hujjatlarini rasmiylashtirish 
bo‘yicha O 'zbekiston 190 davlat orasida 175-o‘rinda turadi. Bojxona 
hujjatlarini rasmiylashtirish uchun Belgiyada 1 soat kifoya qilsa, 
0 ‘zbekistonda 1 oy muddat sarflanadi. Shu m unosabat bilan 2019- 
yildan boshlab, tadbirkorlik subyektlari uchun bojxona ko‘rigida xavf- 
xatardan ogoh etish tizimi, y a’ni, tadbirkorlar qanchalik halol ekaniga 
qarab, ulami “yashil” va “qizil” y o ‘laklar orqali o ‘tkazish joriy etiladi.
Iqtisodiyotni rivojlantirishda puxta va barqaror bank-moliya tizimi 
ulkan ahamiyatga ega. 2018-yilda bank tizimi faoliyatini rivojlantirish 
bo‘yicha belgilangan vazifalami amalga oshirishda banklar bilan 
tadbirkorlik subyektlari o ‘rtasida samarali va o ‘zaro manfaatli 
hamkorlik munosabatlarini ta ’minlash masalalariga alohida e ’tibor 
qaratiladi.
0 ‘zbekistonda xalqaro standartlar asosida valutani liberallashtirish 
jarayoni boshlandi. Valuta siyosati biznes va iqtisodiyotni rivojlantirish 
manfaatlariga to ‘liq xizmat qilishi, investitsiya faoliyatiga ijobiy turtki 
berishi lozim.
2018-yilda soliq siyosatini amalga oshirishda keskin chora- 
tadbirlardan voz kechildi. Chunki islohotlar davrida davlat tizimining 
uzluksiz faoliyat ko‘rsatishi uchun budjet barqaror b o ‘lishi kerak.
11

---

0 ‘zbekistonda yirik investitsiya loyihalarini amalga oshirish 
niyatida bo‘lgan investorlar uchun mamlakatimizni jozibali qilish 
m aqsadida soliq tizimi takomillashtiriladi. Barcha biznes toifalari 
uchun soliq yukini kamaytirish va qulaylashtirish, shu asosda ishlab 
chiqarishni va soliqqa tortiladigan bazani kengaytirish zarur. Soliq 
imtiyozlari berishda individual yondashuvlardan voz kechib, ulami 
faqat iqtisodiyotning m a’Iura tarmoqlari uchun qo'Ilash amaliyotiga 
o ‘tiladi.