Davlat xarid I

2.2.3 Ochiqlik va ma’lumot olish imkoniyati
F ed eral xaridning M arkazlashgan axborot tizim i m a’lu- 
motlaridan Prezidentga, Kongressga va AQSh byudjet boshqar- 
masiga taqdim etiladigan davriy hisobotlarni shakllantirishda 
foydalaniladi, shuningdek, ushbu ma’lumotlar federal idoralar, 
ishbilarmonlar va keng jamoatchilikka taqdim etiladi.
Ushbu m a’lumotlarga tayanib, Markazlashgan axborot tizimi 
yillik hisobotlarni tayyorlaydi va taqdim etadi. Individual iste’molchi 
talabiga asosan, pulUk xizmat shaklida, hisobotlar taqdim etilishi 
mumkin. Zarur bo‘lganda, Markazlashgan axborot tizimi muta- 
xassisi talab qihnadigan hisobot tarkibini ishlab chiqishda mijozga 
ko‘maklashadi.
Hujjatni tayyorlash m uddati 5 -7 ish kuni qilib belgilangan. 
M a’lum otlar bankidan 1 yillik ma’lumotlarni qidirish bahosi, 
taxminan 400 dollar va har bir qo'shimcha yildagi m a’lumotlar 
u c h u n 100 dollardan qo ‘shim cha haq talab etiladi. Maxsus 
hisobotlar, ro‘yxatlar, iqtiboslar ham qog‘ozli shaklda, ham magnit 
tashuvchilarda taqdim etiladi.
M axsus hisobotni talab qilishda, quyidagi m a’lum otlar 
ko'rsatilishi talab etiladi:
— tadqiqot o‘tkazilishi talab etiladigan vaqt oralig‘i (AQSh 
moliya yili 1- oktabrdan 30- sentabrgacha hisoblanadi);
— mijozning hisobotda olishi zarur b o lg a n m a’lumotlari 
(masalan, shartnom a ijrochisining nomi, nomeri, shartnoma 
shakli, summasi va boshqalar);

---

- mijozni axborotni taqdim etilishini xohlaydigan tarkibiy 
tuzilishi (masalan, yillar bo'yicha bo‘lingan holda, idoralar 
bo‘yicha, ijro etuvchi nomi bo‘yicha, murakkablashgan variant- 
larda).
2.2.4 Elektron savdolar
Federal xaridni amalga oshirishda elektron savdolami tatbiq 
etishdan ko'zlangan maqsad — bu faqatgina buyurtmachilaming 
potensial pudratchilar bilan b o ‘ladigan takroriy jarayonlarini 
avtomatlashtirishgina emas, balki xarid jarayonlarini amalga 
oshirish xarajatlarini pasaytirish va ushbu operatsiyalami amalga 
oshirish muddatlarini keskin qisqartirishdan iborat. AQShda 
federal xaridni elektron savdolar orqali amalga oshirish miqyosi, 
tijorat tuzilmalari o'rtasida amalga oshiriladigan bunday savdolar 
hajmiga nisbatan ancha past darajada.
Elektron savdolar, asosan, qiymati 100 ming dollargacha bo'lgan 
shartnomalar uchun soddalashtirilgan jarayonlarda qo‘llaniladi. 
Ushbu, AQShda davlat xaridini qattiq tartibga solib turilishi va 
ayrim hollarda faqatgina qog‘ozli savdolargina xarid shartlariga 
mos kelishi bilan izohlanadi.
Elektron savdolarni qo'llash uchun zaruriy sharoitlar bo‘lib: 
intemet-texnologiyalardan foydalanishning rivojlangan huquqiy 
bazasi; aloqa vositalari; axborot himoyasi, kampyuter tarmoqlarini 
xavfsizligini ta ’minlovchi asosiy standartlarning mavjudligi 
hisoblanadi.
Axborot resurslari davlat ehtiyojlari uchun mahsulotlar xarid 
jarayonini ochiqligini; xarid jarayonida tenglik; imzolangan shart­
nomalar haqida ma’lumot olish mumkinligi kabi yuqorida qayd 
etilgan tamoyillarni amal qilishini ta ’minlaydi. Qonunchilikka 
muvofiq, ushbu resurslardan m a’lum otlam i olish imkoniyati, 
ulami hukumatning yagona axborot portalida nashr etish orqali 
amalga oshiriladi. Shartnomalaming federal ro'yxati ham elektron 
shaklda interaetda joylashtirilgan.
— AQSh federal xaridi Markazlashgan axborot tizimining asosiy 
yutuqlari:

---

— K ongressga, P rezident devoniga, federal idoralar va 
xususiy sektor vakillariga davlat xaridi bo'yicha shartnom alar 
sohasidagi holat haqida juda tez va aniq m a’lumot olish imko- 
niyatini beradi;
— turli qiziquvchi tom onlarga federal xarid haqida: yillar 
bo £yicha, id o ralar b o ‘yicha, shartnom alar buyicha va h.k. 
m a’lum otlar olishga imkon beradi;
Shuning bilan birga bu tizimning quyidagi kamchiliklarini 
kuzatish mumkin:
— ayrim olingan federal idoralar bo‘yicha m a’lumotlaming 
to ‘liq taqdim eta olmasligi;
— ushbu m a’lumotlardan hukumat idoralari tomonidan ham, 
yoki aholi tomonidan unchalik ham faol tarzda foydalanmasligi;
— tizim bo‘g‘inlari o ‘rtasida axborotlaming yetrali darajada 
mos kelmasligi va h.k.
M azkur izlanishda Evropa lttifoqiga kiruvchi mamlakatlaming 
davlat xarid tizimini boshqarish amaliyotini tadqiq etamiz.
G ‘arb davlatlaming hukumatlari davlat xaridi bo‘yicha me’yo- 
riy-huquqiy bazani takomillashtirish bo‘yicha amaliy ishlami 
birinchi b o ‘lib boshlashga undagan asosiy sabablar sifatida, ushbu 
davlatlar hukum atlarining o ‘z xalqi oldidagi majburiyatlarni 
bajarishga intilib, hukumatlaming davlat va kommunal xarajat- 
larining yuqori darajada amalga oshirishi, korrupsiya bo‘yicha 
noxush hollarning tez-tez yuz berishi kabilarni k o ‘rsatish 
m um kin1.
Ishtirokchi mamlakatlaming ko‘pligi, ulardagi davlat xaridi 
miqdorining turli darajada ekanligi, rivojlanish darajasi va davlat 
sektorining hajmi Yevropa ittifoqida (El) davlat xaridini tartibga 
so lish b o ‘y ic h a q o n u n c h ilik n i ishlab ch iq ish d a m axsus 
yondoshuvni talab etdi. Bugungi kunda EI mamlakatlarida davlat 
xaridini tartibga solish, uning hajmidan va boshqa shartlardan 
kelib chiqib, uch darajada tartibga solinadi: milliy, EI qonunchiligi 
hamda xalqaro qonunchilik asosida.