«dehqonchilik va meliorasiya asoslari»

V₂ 100
V – 100 bunda x  ----------------,
V₂ – x, V

V- patronning hajmi, sm³; V₂ – tuproq qattiq qismining hajmi, sm³.

Umumiy kovaklik havo bilan qanchalik to’lganligini ifodalaydigan aerasiya darajasi foizlarda hisoblab topish. Buning uchun namuna olinayotgan vaqtda tuproqdagi suvning hajmi (m) tuproqning suv bilan to’yinmasdan namuna olish vaqtidagi massasi (S₁) dan mutloq quruq massasi (P₁) ni ayirib tashlash bilan m topiladi, ya’ni:


m  S₁-P_1.

So’ngra havoning hajmi (M) umumiy kovaklik hajmi (V₃) dan suvning to’yingandan oldingi hajmi (m) ni ayirib topiladi:


M  V₃ – m.

Qo’yidagi proporsiyadan aerasiya darajasi topiladi:

M  100
V – 100 bunda x  -------------,
M – x, V

Bu yerda: V – tuproqning umumiy hajmi, sm³; M – namuna olish vaqtidagi havo miqdori, sm³.

To’yinish darajasi hisoblanadi, ya’ni tuproq umumiy hajmining qanday qismi suv bilan band yekanligi aniqlanadi.
Agar tuproqning umumiy hajmi (V) 100 foiz deb qabul qilinsa, bunda to’yinguncha ketgan suv miqdori (m) x ni tashkil etadi

Hajm massasini hisoblash
Tuproqning hajm massasi (d) qo’yidagi tyenglamaga muvofiq topiladi:
P₁
d  -------------
V
Bunda: R₁ – tuproqning mutloq quruq massasi, g;
V – tuproqning umumiy hajmi, sm³.
Asosiy ko’rsatkichlarni taqqoslash uchun qo’yidagi yig’ma jadval tuziladi.
1-yig’ma jadval

Tuproqning turi

Tuproqning

Tuproqning hajmiga nisbatan kovaklik foizi

Suv bilan to’yinishi, %

Aerasiya darajasi, %

Umumiy hajmi, V

Qattiq qismning hajmi, %

Quruq massa, R1

Hajm massasi, d g\sm^3

Kapilyar

Nokapilyar

umumiy

4. 
   Talabalar uchun topshiriqlar.
   

1. Haydalma qatlam tuzilishini aniqlashni o’qib, yozib oling.
2. Haydalma qatlam tuzilishini o’rganish uchun kichik gruhlarga bo’linib, qo’llanmada berilgan tartib bo’yicha tajribani bajaring va olingan ma’lumotlarni berilgan jadvalga yozing.
3. Har bir kichik gruhlar ish natijasiga ko’ra xulosa qiladilar.