•davr nashriyoti* t o s h k e n t

ta k tik usullar 
qo'llay olish kerak. Bu Ispa- 
niyada Fuqarolar urushi paytida va Finlandiya bilan Sovet Ittifoqi 
o'rtasida b lgan «qishki» urushda isbotlandi. Xususan Ispaniyada 
sovet uchuvchilari havo jangida birdaniga torm oz bergan holda 
hujumdan vertikalga ketish usulini qo'llashgan, bunda hujumchi 
va uning qurboniga aylanayotgan tom onning o'rinlari almashgan. 
Bu fra nkistlar uchun kutilm agan hoi edi. Kam sonli, lekin dunyo­
ning turli burchaklaridan yig'ilgan turli-tum an qiruvchi sam olyot­
larga ega finlar har bir sam olyotlarini asrab-avaylashga m ajbur 
edilar. Shu sababli ular sovet sam olyotlari bilan havo jangiga kiri- 
shishga unchalik ham xohishlari yo ‘q edi, ular o ‘z maqsad- 
lari yo'lida barcha kuchlarini bir qilib, bitta yashindek 
tez, shiddatli hujum uyushtirishni, so'ngra 
esa uning natijalaridan q a t’i nazar 
sho'ng'ib, 
jangdan 
chiqishni 
afzal ko'rishardi.
Pilotajning bunday shakli - «immelman» deb atalgan
harbiy burilish, dushman sam olyotidan yuqoriroqqa
ko'tarilish va o'qqa chap berishga imkon be radi

---

Ikkinchi jahon urushida am erikalik qiruvchi sam olyotlar 
ko'pchiligi yaxshi manyovrga ega emasdi, biroq tezligini yaxshigi- 
na oshira olardi. Yaponlarning yaxshi manyovr qiladigan biroq tez­
ligi past sam olyotlariga qarshi jangda o'zlarining bu ustunliklari- 
dan yaxshiroq foydalanish uchun uchuvchilar 
«ur va qochib qol»
taktikasini 
o'ylab topishdi: Am erika sam olyoti eng yuqori tezlik- 
kacha oshirib, dushm an sam olyoti yonidan o'qdek uchib o'tardi, 
unga o ‘q uzib, keyin to ‘g ‘ri chiziq bo'ylab tezgina xavfsiz m asofa- 
gacha uchib borar, keskin burilar va hujumni takrorlardi.
1964-yilda Vyetnam da urush boshlangada, Shimoliy Vyetnam 
nafaqat kam, balki anchagina eskirgan qiruvchi sam olyotlarga 
ega edi. Ko‘p sonli va mukammal Am erika sam olyotlariga qarshi 
kurashish uchun uchuvchilar odatdan tashqari -