Davlatiy moliya

3. Davlat moliyaviy nazorati organlarining vazifalari va funksiyalari 
Moliyaviy nazorat tizimida umudavlat nazorat organlari, maxsus moliyaviy 
nazorat organlari alohida ahamiyatga ega. 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida mustahkamlangan hokimiyatni 
taqsimlanish prinsipi Prezident va vakolatli hukumat organlari tomonidan ijro 
hokimiyati organlarining moliyaviy faoliyatini nazorat qilishni nazarda tutadi. 
Bunday nazorat, avvalambor, respublika va mahalliy byudjetlarni, davlat 
maqsadli nobyudjet fondlarining loyihalarini ko’rib chiqish va qabul qilishda 
hamda ularning ijrosi haqida hisobotlarni tasdiqlashda amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 78-moddasining 8-bandiga 
muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
Vazirlar Mahkamasining 
taqdimoti bo’yicha mamlakat byudjetini qabul qiladi va uning ijrosi ustidan 
nazorat o’rnatadi. Xalq deputatlari Kengashlari ayrim mintaqalarga ajratiladigan 
byudjet mablag’laridan maqsadli foydalanish hamda mahalliy byudjetlarning ijro 
etilishini nazorat qiladi. Bundan tashqari, vakolatli organlar zimmasiga ayrim 
tarmoqlar va sohalarda byudjet mablag’laridan foydalanish ustidan nazoratni 
amalga oshirish yuklatilishi mumkin.
Parlament nazorati sohasidagi milliy tajriba, ushbu masalada huquqshunos-
olim va ekpertlarning nazariy qarashlari hamda xorij tajribasini o’rgagan holda 
mamlakatimizda 2016-yil 11-aprelda davlat hokimiyati va boshqaruvi 
organlarining parlament oldidagi mas’uliyatini kuchaytirish, munosabatlarni 
tartibga solish maqsadida O‘zbekiston Respublikasining “Parlament nazorati” 
to’g’risida O‘RQ-403-sonli Qonuni qabul qilindi.
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining hamda ular mansabdor 
shaxslarining O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
va 
qonunlarini, 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining va ular organlarining 
qarorlarini, davlat dasturlarini ijro etish, shuningdek o’z zimmalariga yuklatilgan 
vazifalar hamda funksiyalarni amalga oshirish bo’yicha faoliyati parlament 

---

138 
nazorati obyekti hisoblanadi
40
. 
Moliyaviy nazorat bilan bog’liq Parlament nazorati quyidagi shakllarda 
amalga oshiriladi: 
–
navbatdagi yil uchun O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjetini, 
davlat maqsadli jamg’armalarining byudjetlarini hamda soliq va byudjet 
siyosatining asosiy yo’nalishlarini qabul qilish, shuningdek Davlat byudjeti 
ijrosining borishini ko’rib chiqish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining mamlakat ijtimoiy-
iqtisodiy hayotining eng muhim masalalari yuzasidan har yilgi ma’ruzasini ko’rib 
chiqish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishining ayrim dolzarb masalalari yuzasidan hisobotini eshitish; 
–
Qonunchilik palatasi, Senat majlislarida hukumat a’zolarining o’z 
faoliyatiga doir masalalar yuzasidan axborotini eshitish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasining hisobotini eshitish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi raisining hisobotini 
eshitish. 
Shu o’rinda bevosita moliyaviy nazorat bilan bog’liq Parlament nazorati 
shakllariga batafsil to’htalib o’tamiz.
 
Davlat byudjeti loyihasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan joriy yilning 15 
oktyabridan kechiktirmay Hisob palatasining xulosasi bilan birga Oliy Majlis 
palatalariga kiritiladi. Davlat byudjeti loyihasi fraktsiyalarda, deputatlar 
guruhlarida, Qonunchilik palatasining qo’mitalarida dastlabki tarzda muhokama 
qilinadi, ular Davlat byudjeti loyihasi bo’yicha fikrlar va takliflarni ishlab 
chiqadi.Qonunchilik palatasining Byudjet va iqtisodiy islohotlar qo’mitasi 
fraktsiyalardan, deputatlar guruhlaridan, Qonunchilik palatasi qo’mitalaridan 
kelib tushgan fikrlar va takliflarni umumlashtiradi hamda Davlat byudjeti 
loyihasini Qonunchilik palatasi tomonidan ko’rib chiqish masalasi bo’yicha 
xulosa tayyorlaydi. Qonunchilik palatasi Davlat byudjeti loyihasini, qoida 
tariqasida, uch o’qishda ko’rib chiqadi. Davlat byudjeti loyihasi Qonunchilik 
palatasi tomonidan ko’rib chiqilayotganda u fraktsiyalarning, deputatlar 
guruhlarining, Qonunchilik palatasi qo’mitalarining kelib tushgan mulohazalari 
va takliflarini inobatga olgan holda maromiga etkazish uchun Vazirlar 
Mahkamasiga yuborilishi mumkin. Vazirlar Mahkamasi Davlat byudjeti 
loyihasini maromiga etkazadi va uni Qonunchilik palatasi qayta ko’rib chiqishi 
uchun kiritadi. Davlat byudjetining loyihasi bo’yicha qaror Qonunchilik palatasi 
tomonidan joriy yilning 15 noyabridan kechiktirmay qabul qilinishi kerak. 
Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilingan Davlat byudjeti ko’rib chiqish 
40
O‘zbekiston Respublikasining “Parlament nazorati” to’g’risida O‘RQ-403-sonli Qonuni. http://www.lex.uz 

---

139 
uchun Senatga yuboriladi. Senatga kelib tushgan Davlat byudjeti Senatning 
Byudjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qo’mitasi tomonidan dastlabki tarzda 
ko’rib chiqiladi. Davlat byudjeti yuzasidan qaror Senat tomonidan joriy yilning 
15 dekabridan kechiktirmay qabul qilinishi kerak. 
Qonunchilik palatasi har yili, hisobot yilidan keyingi yilning 15 mayidan 
kechiktirmay o’z majlisida Hisob palatasining hisobotini eshitadi. Ushbu hisobot 
dastlabki tarzda fraktsiyalar, deputatlar guruhlari, shuningdek Qonunchilik 
palatasining Byudjet va iqtisodiy islohotlar qo’mitasi tomonidan ko’rib chiqiladi. 
Hisob palatasining hisobotini eshitish yakunlari bo’yicha Qonunchilik palatasi 
qaror qabul qiladi, qaror qabul qilingan kundan e’tiboran o’n kun ichida Hisob 
palatasiga va Senatga yuboriladi. Shundan Hisob palatasining hisoboti dastlabki 
tarzda Senatning Byudjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qo’mitasi tomonidan 
ko’rib chiqiladi. Hisob palatasining hisobotini eshitish yakunlari bo’yicha Senat 
qaror qabul qiladi, qaror qabul qilingan kundan e’tiboran o’n kun ichida Hisob 
palatasiga va Qonunchilik palatasiga yuboriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvi raisining Senatga 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etilgan har yilgi hisoboti Senatning 
navbatdagi majlisida dastlab Byudjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qo’mitasi 
tomonidan ko’rib chiqiladi. Ushbu hisobotini eshitish yakunlari bo’yicha Senat 
qaror qabul qiladi, qaror O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga yuboriladi. 
Davlat byudjetining ijrosi ustidan 
 
Qonunchilik palatasi nazoratni amalga 
oshiradi, ya’ni O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan taqdim 
etilgan Davlat byudjeti ijrosining borishi to’g’risidagi axborotni va zarur 
materiallar asosida moliya yilining har choragidagi byudjet ijrosining borishini 
ko’rib chiqadi. Qonunchilik palatasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan hisobot 
yilidan keyingi yilning 15 mayidan kechiktirmay Hisob palatasining xulosasi 
bilan birga taqdim etilgan Davlat byudjetining ijrosi to’g’risidagi yillik hisobotni 
fraktsiyalar, deputatlar guruhlari va Qonunchilik palatasining qo’mitalarida 
dastlabki tarzda muhokama qilish asosida ko’rib chiqadi va tasdiqlaydi.
Moliyaviy nazorat bo’yicha muhim vazifa va funksiyalar O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi zimmasiga ham yuklatilgan. O‘zbekiston 
Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to’g’risida” 
1993 yil 6 maydagi qonunining 12-moddasiga muvofiq u vazirliklar, davlat 
qo’mitalari, idoralar va boshqa davlat va xo’jalik boshqaruv organlari faoliyati 
ustidan nazoratni amalga oshiradi. U davlat moliyaviy nazoratini amalga 
oshiruvchi organlar vakolati va funksiyalari tartibini belgilaydi.

---

140 
O‘zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksiga
41
ga asosan O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga byudjet sohasida quyidagi vakolatlar 
berilgan: 
–
Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari, shuningdek 
soliq va byudjet siyosatining asosiy yo’nalishlari loyihalarini ishlab chiqish 
jarayonini tashkil etadi hamda muvofiqlashtirib boradi; 
–
Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari, shuningdek 
soliq va byudjet siyosatining asosiy yo’nalishlari loyihalarini ko’rib chiqish 
hamda tegishli xulosa taqdim etish uchun O‘zbekiston Respublikasi Hisob 
palatasiga yuboradi; 
–
byudjetnoma loyihasini ko’rib chiqadi va tasdiqlaydi; 
–
byudjetnomani O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga 
taqdim etadi; 
–
davlat boshqaruvi organlarining Davlat byudjetini va davlat maqsadli 
jamg’armalari byudjetlarini ijro etish borasidagi faoliyatini muvofiqlashtirib 
boradi hamda nazorat qiladi; 
–
Davlat byudjetining va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlarining 
ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni har chorakda ko’rib chiqadi; 
–
o’tgan moliya yili uchun Davlat byudjetining va davlat maqsadli 
jamg’armalari byudjetlarining ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni tashqi audit 
o’tkazish hamda baholash uchun O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasiga 
yuboradi; 
–
Davlat byudjetining va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlarining 
tegishli davrdagi ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni tasdiqlash uchun O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga taqdim etadi; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksiga asosan, xususan Davlat 
byudjeti xarajatlariga, respublika byudjetining xarajatlar yoyilmasiga va Davlat 
maqsadli jamg’armalarining byudjetlariga o’zgartirishlar kiritish tartibi nazarda 
tutilgan hollarda moliya yili mobaynida Davlat byudjeti va davlat maqsadli 
jamg’armalari byudjetlari parametrlariga o’zgartirishlar kiritish to’g’risidagi 
takliflarni ko’rib chiqadi; 
–
O‘zbekiston Respublikasi respublika byudjetining qo’shimcha 
manbalaridan foydalanish to’g’risida qarorlar qabul qiladi; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining zaxira jamg’armasi 
mablag’laridan foydalanish to’g’risida qarorlar qabul qiladi. 
Yuqoridagilar bilan bir qatorda Vazirlar Mahkamasi joriy moliya yili uchun 
mo’ljallangan Davlat byudjeti taqchilligining tasdiqlangan cheklangan miqdori 
41
O‘zbekiston Respublikasining Byudjet kodeksi, 25-modda. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2013 
y., 52-I-son

---

141 
ortgan taqdirda Moliya vazirligining taqdimnomasiga ko’ra O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga Davlat byudjeti xarajatlarini 
qisqartirish to’g’risida takliflar kiritadi. 
Moliyaviy nazoratni amalga oshirish bo’yicha O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentiga davlat va ijroiya hokimiyat boshlig’i sifatida katta vakolatlar 
berilgan. Respublika Konstitutsiyasi 93-moddasining 8-bandiga muvofiq 
Prezident ijroiya hokimiyat apparati va jumladan, davlat moliyaviy nazorati 
funksiyalarini amalga oshiruvchi organlar (Hisob palatasi, Moliya vazirligi, 
Davlat soliq qo’mitasi va boshqalar)ni shakllantiradi.
Davlat moliyaviy nazorati tizimida Hisob palatasiga katta rol ajratilgan
42
bo’lib, tashqi audit va moliyaviy nazoratning eng yuqori organi hisoblanadi.
Jahon amaliyotida mamlakatlarning Hisob palatasi mamlakat byudjetini,
davlat aktivlari va passivlari holati va harakatini, oltin-valyuta zaxiralarini, davlat 
qarzlarini nazoratini amalga oshiradi. 
O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasi mustaqil va obyektiv organ bo’lib,
mamlakatimiz Prezidenti va Oliy Majlisiga hisob beradi. 
Hisob palatasi O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti loyihalari 
parametrlarini shakllantirish va ularning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning 
ustuvor jihatlariga mosligini tizimli tahlil qiladi, qabul qilinayotgan davlat va 
hududiy dasturlarni moliyalashtirish manbalari auditini ta’minlaydi. Shuningdek, 
palata byudjet tizimi byudjetlariga mablag’lar va byudjetdan tashqari boshqa 
mablag’lar to’liq tushishini o’rganib boradi hamda nazorat qiladi, zamonaviy 
axborot texnologiyalarini qo’llashni kengaytirish orqali byudjet daromadlarini 
oshirishni aniqlaydi va zaxiralarini safarbar qiladi. O‘z navbatida byudjeti tizimi 
byudjetlari va byudjetdan tashqari boshqa mablag’lar hisobidan xarajatlarning 
samaradorligi va qonuniyliligini auditdan o’tkazadi, ularni barcha darajalarda 
qisqartirish bo’yicha zaxiralarni aniqlaydi.
O‘zbekiston Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasining 
faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni
43
ga 
asosan pul-kredit va valyuta siyosati, davlat aktivlari va majburiyatlari holati, 
oltin-valyuta zaxiralarini boshqarishni, shuningdek, qimmatbaho metallar va 
qimmatbaho toshlar bilan amalga oshiriluvchi amaliyotlarni tashqi auditdan 
o’tkazish vazifasi ham topshirildi. 
Mamlakatimizda iqtisodiyot sohasida, jumladan moliya sohasida tub 
o’zgarishlarni amalga oshirish jarayonida O‘zbekiston Respublikasi Hisob 
42
Hisob Palatasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002-yil 21-iyundagi PF-3093-son Farmoni bilan tashkil etilgan. 
http://www.lex.uz
43
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 10-avgustdagi “O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasining faoliyatini 
tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-5147-son Farmoni.

---

142 
palatasi faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari ishlab chiqildi va 
ushbu organ asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilandi: 
birinchi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti loyihasi parametrlari 
shakllantirilishi va ularning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor 
yo’nalish-lariga muvofiqligini tizimli tahlil qilish, qabul qilinayotgan davlat 
va hududiy dasturlarning moliyalashtirish manbalari bilan ta’minlanganligining 
auditini amalga oshirish; 
ikkinchi, byudjet tizimi byudjetlariga mablag’lar va boshqa byudjetdan 
tashqari mablag’lar tushumining to’liqligini o’rganish va nazorat qilish, 
zamonaviy axborot texnologiyalarini keng qo’llash orqali byudjet daromadlarini 
ko’paytirish zaxiralarini aniqlash va safarbar qilish; 
uchinchi, byudjet tizimi byudjeti va boshqa byudjetdan tashqari 
mablag’lar hisobidan amalga oshirilayotgan xarajatlarning samaradorligi 
va qonuniyligini auditdan o’tkazish va barcha darajada ularni qisqartirish 
bo’yicha zaxiralarni aniqlash, byudjet tizimi byudjetlari va davlat tomonidan 
jalb qilingan 
mablag’larhisobidan 
amalga 
oshirilayotgan 
investitsiya 
loyihalarining maqsadga muvofiqligi va asosliligini baholash; 
to’rtinchi, soliq va byudjet qonunchiligini yanada takomillashtirish bo’yicha 
takliflarni ishlab chiqish, tizimli qonunbuzarliklarning sabablari hamda o’zini 
oqlagan jahon tajribasini o’rganish va umumlashtirish orqali byudjetni 
rejalashtirishning zamonaviy usullarini joriy qilish; 
beshinchi, respublika byudjeti va mahalliy byudjetlar o’rtasidagi nisbatning 
maqbulligini, mahalliy davlat hokimiyati organlarining daromad bo’yicha 
vakolatlari va xarajatlar bo’yicha majburiyatlari belgilanishining to’g’riligini 
baholash, ularning o’zini-o’zi moliyaviy ta’minlash bo’yicha takliflar ishlab 
chiqish; 
oltinchi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti topshirig’i bo’yicha davlat 
va hududiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlari, O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining qarorlari, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
xorijiy mamlakatlarga davlat tashrifi davomida imzolangan kelishuv 
va hujjatlarni amalga oshirishning to’liqligi va samaradorligi bo’yicha nazoratni 
tashkil etish; 
ettinchi, O‘zbekiston Respublikasining pul-kredit va valyuta siyosati, davlat 
aktivlari va majburiyatlarining holati, oltin-valyuta zaxiralarini boshqarish, 
shuningdek qimmatbaho metall va qimmatbaho toshlar bilan bajarilayotgan 
operatsiyalarni tashqi auditdan o’tkazish. 

---

143 
Hisob palatasi o’z faoliyatini amalga oshirish jarayonida huquqlarga ega
44
: 
–
davlat va xo’jalik boshqaruv organlari, mahalliy davlat hokimiyati 
organlari va boshqa organlar hamda tashkilotlardan o’zining vakolatiga kiruvchi 
masalalar bo’yicha materiallar va ma’lumotlarni so’rab olish; 
–
o’ziga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirish uchun davlat organlari va 
tashkilotlarning ma’lumotlar bazasiga kirish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Markaziy bankdan davlat 
mablag’larini bank hisob raqamlaridagi va yagona g’azna hisobvarag’idagi 
harakati to’g’risidagi ma’lumotlarni so’rab olish; 
–
tekshirish o’tkazish va uning natijalari bo’yicha bajarilishi majburiy 
bo’lgan ko’rsatmalar berish; 
–
tekshirishlar o’tkazish uchun o’z vakolati doirasida davlat organlari va 
ularning vakillari, nodavlat auditor xizmatlari va alohida mutaxassislarni jalb 
qilish; 
–
Davlat byudjeti daromadlari prognozining to’g’riligini baholash, soliq 
solinadigan bazani kengaytirish, soliqlarning yig’iluvchanligi to’liqligini va 
soliqqa tortish obyektlarining to’liq hisobga olinishini ta’minlash bo’yicha 
o’tkaziladigan nazorat tadbirlariga moliya, soliq va boshqa organlarning 
xodimlarini jalb etish; 
–
Hisob palatasi vakolatlari doirasiga kiruvchi masalalar bo’yicha 
tekshirilayotgan tashkilotning mansabdor shaxslaridan yozma tushuntirishlar 
olish; 
–
nazorat tadbirlari natijalari bo’yicha qonun hujjatlari va huquqni qo’llash 
amaliyotini yanada takomillashtirish, davlat organlari va tashkilotlarning faoliyati 
samaradorligini oshirish, samarasiz soliq hamda bojxona imtiyozlarini bekor 
qilish, soliq ma’muriyatchiligi va soliq solinadigan bazaning to’liq qamrab 
olinganligini yaxshilashga qaratilgan soliq stavkalarini o’zgartirish yuzasidan 
takliflar kiritish; 
–
o’z vakolatlari doirasida davlat organlari va tashkilotlarga ularning 
ma’lumotlar bazasidagi nomuvofiqliklarni bartaraf etish to’g’risida bajarilishi 
majburiy bo’lgan taqdimnomalar kiritish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo’mitasiga, 
shuningdek mahalliy davlat hokimiyati organlariga hududiy davlat soliq va 
moliya organlari rahbarlariga nisbatan intizomiy jazo choralarini qo’llash 
to’g’risida taqdimnomalar kiritish; 
44
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 10 avgustdagi “O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasi 
faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida” PF-5147-son Farmoni. http://www.lex.uz 

---

144 
–
Hisob palatasi bilan oldindan kelishilib olinishi belgilangan barcha 
masalalar bo’yicha tegishli xulosalar berish. 
Davlat moliyaviy nazorati tizimida O‘zbekiston Respublikasi Moliya 
Vazirligi, Markaziy bank, Davlat soliq qo’mitasi
 
va ularning quyi organlari 
alohida o’rin tutadi. Moliya-kredit tizimi muassasalari tomonidan amalga 
oshiriladigan nazoratlarning mazmuni va maqsadi belgilangan vakolat doirasidagi 
amaliy ehtiyojlar bilan belgilanadi. 
Moliya vazirligi o’z tizimiga kiruvchi korxonalar, muassasalar va 
tashkilotlar faoliyatini to’g’ridan-to’g’ri yoki o’zi tashkil etadigan organlar orqali 
muvofiqlashtiradi va yo’naltiradi.
Mamlakatimizda moliya organlari faoliyatini tubdan takomillashtirish, 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining soliq-byudjet siyosatiga qat’iy 
rioya etilishini ta’minlash, iqtisodiyotning real sektori tarmoqlarini hamda 
ijtimoiy sohani barqaror, mutanosib va jadal rivojlantirish, mahalliy 
byudjetlarning daromad bazasini mustahkamlash, byudjet mablag’laridan 
samarali foydalanishga yo’naltirilgan vazifalari, funksiyalari, ish shakllari va 
uslublarini qayta ko’rib chiqish maqsadida quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligi hamda uning bo’linmalari faoliyatining ustuvor vazifalari hamda 
yo’nalishlari etib belgilandi
45
: 
–
iqtisodiy o’sishning barqaror yuqori sur’atlarini, iqtisodiyot va ijtimoiy 
sohaning moliyaviy mutanosibligini ta’minlashda, davlatning ijtimoiy 
majburiyatlarini to’liq va o’z vaqtida bajarishda, yirik investitsiya loyihalarini 
moliyalashtirish va mamlakatning mudofaa qobiliyatini mustahkamlashda moliya 
organlarining rolini oshirishga yo’naltirilgan yagona davlat soliq-byudjet 
siyosatini amalga oshirish; 
–
iqtisodiyot va aholiga soliq yukini kamaytirish, ishlab chiqarish 
samaradorligini ta’minlash, mineral-xom ashyo, er-suv hamda boshqa resurslar 
va uskunalardan oqilona foydalanishda soliq hamda boshqa majburiy 
to’lovlarning rag’batlantiruvchi rolini kuchaytirish yo’li bilan soliq tizimini izchil 
takomillashtirib borish, soliq ma’muriyatchiligi samaradorligini oshirish, 
soliqlar hamda boshqa majburiy to’lovlarni hisoblash va to’lash tartibini 
soddalashtirish, shuningdek, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning 
to’liq yig’ilishini ta’minlash maqsadida ularning stavkalarini optimallashtirish; 
–
byudjetlararo munosabatlarni tubdan takomillashtirish, Qoraqalpog’iston 
Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining 
daromad bazasini barcha choralar bilan kengaytirish, viloyatlar va tumanlarni 
subventsiyadan chiqarib, ularning mutanosibligi va o’zini o’zi qoplay olishini 
45
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 18 martdagi “Moliya organlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi PQ-2847-son Qarori. http://www.lex.uz

---

145 
ta’minlash, hududlar hokimliklari 
bilan 
birgalikda Qoraqalpog’iston 
Respublikasi, viloyatlar hamda Toshkent shahrini kompleks va intensiv 
rivojlantirish asosida Davlat byudjetiga qo’shimcha manbalar jalb etish yuzasidan 
tizimli ishlarni amalga oshirish, tabiiy va iqtisodiy salohiyatdan yanada to’liq va 
samarali 
foydalanish, hududlar 
iqtisodiyotini 
modernizatsiyalash 
va 
diversifikatsiyalash; 
–
moliyaviy 
resurslarni 
iqtisodiy 
taraqqiyotning 
eng 
ustuvor 
yo’nalishlariga, ijtimoiy sohani, ayniqsa qishloq joylarida, jadal rivojlantirishga, 
maqsadli investitsiya dasturlarini moliyalashtirishga, belgilangan me’yorlarga 
muvofiq ularni real moliyalashtirish manbalari bilan mustahkamlashga, ushbu 
asosda kreditorlik va debitorlik qarzlarini kamaytirishga jamlash; 
–
iqtisodiyot bazaviy tarmoqlarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash 
borasidagi ishlarni muvofiqlashtirish, qishloq xo’jaligini moliyaviy qo’llab-
quvvatlashning samarali usul va mexanizmlarini joriy etish, tovarlar va 
xizmatlarning 
ayrim 
turlariga 
narx 
va 
tariflar 
belgilash 
tartibini 
takomillashtirishhamda to’lov intizomini mustahkamlash; 
–
byudjet tizimidagi byudjet mablag’laridan maqsadli hamda oqilona 
foydalanish ustidan davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirish, qat’iy 
iqtisod qilish, ishlab chiqarish va muomala xarajatlarini kamaytirish, 
nobudgarchilik va talon-torojlikni, maqsadga nomuvofiq chiqimlarni tugatish 
yuzasidan vazirliklar, idoralar, xo’jalik subyektlari, mahalliy davlat hokimiyati 
organlari bilan birgalikda keng qamrovli profilaktika ishlarini olib borish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va boshqa valyuta nazorati 
organlari bilan birgalikda valyuta-moliya siyosatining asosiy tamoyillari va 
usullarini shakllantirish, davlatning valyuta resurslarini ko’paytirish va ulardan 
samarali foydalanish bo’yicha takliflar ishlab chiqish; 
–
fuqarolarning pensiya ta’minoti sohasida davlat siyosatining asosiy 
yo’nalishlarini ishlab chiqish, Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari 
Pensiya jamg’armasi daromadlari va xarajatlarining mutanosibligini ta’minlash, 
Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tomonidan 
uning zimmasiga yuklangan vazifalar va funksiyalar, xususan pensiyalar hamda 
boshqa tegishli to’lovlarni tayinlash va o’z vaqtida to’lash bo’yicha 
o’rnatilgan qoidalarning 
qo’llanilishini 
muvofiqlashtirish hamda 
ularni 
nazorat qilish; 
–
sug’urta 
tashkilotlarining 
sug’urta 
munosabatlari 
barcha qatnashchilarining huquq va qonuniy 
manfaatlari himoya qilinishini 
ta’minlashga qaratilgan 
faoliyatini 
nazorat qilish, 
buxgalterlik hisobi 
va hisobotining yagona metodologiyasini shakllantirish va amalga oshirish, 

---

146 
auditorlik faoliyatini tartibga solish, mamlakatning moliya bozorlarini 
rivojlantirish bo’yicha davlat siyosatini amalga oshirishda ishtirok etish; 
–
davlat moliya siyosati sohasida kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va 
malakasini oshirish tizimini tashkil etish, Moliya vazirligi, uning markaziy 
apparati hamda tarkibiy bo’linmalarining ish shakllarini va usullarini tubdan 
takomillashtirish, 
moliya 
organlari 
faoliyatida 
byurokratizm 
va 
sansalorlik hollariga 
yo’l qo’ymaslik, inson huquqlari, erkinliklari va 
manfaatlariga rioya etilishini ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarning 
murojaatlariga o’z vaqtida e’tiborqaratish, zimmaga yuklatilgan vazifalarning o’z 
vaqtida va sifatli bajarilishi uchun moliya organlari xodimlarining mas’uliyatini 
oshirish 
Moliya organlarining ko’p qirrali nazorat faoliyati byudjetni rejalashtirish, 
moliyaviy rejalar va smetalar loyihalarini ko’rib chiqish, byudjet barcha 
daromadlarini to’plash, davlat byudjeti bilan tegishli moliya yili uchun nazarda 
tutilgan chora-tadbirlarni moliyalashtirish jarayonida amalga oshiriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzurida Davlat moliyaviy 
nazorati Bosh boshqarmasi mavjud bo’lib, u O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 2017-yil 24-oktyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Moliya 
vazirligining Davlat moliyaviy nazorati bosh boshqarmasi to’g’risida Nizom” 
870-son Qaroriga asosan faoliyat yuritadi.
Bosh boshqarma moliyaviy huquqbuzarliklar profilaktikasini, byudjet tizimi 
byudjetlari mablag’lari maqsadli sarflanishini, moliyaviy nazorat obyektlari 
tomonidan byudjet qonunchiligiga, shuningdek byudjet va smeta-shtat intizomiga 
rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshiruvchi davlat moliyaviy nazorat organi 
hisoblanadi. 
Quyidagilar Bosh boshqarma va uning hududiy boshqarmalarining vazifalari 
hisoblanadi: 
–
byudjet tashkilotlarida byudjet mablag’larini boshqarish va byudjet 
hisobini yuritish bo’yicha maxsus avtomatlashtirilgan dasturiy mahsulotlar 
vositasida byudjet tashkilotlarining moliyaviy faoliyatini doimiy monitoring 
qilish; 
–
byudjet qonunchiligiga rioya etish bo’yicha byudjet tashkilotlari bilan 
tizimli asosda profilaktika ishlarini olib borish; 
–
byudjet tashkilotlarida aniqlanayotgan pul mablag’lari va moddiy 
boyliklarni talon-toroj qilish, kamomadlarga yo’l qo’yish, xarajatlar smetasi va 
shtatlar jadvallarini tuzish, tasdiqlash hamda ijro etish tartibini buzish va byudjet 
qonunchiligini boshqacha tarzda buzish holatlarini chuqur tahlil qilish va ularni 
sodir etish shart-sharoitlarini bartaraf qilish bo’yicha aniq chora-tadbirlarni ishlab 
chiqish; 

---

147 
–
masofaviy nazoratni keng ko’lamda qo’llash, zamonaviy axborot 
texnologiyalari va ma’lumotlar bazasi vositasida tekshirish obyektlari va 
maqsadlarini aniqlash yo’li bilan kam samarali taftishlarni qisqartirish bilan bir 
vaqtda byudjet tashkilotlarini tekshirish samaradorligini oshirish; 
–
O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti mablag’lari va byudjet 
tashkilotlarining 
byudjetdan 
tashqari 
jamg’armalari 
mablag’laridan 
foydalanishda byudjet qonunchiligiga hamda byudjet va smeta-shtat intizomiga 
rioya etilishi ustidan moliyaviy nazoratni amalga oshirish; 
–
O‘zbekiston Respublikasi tomonidan yoki uning kafolati ostida jalb 
qilingan kreditlardan (qarzlardan), shuningdek insonparvarlik yordami va texnik 
ko’maklashish mablag’laridan maqsadli foydalanilishi ustidan moliyaviy 
nazoratni amalga oshirish; 
–
davlat maqsadli va boshqa jamg’armalari, shuningdek O‘zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi boshqa jamg’armalar mablag’laridan 
foydalanishda qonunchilikka rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish; 
–
o’z vakolatlari doirasida jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini 
ko’rib chiqish hamda ularning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga 
rioya etilishini ta’minlash; 
–
moliya inspektori lavozimi joriy etilgan tashkilotlarda aksiz solig’ini 
to’g’ri hisoblanishi va o’z vaqtida to’lanishi yuzasidan nazorat o’rnatish; 
–
paxta tozalash korxonalarida hisobga olish va hisobotning haqqoniyligi 
ustidan davlat nazoratini amalga oshirilishini ta’minlash. 
Davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirishda soliq organlari muhim rol 
o’ynaydi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat soliq xizmati to’g’risida” 1997-
yil 29-avgustdagi qonuni
46
soliq nazoratining asoslari, uni amalga oshirish
bo’yicha soliq organlarining huquq va majburiyatlarini belgilab beradi.
Soliq nazorati soliq to’lovchilarni, soliq solish obyektlarini va soliq solish 
bilan bog’liq obyektlarni hisobga olishning, shuningdek soliq to’g’risidagi qonun 
hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilishning yagona tizimidan iboratdir. U 
davlat soliq xizmati organlari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Soliq 
Kodeksi
47
da keltirilgan shakllarga asosan amalga oshiriladi. 
Soliq ma’muriyatchiligini amalga oshirishda bir qator muammolarni bartaraf 
etish maqsadida 2017-yil 18-iyulda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining

“
Soliq ma’muriyatchiligini tubdan takomillashtirish, soliqlar va boshqa majburiy 
to’lovlarning yig’iluvchanligini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni 
qabul qilindi va unda davlat soliq xizmati organlari tizimini isloh qilishning 
quyidagi muhim yo’nalishlari belgilandi: 
46
O‘zbekiston Respublikasining 2018-yil 9-yanvardagi O‘RQ-459-sonli Qonuni. http://www.lex.uz. 
47
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2007 y., 52 (I)-son. http://www.lex.uz 

---

148 
–
soliq ma’muriyatchiligi jarayoniga zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari va ilg’or avtomatlashtirilgan tahlil uslublarini keng joriy etish, 
soliq to’lovchilarga, eng avvalo, tadbirkorlik subyektlariga to’g’ridan-to’g’ri 
muloqotsiz elektron xizmat ko’rsatishga to’liq o’tish;
–
soliq solish obyektlari va soliq solinadigan bazaning o’z vaqtida hamda 
ishonchli hisobga olinishini ta’minlash, vakolatli organlar va tashkilotlar 
mansabdor shaxslarining soliq solish masalalari bilan bog’liq bo’lgan ishonchli 
axborotini o’z muddatida taqdim etish bo’yicha mas’uliyatini oshirish;
–
soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to’lovchilarga har tomonlama 
ko’maklashish, soliqqa oid huquqbuzarliklar profilaktikasining ta’sirchan 
mexanizmlarini ishlab chiqish va soliq to’lovchilarning huquqiy madaniyatini 
oshirish, soliq nazoratini amalga oshirishning zamonaviy uslublarini joriy etish;
–
makroiqtisodiy ko’rsatkichlar dinamikasi va hududlarning soliq 
salohiyatini tizimli tahlil qilish orqali soliq solish obyektlarini to’liq qamrab olish 
va soliq solinadigan bazani kengaytirishni ta’minlash bo’yicha samarali 
tadbirlarni amalga oshirish;
–
faoliyat ko’rsatmayotgan korxonalarning faoliyatini tiklashga har 
tomonlama ko’maklashish, past rentabelli va zarar ko’rib ishlayotgan 
korxonalarning moliyaviy ahvolini sog’lomlashtirish, o’zaro hisob-kitoblar 
mexanizmlarini mustahkamlash, soliq qarzi oshishiga yo’l qo’ymaslik orqali soliq 
solinadigan bazani kengaytirish;
–
soliq solish masalalari, shu jumladan respublika va mahalliy byudjetlar 
daromadlarini oshirishning qo’shimcha zaxiralarini aniqlash orqali moliya 
organlari, manfaatdor vazirlik va idoralar, shuningdek mahalliy davlat hokimiyati 
organlari bilan hamkorlikni yanada kengaytirish;
–
kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo’yish, soliq organlarini yuqori ma’naviy-
axloqiy sifatlarga ega malakali xodimlar bilan to’ldirish bo’yicha tizimli ishlarni 
amalga oshirish, shuningdek xodimlar o’rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasini 
ta’minlash va ular uchun xizmatni o’tashning munosib shart-sharoitlarini 
yaratish.
Davlat soliq xizmati organlarining moliyaviy nazoratga oid asosiy vazifalari 
quyidagilardan iborat:
–
soliq qonunchiligi, soliqlar hamda O‘zbekiston Respublikasi Byudjetdan 
tashqari Pensiya fondiga majburiy to’lovlarning o’z vaqtida hisoblab yozilishi, 
to’liq va o’z vaqtida to’lanishini nazorat etish;
–
soliq qonunchiligiga rioya etilishining zaruriy shartlarini ta’minlash, soliq 
to’lovchilarga soliq majburiyatlarini bajarishda yordam ko’rsatish, soliq bo’yicha 
qoidabuzarliklarni aniqlash, ogohlantirish va to’xtatib qo’yish. 
Davlat soliq xizmati organlari o’z vakolati doirasida quyidagi huquqlarga 

---

149 
ega:
–
soliq to’lovchilarda (jumladan soliq to’lovchilar bilan bog’langan qarshi 
subyektlarda) O‘zbekiston Respublikasi nobyudjet Pensiya fondiga majburiy 
to’lovlarning o’z vaqtida hisoblab yozilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishi bilan 
bog’liq bo’lgan moliyaviy hujjatlarni, shuningdek eksport-import operatsiyalari 
bilan bog’liq bo’lgan hujjatlarni tekshirish, tekshiruv vaqtida yuzaga keladigan 
masalalar bo’yicha zarur bo’lgan tushuntirish, ma’lumotnoma va ma’lumotlarni 
olish;
–
qonunchilikda nazarda tutilgan hollarda yuridik shaxslar hamda jismoniy 
shaxslarning banklardagi va boshqa moliya-kredit tashkilotlaridagi hisobvaraqlari 
bo’yicha operatsiyalarni to’xtatib qo’yish. 
Davlat soliq xizmati organlari o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni 
boshqa davlat boshqaruv organlari, joylardagi davlat hokimiyati organlari, 
fuqarolarning o’zini o’zi boshqaruv organlari, statistika va moliya organlari, 
banklar va boshqa tashkilotlar bilan o’zaro birgalikda bajaradilar. Ko’rsatilgan 
organlar va tashkilotlar soliq xizmati organlariga soliq qonunchiligiga rioya 
etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish va soliq qonunbuzarligiga qarshi 
kurashda yordam berishlari shart. 
Ko’rsatilgan qonunchilik hujjatida nazarda tutilgan soliq nazoratini tashkil 
etish Davlat soliq qo’mitasi va uning organlari tomonidan amalga oshiriladi. 
Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni yanada 
takomillashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 28-avgustdagi 
677-sonli “Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni 
yanada takomillashtirish to’g’risida”gi qaroriga muvofiq “O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi to’g’risida Nizom” yangidan tasdiqlandi. 
Ushbu nizomga muvofiq Davlat soliq qo’mitasi soliq to’g’risidagi qonun 
hujjatlariga rioya etilishini, davlatning iqtisodiy manfaatlari va mulkiy huquqlari 
himoya qilinishini ta’minlash sohasidagi nazorat bo’yicha respublika davlat 
boshqaruvi organi hisoblanadi va o’z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasiga bo’ysunadi. Davlat soliq qo’mitasining moliyaviy nazorat 
sohasidagi asosiy vazifasi soliq to’lovchilar tomonidan soliq qonunchiligiga rioya 
etilishi, soliqlar, yig’imlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’g’ri hisoblab 
yozilishi, ularning to’liq va o’z vaqtida to’lanishi ustidan nazoratni amalga 
oshirish hisoblanadi.
Davlat soliq qo’mitasi zimmas iga soliq nazorati bo’yicha bir qator vazifalar 
yuklatilgan: 
–
davlat soliq siyosatini amalga oshirish; 

---

150 
–
soliq sohasidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlar va boshqa 
majburiy to’lovlarning to’g’ri hisoblab chiqilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishi 
yuzasidan ta’sirchan nazoratni ta’minlash; 
–
soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning O‘zbekiston Respublikasi Soliq 
kodeksiga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi 
Davlat byudjetiga, davlat maqsadli jamg’armalariga va byudjetdan tashqari 
jamg’armalarga to’liq miqdorda tushishini ta’minlash; 
–
soliq to’lovchilar, soliq solish obyektlari hamda soliq solish bilan bog’liq 
bo’lgan obyektlarning to’liq va o’z vaqtida hisobga olinishini ta’minlash, ularni 
to’liq qamrash va hisobga olish mexanizmlarini takomillashtirish, Soliq 
to’lovchilar identifikatsiyalash tartib raqamlarining yagona reestrini yuritish; 
–
soliq solish bazasini kengaytirish hamda soliqlar va boshqa majburiy 
to’lovlarning yig’iluvchanligini oshirish chora-tadbirlarini ro’yobga chiqarish, 
soliq sohasidagi huquq buzilishlarining oldini olish, aniqlash va ularga barham 
berish bo’yicha kompleks tadbirlarni amalga oshirish;
–
pul mablag’larining noqonuniy aylanishi manbalariga barham berish, 
naqd pul tushumining aholi bilan pulli hisob-kitoblarni amalga oshiruvchi yuridik 
va jismoniy shaxslar tomonidan banklar kassalariga o’z vaqtida va to’liq 
topshirilishi yuzasidan tizimli nazoratni ta’minlash; 
–
soliq qonunchiligiga rioya etish uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlash, 
soliq to’lovchilarga soliq majburiyatlarini bajarishda yordam ko’rsatish, ularga 
ko’rsatiladigan axborot-maslahat xizmatlari turlarini kengaytirish; 
–
bozorlar va savdo komplekslarining moliya-xo’jalik faoliyati yuzasidan 
qat’iy nazoratni amalga oshirish; 
–
davlat soliq xizmati organlarini halol, yuqori malakali, o’z ishiga sadoqatli 
xodimlar bilan ta’minlash, kadrlar tarkibining sifat darajasini yaxshilash bo’yicha 
tizimli ishlarni
amalga oshirish; 
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tizimida 2000-yil 13-
martdagi Vazirlar Mahkamasining 87-sonli qarori bilan Bosh nazorat-taftish 
boshqarmasi
48
tuzilgan bo’lib, uning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va 
Toshkent shahar bo’linmalari mavjud. 
Quyidagilar bosh boshqarmaning asosiy vazifalari hisoblanadi:
–
xo’jalik yurituvchi subektlar tomonidan soliq to’g’risidagi qonun 
hujjatlariga rioya etilishi, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’g’ri 
hisoblab chiqarilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishini nazorat qilish; soliqqa oid 
huquqbuzarliklarni aniqlash, ularning oldini olish, ularga barham berish;
48
Davlat soliq qo’mitasining 2017 yil 9 oktyabrdagi 646-sonli buyrug’i asosan “Davlat soliq qo’mitasining Bosh nazorat-
taftish boshqarmasi to’g’risi Nizom”i tapsdiqlangan. http://www.soliq.uz 

---

151 
–
fuqarolarning soliq qonunchiligi buzilishlari faktlari to’g’risidagi xatlari, 
shikoyatlari va arizalarini ko’rib chiqish;
–
soliq to’lovchilar bilan soliq qonunchiligiga rioya etilishini ta’minlash 
bo’yicha ish olib
borish.
Davlat soliq xizmati organlariga yuklatilgan vazifalardan kelib chiqib, bosh 
boshqarmaga qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vazifalar ham yuklatilishi 
mumkin. 
Davlat moliyaviy nazorati bo’yicha funksiyalarni bank tizimi ham bajaradi. 
O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki 
to’g’risida” 1995-yil 21-dekabrdagi qonuni
49
ga muvofiq u bank tizimi 
barqarorligini qo’llab-quvvatlash, omonatchilar va kreditorlarning manfaatlari 
himoyalanishini ta’minlash maqsadida bank nazoratini va banklar faoliyatini 
tartibga solishni amalga oshiradi.
Markaziy bank nazorat funksiyalarini bajarish bo’yicha o’z vakolatlarini 
amalga oshirish yuzasidan bank operatsiyalarini amalga oshirish, buxgalteriya 
hisobini yuritish va bank statistik hisobotini yuritish, yillik hisobotlarni tuzish 
uchun banklar tomonidan bajarilishi majburiy bo’lgan qoidalarni belgilaydi.
Mamlakatimizda bank tizimining barqaror faoliyat ko’rsatishi ustidan 
samarali nazoratni va Markaziy bank faoliyatini yanada takomillashtirishni 
ta’minlash maqsadida quyidagilar Markaziy bank faoliyatining ustuvor 
yo’nalishlari etib quyidagilar belgilandi
50
: 
birinchidan, asossiz inflyatsion kutilmalarni oldini olish maqsadida 
inflyatsion targetlashning prinsip va mexanizmlarini bosqichma-bosqich tatbiq 
qilish bilan pul-kredit siyosati va uning instrumentlarini tubdan takomillashtirish, 
ushbu usulga o’rta muddatli istiqbolda to’liq o’tish va pul-kredit sohasida amalga 
oshirilayotgan siyosat va choralarning shaffofligini oshirish; 
ikkinchidan, inflyatsiya omillarini chuqur o’rganish va to’lov balansini 
hisobini yuritish va tahlil qilish tizimini to’liq shakllantirish asosida pul-kredit 
siyosatini shakllantirish, qabul qilish va amalga oshirish uslublarini 
takomillashtirish maqsadida statistik, tahliliy va tadqiqot bazasini rivojlantirish; 
uchinchidan, bank tizimini tartibga solish va nazorat qilish mexanizmlarini, 
shu jumladan tijorat banklar faoliyatida yuzaga keladigan muammolarni dastlabki 
bosqichlarida aniqlash va ularni bartaraf etuvchi choralar ko’rish imkonini 
beruvchi tijorat banklar tavakkalchiligini boshqarish va baholash tizimini 
takomillashtirish; 
49
16.01.2019-y., 03/19/516/2484-son, 2019-y., 2-son, 47-modda. http://www.lex.uz
50
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentning 2018-yil 9-yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 
faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 
PF-5296-
son Farmoni. 
http://www.lex.uz

---

152 
to’rtinchidan, o’rta va uzoq muddat istiqbollarda iqtisodiyotni barqaror 
o’sishini ta’minlovchi muhim tarkibiy qism sifatida bank tizimini rivojlantirish, 
tijorat banklar va tadbirkorlik subyektlarining o’zaro to’liq sheriklik 
munosabatlarini shakllantirish, aholining bank tizimiga ishonchli institutsional 
sherik sifatida ishonchini mustahkamlash uchun raqobat sharoitlarni yaratish; 
beshinchidan, to’lov tizimini yanada rivojlantirish, shu jumladan real vaqt 
rejimida tezkorlik bilan hisob raqamlarni boshqarish va bank operatsiyalarini 
o’tkazish imkonini beruvchi masofadan bank xizmatlari ko’rsatgan holda tijorat 
banklarining samarali axborot almashinuvi tizimini tashkil etish; 
oltinchidan, nobank kredit tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini 
kuchaytirish, shuningdek ularning faoliyati ustidan nazoratni kuchaytirish 
bo’yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish; 
ettinchidan, bank xizmatlari iste’molchilari huquqi va qonuniy manfaatlari 
himoyasini ta’minlash, aholi va tadbirkorlik subyektlariga moliyaviy ochiqlikni 
va ularning savodxonlik darajasini oshirish. 
Markaziy bankka quyidagi huquqlar berilgan: 
–
banklardan hisobotlar va boshqa hujjatlarni olish va tekshirish, ularning 
faoliyati, jumladan operatsiyalari to’g’risida axborot, ma’lumotlarni so’rash va 
olish; 
–
olingan axborot, ma’lumotlar bo’yicha tushuntirishlar talab qilish; 
–
banklarning ichki auditi bo’yicha talablar belgilash; 
–
bank aktivlarini sifat bo’yicha tasnif qilish va aktivlar bo’yicha ko’rilishi 
mumkin bo’lgan zararlarni qoplash uchun shunday zaxiralar tuzishni talab qilish; 
–
banklarga ular faoliyatida aniqlangan tartibbuzarliklarni bartaraf etish 
bo’yicha bajarilishi majburiy bo’lgan yozma buyruqlar, ko’rsatmalar jo’natish. 
Davlat moliyaviy nazoratning ayrim funksiyalarini boshqa organlar ham 
bajaradi. Bu, xususan, O‘zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo’mitasi 
huzuridagi Qimmatli qog’ozlar bozori faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat 
etish markazi
51
ga taalluqli bo’lib, u o’z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasi 
vazirlar Mahkamasining 1996-yil 30-martdagi 126-sonli qarori bilan tasdiqlangan 
“O‘zbekiston Respublikasi Davlat raqobat qo’mitasi huzuridagi Qimmatli 
qog’ozlar bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi to’g’risida” 
Nizom
52
ga asoan olib boradi. Markaz zimmasiga barcha davlat organlari va 
xo’jalik yurituvchi subyektlar tomonidan qimmatli qog’ozlar to’g’risidagi 
qonunchilikka rioya etilishini nazorat qilish vazifasi yuklatilgan. 
51
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1996-yil 26-martdagi PF-1414-sonli Farmoniga asosan tashkil etilgan. 
http://www.lex.uz 
52
O‘zbekiston Respublikasi vazirlar Mahkamasining 1996-yil 30-martdagi 126-sonli qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat raqobat qo’mitasi huzuridagi Qimmatli qog’ozlar bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi 
to’g’risida” Nizom. http://www.lex.uz

---

153